حجت الاسلام والمسلمین علی مصباح یزدی، عضو هیئت علمی موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره): واژه علوم انسانی، مجموعه علومی است که بر شناخت انسان، توصیف، تبیین و تفسیر پدیده‌های فردی و اجتماعی و جهت بخشی به افعال و انفعالات انسانی می‌پردازد.

یک طبقه‌بندی که در علوم وجود دارد این است که در آن همه علوم به توصیفی و دستوری تقسیم می‌شوند.

علوم انسانی توصیفی، علومی هستند که به توصیف پدیده‌های انسانی و روابط علی و معلولی می‌پردازند. علوم انسانی دستوری، علومی هستند که انجام و ترک فعلی را توصیه و یا نهی می‌کنند و بین علوم توصیفی و دستوری میان صاحب‌نظران خلط شده است.

ارزش اخلاقی اصطلاحات مختلفی دارد و شامل نتیجه سنجش و ارزیابی می‌شود که خود دربردارنده هر آنچه که قابل ارزیابی است اعم از نظری و عملی، مثبت یا منفی می‌شود.

یک پله پایین‌تر، اصطلاح عام است که مطابق با معیار و اعم از نظری و عملی است و شامل گزاره‌های ناظر به همت‌ها، هنجارها و بایدها و نبایدها است. اصطلاح خاص، مطلوبیت برای انسان مانند ارزش اقتصادی، غذایی و هنری است و اصطلاح اخص نیز که مدنظر ما می‌باشد، مطلوبیت فعل اختیاری (ارزش اخلاقی) است.

حجت الاسلام مصباح در مورد منشا ارزش اخلاقی، با بیان اینکه چند دیدگاه کلی در این زمینه وجود دارد، ابراز کرد: از جمله اینکه می‌گویند که اخلاق یا اموری ذوقی و ناشی از پذیرفتن فرد و جامعه است یا اموری قراردادی و ناشی از قرارداهای اجتماعی، اموری اعتباری محض و برخاسته از یک مرجع مقتدر که می‌تواند خدا، پارلمان یا دیکتاتوری باشد، و یا اموری واقعی هستند.

عضو هیئت علمی موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) در مورد تأثیر علوم انسانی بر تشخیص ارزش‌های اخلاقی ابراز کرد: در زمینه تأثیر علوم توصیفی بر شناخت ارزش‌های اخلاقی باید گفت که شناخت حقیقی انسان یا ماهیت یک پدیده، تبیین روابط علی و معلولی آن، یا تفسیر معنای آن از نظر فرد یا جامعه مورد مطالعه، موجب شناخت رابطه واقعی میان یک فعل اختیاری با سعادت حقیقی انسان می‌شود.

وی در همین زمینه اضافه کرد: این تأثیر در سطوح مختلف ارزش‌های اخلاقی اعم از عام و مطلق تا جزیی و نسبی وجود دارد.

شناخت حقیقی انسان، لازمه شناخت سعادت حقیقی او و مقدمه ضروری کشف ارزش‌های اخلاقی است، شناخت صحیح یک پدیده و علل و آثار آن برای شناخت رابطه آن با سعادت ضروری است.

وی در مورد تأثیر علوم دستوری بر شناخت ارزش‌های اخلاقی نیز بیان کرد: توصیه‌های علوم دستوری موجب شناخت رابطه واقعی میان فعل اختیاری با سعادت حقیقی انسان می‌شود.

در صورتی که دستورالعمل‌ها با روش‌های صحیح از منابعی معتبر به دست آمده باشد که واقع‌نمایی آنها به اثبات رسیده، مانند احکامی که با روش متقن از منابع اصیل اسلامی استنباط شده‌اند، می‌توان رابطه واقعی فعل با سعادت حقیقی را از آنها کشف کرد.

منبع: خبرگزاری مهر