حجت الاسلام بستان گفت: کسانی که می خواهند ترویج عفاف و حجاب کنند خیلی این مساله را به حکومت ارتباط ندهند، یعنی محجبه بودن و طرفدار نظام بودن مترادف هم نشوند. حجاب امر دینی است و اکثر مردم ما خود را متدین می دانند. باید به افراد فهماند مسأله حجاب ربطی به حکومت ندارد.

به گزارش پایگاه خبری - تحلیلی مفتاح_اندیشه، گرایش به پوشش، حجاب و عفاف یک گرایش فطری در میان زنان و مردان است. اما میزان و شکل آن رابطه مستقیمی با اخلاق و فرهنگ جوامع داشته و دارد. در سرزمین های مختلف انسان هایی که به ارزش های اخلاقی اعتقاد بیشتری داشته اند از پوشش کامل تر و متین تری استفاده کرده اند و هر قدر سطح ارزش های اخلاقی در آن جوامع پایین آمده، پوشش مردان و زنان نیز در سطح پایین تری قرار گرفته و شکل نامناسبی پیدا کرده است.

اسلام نیز حجاب را بر زنان واجب کرده است زیرا حجاب بهترین وسیله ای است که زن را از خطر بیگانه حفظ می کند. از این رو به مناسبت روز حجاب و عفاف گفت وگویی با حجت الاسلام حسین بستان، عضو گروه مطالعات اجتماعی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه و مدرس دروس خارج عفاف و حجاب انجام دادیم که در ادامه متن آن را ملاحظه می کنید؛

مفتاح_اندیشه - با توجه به این که در حال حاضر در جامعه بحث حجاب اختیاری و اجباری مطرح است، نظرتان در این باره چیست؟

اولا حجاب یکی از واجبات است و در این باره هیچ شکی نیست. در تاریخ کسانی بودندکه ادعا می‌کردند حجاب تکلیف نیست اما دلیلی بر ادعای خود نداشتند و قرآن نیز آن را بیان نکرده است. این شبهه ها همواره وجود داشته اما هیچ پایه و استحکامی ندارند و به راحتی می توان به این ها پاسخ داد. ما ادله بسیار محکمی در رابطه با وجوب حجاب داریم. این مرحله اول بحث است که اسلام حجاب را به عنوان یک تکلیف فردی الزام کرده و حدی از پوشش را برای مردان و زنان قرار داده است.

مرحله بعد این است که آیا حجاب یک امر اختیاری است یا قابل الزام و باید از طرف حکومت اجبار کرد؟ در اینجا ما می توانیم به لحاظ استدلالی بحث را بر دو محور پیش ببریم. محور اول این که آیا دلیل مشخصی در متون دینی ما آمده که صریحاً بیان کرده باشد می توان حجاب را اجباری کرد یا خیر؟ محور دوم هم این است که به طور غیر مستقیم بتوانیم به یک حکمی برسیم.

در محور اول شاید امکان ادعا وجود نداشته باشد زیرا تاکنون چیزی در این زمینه در دست نداشته ایم و از طرفی در آن زمان با چنین چیزی مثل بد حجابی یا بی حجابی مواجه نبوده ایم. به عنوان مثال در زمان حکومت امیر مومنان(ع) این امر وجود نداشته و زنان محجبه بودند به همین دلیل در فعل و بیانات اهل بیت(ع) مطرح نشد. چون سوالی در این زمینه نبوده - اگر سوالی مطرح می شد حتما ائمه(ع) پاسخ می دادند - دلیل بر نبودن این حکم نیست.

زمانی می توانیم به طور کلی آن را نفی کنیم که از محور دوم هم گذر کرده و به نتیجه نرسیده باشیم. اما در محور دوم ادله محکمی داریم که بیان این ادله ها بسیار مفصل است و از استدلال های مختلفی هم در این زمینه می توان استفاده کرد اما یکی از این ادله ها بحث وجوب نهی از منکر است به خصوص نهی از منکر حکومتی که نشان می دهد می شود جلوی منکرات را گرفت ولو به الزام.

البته منکرات تعریف وسیعی دارند که یکی از همین منکرات بی حجابی است زیرا با معیارهای دینی ما نمی سازد. ادله نهی از منکر اقتضا می کند بگوییم نه تنها باید جلوی منکر را گرفت بلکه واجب است این کار را انجام داد.

مفتاح_اندیشه - غیرت مردان چه نقشی در رابطه با عفاف و حجاب ایفا می کند؟

این که غیرت چه رابطه ای و نسبتی با عفاف زن دارد یک نسبت بسیار روشن و واضحی است و نیازی به فلسفه چینی ندارد. غیرت مانند یک اهرم نظارتی و حمایتی است که خداوند به صورت فطری در وجود مردان قرار داد و موجب حفاظت شده و چتر حمایتی و حفاظتی برای زن ایجاد می کند. پس این یک امر فطری و خدادادی است و أثر مستقیمی بر روی حفظ عفاف زن دارد.

مفتاح_اندیشه - چرا بعد از گذشت سال ها همچنان در رابطه با حجاب اختیاری یا اجباری به یک نقطه نظر واحد نرسیده ایم؟ چطور عمل کرده ایم که جامعه ما اکنون در رابطه با حجاب دچار تردید شد؟

عملکرد ما در خیلی از مواقع ضعف داشت. ما اکنون در رابطه با موضوعات مهمی به یک نقطه نظر نرسیده ایم البته این اقتضای جامعه ما هست زیرا جامعه به لحاظ تاریخی در یک نقطه و مرحله مهم قرار داشته و در معرض تهاجم های فکری و فرهنگی است. به طور طبیعی این مسائل و این تقابل ها به وجود می آید و مسائل دیگری مانند تضعیف جایگاه دین در سطح جهانی وجود دارد.

به هر حال وقتی معیارها، ارزش ها و باورهای مشترکی که باعث وحدت می شوند تضعیف شوند، طبیعتاً تشتت ایجاد می شود و دیگر افراد تعبد نداشته و تسلیم در برابر آن باورهای مشترک نیستند. همه این ها عامل هستند و اکنون پس از گذشت 40 سال ما همچنان شاهد اختلاف های بسیاری هستم.

البته باید تقصیرها و قصورها را پذیرفت. آن عملی که می بایست در این زمینه انجام می شد به فعلیت نرسید. اگر کار بهتری صورت می گرفت و در فهم دستورها و آموزه های دینی این قدر تقابل ها به وجود نمی آمد حداقل تعداد کمتری از مسیر خارج می شدند و یا امکان جذب بیشتری فراهم می شد. به هر حال این ضعف وجود داشته و دارد.

مفتاح_اندیشه -  در حال حاضر در جامعه باید به دنبال فرهنگ سازی حجاب برویم یا فرهنگ سازی عفاف؟

هیچ ضرورتی وجود ندارد که این دو را از یک دیگر جدا کرده و در تقابل یک دیگر قرار دهیم. این ها دو سیاست جدا نیستند. بلکه به صورت عام و خاص بوده و در طول یک دیگر هستند. ما یک مفهوم عفاف داریم که آن وسیع تر بوده و اصل است اما اصل بودن عفاف به این معنا نیست که حجاب را کنار بگذاریم. عفاف اصل است و حجاب در دل آن قرار می گیرد. حجاب زیر مجموعه عفاف است که سبب تقویت عفاف می شود. طبعاً بی حجابی نیز به عفاف لطمه می زند.

مفتاح_اندیشه - حدود مداخله دولت در مسأله حجاب چقدر است؟

این بحث لایه های مختلفی دارد. موضوعی است که کاملاً به شرایط بستگی دارد زیرا احکام ثانویه مطرح است. شاید در یک شرایطی بتوان آن را حداکثری در نظر گرفت و ممکن است شرایط جامعه ما این گونه نباشد. ضوابط کلی مانند مصلحت یا عدم مفسده احکام را پوشش می دهند.

طبیعتاً اگر شرایط اجازه بدهد اقتضای حکم امر به معروف و نهی از منکر این گونه خواهد بود که بتوان اجبار کرد و جلوی منکرات را تا حد امکان گرفت. بنابراین در این زمینه منعی وجود ندارد. البته این در قلمروی حکومتی است.

زمانی که یک امر فردی است و فردی در منزل خود گناه می کند حکومت نمی تواند تجسس و دخالت کند. اما زمانی که رفتار جنبه اجتماعی به خود بگیرد حکومت حق دارد که دخالت کند. بسیاری هستند که حجاب را یک امر شخصی تلقی می کنند و دیگران هم برای اثبات اجتماعی بودن حجاب استدلال های ضعیف و گاهاً غلطی را بیان می کنند.

به عنوان مثال می گویند دیدن این صحنه های بدحجابی و بی حجابی اثر منفی بر روی مردان می گذارد. به همین دلیل افراد جبهه می گیرند و قبول نمی کنند بلکه معتقدند آقایان نگاه نکنند. این تبیین کاملی نیست. یک جنبه از مسئله است که مورد توجه اسلام بود.

در روایات نقل شده اگر شما بی حجاب باشید صرف نظر از اثری که بر روی مردان می گذارید، اثر منفی بر روی دختران و زنان می گذارید زیرا جنبه الگویی پیدا می کند. وقتی با این وضع در جامعه حاضر می شوند علناً با خداوند مخالفت می کنند و دیگران نیز الگوبرداری می کنند و گناه کردن و مخالفت با پروردگار برایشان سهل و آسان می شود. به همین دلیل است که می گوییم حجاب کاملاً یک مبحث اجتماعی است.

اما در پاسخ به سوال شما باید بگویم اقتضای حکومت این است که می تواند مداخله کند و تا تغییر و تبدیل وضعیت گناه آلود اقدام کند، منتها پیچیدگی مسئله از آن جا آغاز می شود که شرایط خاص پیش بیاید؛ شرایطی که اجازه ندهد حکومت تا هر جایی پیش برود و عمل کند. در اینجا ما تابع قوانین کلی خود مانند مصلحت و عدم مفسده خواهیم بود. یعنی تا جایی که مصالح اجازه می دهد می توان عمل کرد. تشخیص این هم بر عهده کارشناسان امور اجتماعی است که کاملاً به شرایط جامعه اشراف دارند.

مفتاح_اندیشه - در تبصره ماده 638 قانون مجازات اسلامی جرم بی حجابی بیان شد. بعضی می گویند این ماده باید به دلیل کلی بودن اصلاح شود. زیرا بی حجابی و بدحجابی نیاز به توضیحات جزئی تری دارد که باید در این ماده بیان شود. نظر شما در این مورد چیست؟

بله یک اشکال کلی دیده می شود. در دهه های قبلی اقدامات و تصمیمات مختلفی در رابطه با حجاب گرفته شد، اما چندان نتیجه بخش نبود. یکی از دلایل این مساله شفاف نبودن قانون است. در صورتی که قانون باید کاملا شفاف و واضح باشد که ما چه چیزی را هنجار می نامیم و چه چیزی را ناهنجار. این اشکال به قانون وارد است.

البته قانون بر اساس قاعده بیان شد اما مشکل اینجاست که حجاب شرعی چیست و چه حدودی دارد؟ کسی که این قانون را نوشته به حدود آن آگاه است اما آن کس که موظف به رعایت آن است نمی داند. اشکال اصلی در بحث تفهیم و بیان درست حکم است که در این زمینه ضعیف عمل کرده ایم.

باید همراه با مصداق آن را تبیین می کردیم. مثلا کشور های غربی در دانشگاه هایشان قوانین مشخصی دارند که دانشجوها فلان آرایش را نباید داشته باشند. فلان لباس را نباید بپوشند. ما نیز در سطح جامعه به صورت بخش نامه ای باید مشخص کنیم که حجاب چطور باید باشد.

مفتاح_اندیشه - اگر حجاب اختیاری شود، چه آسیب هایی برای افراد و جامعه به دنبال خواهد داشت؟

حجاب امری اجتماعی است نه یک امر شخصی. اگر همان مسائل را باز کنیم متوجه تبعات و آسیب های حجاب اختیاری می شویم. البته حکمت هایی هم در آیات و روایات بیان شد مثلا در روایات داریم پوشش و نگاه باعث تهییج افراد نشود.

همچنین با استناد به شواهد بیرونی می توان به آسیب های حجاب اجباری پی برد. کشور های غربی آزادی دارند آیا رخدادهایی که در روایات پیش بینی شده بود در این جوامع رخ داده یا خیر؟ آیا کسی می تواند ثابت کند که آن ها آزادی را آوردند و در عین حال بدون هیچ مشکل و مفسده ای زندگی می کنند؟ آمار تخلفات، جرایم و ناهنجاری های جنسی نشان می دهد و جای بحث باقی نمی گذارد.

آسیب بعدی همان جنبه الگودهی، سرایت اجتماعی یا واگیر اجتماعی است. عده ای در سطح جامعه افراد بینابینی هستند و هر که زورش بیشتر باشد آن ها را با خود همراه می کند. وقتی بی حجابی آزاد شود بسیاری از این افراد از بی حجاب ها الگو خواهند گرفت مانند یک بیماری سرایت پیدا خواهد کرد.

مفتاح_اندیشه - چه راهکارهایی برای ترویج حجاب و پوشش برتر در جامعه پیشنهاد می کنید؟

یکی از راهکارهای اصلی، فرهنگ سازی و آموزش در سطح وسیع است که یکی از شاخه های آن آموزش و پرورش می باشد. این نهاد باید از سنین پایین که هنوز شخصیت افراد شکل نگرفته شروع کند. نهادهای دیگر از جمله صدا و سیما، حوزه های علمیه و نهادهای رسمی و غیر رسمی که کار فرهنگی می کنند نیز در امر آموزش و فرهنگ سازی دخیل هستند.

همچنین کسانی که می خواهند ترویج عفاف و حجاب کنند خیلی این مساله را به حکومت ارتباط ندهند، یعنی محجبه بودن و طرفدار نظام بودن مترادف هم نشوند. حجاب امر دینی است و اکثر مردم ما خود را متدین می دانند. باید به افراد فهماند مساله حجاب ربطی به حکومت ندارد. حجاب امری است که از 1400 سال پیش حتی زمانی که حکومتی نبوده مردم رعایت می کردند و حکم ابدی اسلام است ربطی به بودن و نبودن حکومت ندارد.

راهبرد دیگر راهبرد حمایتی است که بخشی از مشکلات به خاطر عدم حمایت است. مثلا عدم حمایت از پوشاک مناسب. راهبرد سوم در قانون گذاریست که باید شفاف تر باشد. راهبرد چهارم نظارت است، اگر نظارت نباشد بی نظمی رخ می دهد. راهبرد پنجم ساماندهی محیط است. گاهی خود فضا نامناسب است.

ذیل هر کدام از این راهبردها مطالب دیگری هم هست. مثلا یکی از اموری که ذیل آموزش و تربیت قرار می گیرد مشاوره است که به افراد کمک می کند.

انتهای پیام/