از منظر آموزه‌های دینی و اسلامی، انسان خوشبخت و سعادتمند کسی است که در مسیر بندگی خدای متعال باشد و با انجام دادن وظایف دینی و انسانی و رعایت تقوی به خداوند نزدیک شود.

به گزارش خبرنگار پایگاه خبری – تحلیلی مفتاح_اندیشه، علی احمد پناهی، استادیار پژوهشگاه حوزه و دانشگاه و دانش آموخته حوزه علمیه قم در نوشته ای «تأثیر آموزه های اخلاقی در ارتقای نگرش دینی افراد جامعه» را مورد بررسی قرار داد و بهره مندی از نگرش ایمانی و دینی را از مهم ترین اهداف تربیت دینی دانست.

وی مؤلفه شناختی را شناخت خداونـد، رسـالت، امامـت و معـاد و معرفـت دینـی بر می شمارد و تأکید می کند که برخی از نمودهای مؤلفه گرایشی شامل احساس محبـت و عشـق بـه خداوند، خوش گمانی و امیدواری، رضایتمندی از خداوند، احسـاس خضـوع در مقابل او، احساس فقر و بندگی در مقابل پروردگار و شرمساری از نافرمانی هـا در مقابل خالق متعال، ایمان به خدا و رسالت، ایمان و اعتقاد به معاد و روز واپسـین می شود و التزام عملی به فرمایش خداوند، اؤلیای الهی، تعهد اخلاقـی و انجـام رفتارهـای اخلاقی از مهم ترین نمودهای مؤلفّه رفتاری و کارکردی است.

پناهی معتقد است نگـرش دارای ویژگی های خاصی است که آگاهی از آن هـا در تبیـین مؤلفـه های نگـرش و تربیت دینی اهمیت دارد و این ویژگی ها را فرضی بودن سازه ها، اکتسابی بودن، نسبتاً پایدار بودن، فردی یا گروهی بودن، عاطفی بودن، اصلی و فرعی بودن، داشتن تناسب سطح، تأثیر مستقیم نگرش های اصلی بر نگرش های فرعی برشمرد.

مؤلفه های اساسی تربیت دینی و نگرش ایمانی

موضوع دیگری که استادیار پژوهشگاه حوزه و دانشگاه آن را مورد بحث و بررسی قرار داد مؤلفه های اساسی تربیت دینی و نگرش ایمانی بود و درباره آن ها گفت: این دو قرابت اساسی با یکدیگر دارند و حتی می توان گفت که هدف تربیت دینی نیل به نگرش ایمانی است.

پناهی البته مؤلفه های قوام نگرش ایمانی و تربیتی دینی را این گونه تشریح کرد؛

مؤلفه بینشی و شناختی

در آموزه های دینی یکی از مؤلفه های تربیت دینـی و نگـرش ایمـانی را شـناخت و بینش صحیح نسبت به خداوند، پیامبر(ص)، امامان معصوم(ع) و معاد معرفی کرده اند. حضرت علی(ع) می فرمایند «آغاز دین شناخت اوست و کمال شناختش باور کردن او و نهایت از باور کردنش یگانه دانستن او و غایت یگانه دانستنش اخلاص به او و حـدّ اعـلای اخلاص به او نفی صفات(زائد بر ذات) از اوست، چه این که هر صفتی گواه این اسـت که غیر موصوف است و هر موصوفی شاهد بر این است که غیر صـفت اسـت.»

هدف از آفرینش انسان رسیدن بـه نـور توحید و عبودیت الهیَ و رها شدن از ظلمت ها و تاریکی هـا اسـت. امـام حسـین(ع) در این باره می فرمایند «ای مـردم! خداوند بزرگ بندگانش را نیافرید جز برای این که او را بشناسند و پس از شناختن، او را پرستش نمایند و آنگاه کـه او را عبـادت کننـد و از بنـدگی غیـر او آزاد شـوند.»

از منظر آموزه های دینی و اسلامی انسان خوشبخت و سعادتمند کسی است که در مسیر بندگی خدای متعال باشد و با انجام دادن وظایف دینی و انسانی و رعایت تقوی به خداوند نزدیک شود و احساس دوستی، نزدیکی و محبت به خداوند داشـته باشـد و بـه اهداف نهایی خلقت دست یابد. به عبارت دیگر سـعادت یعنـی رسـیدن بـه بهشـت و رضوان الهی و تقرب به خدای متعال. در متون دینی ابزارهای رسیدن به زندگی فناناپذیر و رضایتمندانه اخروی را اطاعت اوامر الهی، اطاعت برگزیدگان الهی و رعایت تقوی معرفی کرده است.

مؤلفه گرایشی و عاطفی

دومین مؤلفه در تحقّق تربیت دینی و گرایش ایمانی بُعد گرایشی و عـاطفی اسـت. برخی از ابعاد مؤلفه گرایشی و عاطفی شامل محبت و احساس عشق به محبت و خوش گمانی و امیدواری است.

مؤلفه رفتاری و کارکردی

مؤلفه های رفتاری و کارکردی در رابطه با تربیت دینـی و نگـرش ایمـانی نمودهـای مختلفی دارد.

نخست، ایمان به خدا و رسالت

اساسی ترین و محوری ترین کارکردهای رفتاری در تربیت دینی ایمان و بـاور قلبـی داشتن به خدای متعال و ایمان به رسولان الهی است. اعتقاد بـه توحیـد تمـام قـدرت ها و جاذبه ها را در نظر انسان کوچک مـی کنـد و قـدرت انسـان را افـزایش می دهـد. هـیچ موجودی جز او ارزش معبود شدن ندارد.

باور به رسالت و امامت نیز در راستای باور به خداوند قرار دارد و رابطه ای طولی اسـت. پیامبران، فرستادگان الهی برای ابلاغ پیام الهی، هدایت، راهنمایی و تزکیه افـراد جامعـه هستند. کلام و دستورات و افعال پیامبران مورد تأییـد خداونـد بـوده و بـرای انسان ها حجت و اطمینان آور است. سرپیچی از دستورات پیامبران و امامان معصـوم(ص) سرپیچی از دستور خداست. فرایند یگانه پرستی، نبوت و امامت، مثل زنجیـر به هم پیوسته است و باید همه آنها را پذیرفت.

دوم، ایمان و اعتقاد به معاد و روز واپسین

ایمان به معاد و روز جزا از باورهـای اعتقـادی و مسـلم در اسـلام اسـت کـه مـورد تأکید قرآن کریم می باشد. باور به قیامت، عامـل شـتاب در کارهـای خیر، کنترل و مدیریت هواهای نفسانی، کلیـد تقـوی، عامل سعادت، اطمینان و آرامش است. انکار معاد علاوه بر این کـه انحراف از راه مستقیم است، باعـث سـرگردانی و تحیّـر، یـأس و ناامیدی، استکبار و خسران بزرگ است.

سوم، التزام عملی به فرمایش خداوند و اولیای الهی

التزام عملی به دستورات اولیای الهی و پیروی از آنان از دیگر مصادیق مؤلفه رفتاری در تحقق تربیت دینی است. در تربیت دینی بایستی اطاعـت از دسـتورات اولیـای الهـی نصب العین باشد تا سعادت و موفقیت واقعی حاصل شود. حضرت علی(ع) می فرمایند «ای مردم به کجا می روید؟ و شما را به کجـا برمـی گرداننـد؟ در حـالی کـه پرچم هـای هدایت برپاست، نشانه ها واضح است و علامت درستی منصوب است. چه جایی شـما را سرگردان کرده اند؟ بلکه چگونه متحیّریـد؟ و حـال این کـه عتـرت پیامبرتـان در میـان شماست و...»

چهارم، تعهد اخلاقی و انجام رفتارهای اخلاقی

یکی از مهم ترین مصادیق مؤلفه رفتاری و عملکردی، التزام بـه ارزش هـای اخلاقـی در روابط اجتماعی، فردی و خانوادگی است. اگرچه اخلاق یک جنبه بنیادی و فراگیر در کنش ورزی انسان دارد و اگر چه مفهوم اخلاق در میان اندیشـمندان اسلامی روشن است، اما یک مفهوم دشوار برای بررسی های علمی است.

برخی از مصادیق مهم اخلاق که در متون دینی مورد تأکید بیشتر است و در تربیت اخلاقی و دینی نقش سازنده بیشتری دارند شامل ارتباط کلامی و غیر کلامی نیکو، صبوری، سعه صدر و وفای به عهد، اصلاح روابط اجتماعی، نیکوکاری و فداکاری، راستی در گفتار و رفتار، مثبت اندیشی و مثبت نگری، پرهیز از آلوده شدن به حسادت، پرهیز از غفلت، اختلاف ومجادله، دقت و محافظت از عِرض مردم، پرهیز ازخودبرتربینی، اجتناب از نفاق و دورویی، رعایت ادب در تعاملات و رفق و مدارا می شود. البته در تمامی این موارد باید موازین اخلاقی و شرعی رعایت شود.

استاد حوزه و دانشگاه در پایان سخنان خود در نتیجه گیری گفت: از تتبع و دقت در آموزه های اسلامی نتایج می گیریم؛

نخست، بُعد شناختی، گرایشی و رفتاری از ابعاد اصلی وجود انسان است.

دوم، مؤلفه های شناختی، گرایشی و رفتاری از ارکان اصلی تشکیل دهنده نگرش دینـی و تربیت دینی است.

سوم، مؤلفه های شناختی و گرایشی و رفتاری تأثیر و تأثّر متقابلی دارند.

چهارم، در آموزه های دینی به اهمیت و جایگاه مؤلفه شناختی و معرفتی و رفتاری در تحقـق تربیت دینی تأکید فراوان شده است.

پنجم، مؤلفه شناختی شامل شناخت خداوند، رسالت، امامت و معاد و معرفت دینی است.

ششم، برخی از نمودهای مؤلفه گرایشی شامل احساس محبـت و عشـق بـه خداونـد، خوش گمانی و امیدواری، رضایتمندی از خداونـد، احسـاس خضـوع در مقابـل او، احساس فقر و بندگی در مقابل پروردگار و شرمساری از نافرمانی ها در مقابـل خـالق متعال است.

هفتم، ایمان به خدا و رسالت، ایمان و اعتقاد به معاد و روز واپسین، التزام عملی به فرمایش خداوند و اولی اللهی و تعهد اخلاقی و انجام رفتارهای اخلاقی از مهمترین نمودهای مؤلفه رفتاری و کارکردی است.

انتهای پیام/