به گزارش خبرنگار پایگاه خبری-تحلیلی مفتاح_اندیشه؛ با فرا رسیدن ایام عزاداری اباعبدالله الحسین علیه‌السلام و جوشش دوباره شور حسینی در قلوب شیعیان و محبان اهل‌بیت، ضرورت آشنایی هر چه بیشتر با واقعه عاشورا و قیام امام حسین علیه‌السلام بیش از پیش ظهور یافته است. مطالعه مقاتل کهن به عنوان روایت‌هایی دست‌اول از آن ماجرای عظیم، قطعاً یکی از بهترین راه‌های افزایش معرفت نسبت به واقعه عاشورا است؛ بنابراین ضرورت شناخت مهم‌ترین و معتبرترین این مقاتل نیز ضروری خواهد بود. در ادامه به معرفی برخی از مقاتل امام حسین علیه‌السلام پرداخته‌ایم:

* مقتل الحسین

«مقتل الحسین» ابومخنف، نخسین مقتل مکتوب امام حسین(ع) و از جمله مشهورترین منابع تاریخ عاشورا است که با همت دکتر حجت‌الله جودکی ترجمه و تصحیح گردیده است.

ابو مخنف لوط بن يحيى أزدی غامدی(متوفی ۱۵۷ ق.) یکی از مشهورترین و قدیمی‌ترین گزارشگران واقعه عاشورا است. وی از شیعیان امامی کوفه و تاریخدان و سیره‌نویس بوده است. هرچند در گذر زمان، اصل این کتاب از بین رفته است اما کتاب‌هایی اغلب غیر مستند و آمیخته با تحریفات تاریخی فراوان با نام مقتل ابو مخنف منتشر شده‌اند که هم اکنون تنها آنچه از آن مقتل ارزشمند هنوز قابل دسترسی است، روایت‌هایی است که به طور مستقیم ابوجعفر محمد بن جریر طبری(متوفی ۳۱۰ ق) در کتاب تاریخ خود نقل کرده است و مجموعاً ۱۱۳ روایت کوتاه و بلند را شامل می‌شود. در این کتاب، دکتر حجت‌الله جودکی، پژوهشگر تاریخ و محقق در کتاب‌شناسی مقاتل، به روشی نقادانه و علمی به استخراج روایات مذکور از تاریخ طبری همت گماشته و آن‌ها را به ترتیب حوادث تاریخی مدون کرده است.

این کتاب را انتشارات خیمه در 438 صفحه و با قیمت 16 هزار تومان منتشر کرده است.

* شرح غم حسین(ع)

کتاب «شرح غم حسین علیه‌السلام» ترجمه تحقیقی «مقتل الحسین» خوارزمی به قلم مصطفی صادقی است. در این کتاب ماجرای حركت امام حسين(ع) به سمت عراق، رسيدن نامه يزيد به ابن‌عباس، كربلا و وقايع آن و بازگشت اسرا از شام به كربلا به صورت روایی بیان شده است. به علاوه در ابتدای کتاب شرح‌حالی از ابوالمؤیّد موفق بن احمد خوارزمی(متوفای 568ق) نیز آمده است. این کتاب به دو زبان عربی و فارسی نگاشته شده است؛ به این صورت که متن عربی در بالای صفحه و ترجمه متن پایین قرار گرفته است.

در بخشی از این کتاب می‌خوانیم: «وقتی امام حسین علیه‌السلام از مکه بیرون آمدند، نیروهای عمر بن سعد بر سر راه وی قرار گرفته و از رفتنشان ممانعت کردند، آن‌ها رهایشان کردند و با امام به صحبت پرداختند. امام حسین علیه‌السلام به آن‌ها گفت: من مسئول کار خود هستم و شما مسئول کار خویشید، پس هر کس به دین و ایمان خود».

«شرح غم حسین علیه‌السلام» در 256 صفحه، با قیمت 25 هزار تومان توسط انشارات جمکران چاپ و روانه بازار شده است.

* در سوگ امیر آزادی

«در سوگ امیر آزادی» ترجمه کتاب «مثیر الاحزان و منیر سبل الاشجان» (برانگیزاننده غم‌ها و چراغ راه مصیبت‌ها) کتابی در نقل مصائب واقعه عاشورا است که به تناسب، از تاریخ و زندگی امام حسین(ع) نیز سخن گفته است، این کتاب را عالم شیعی، جعفر بن ابی ابراهیم، معروف به ابن نما حلی(متوفای ۶۸۰ق) تألیف کرده و از آن با عنوان «مقتل ابن نما» نیز یاد شده است.

در خصوص سبک نگارش کتاب باید گفت که مؤلف فقط به بیان روایات تاریخی پرداخته و تحلیلی از خود ارائه نمی‌دهد و در مقام پژوهش درباره علل و عوامل این نهضت دگرگون‌ساز و شگرف و شمارش انگیزه‌های آن نیز نیست. وی گزارش مقتل را به صورت ذکر یک جریان منسجم آورده و اسناد روایات را به طور کامل ذکر نکرده است. کتاب مشتمل است بر مقدمه‌ای در فضائل اهل‌بیت پیامبر و فضیلت ذکر مصائب آن بزرگواران و گریه بر آن‌ها و سه مقصد است. مقصد نخست گزیده‌ای از زندگی‌نامه امام حسین علیه‌السلام و سیر تحولات تاریخی در به وجود آمدن حادثه غم‌انگیز کربلا از حرکت امام از مدینه تا ورود به کربلا است. مقصد دوم، وقایع روز عاشورا است تا شهادت امام علیه‌السلام و آغاز اسارت اهل‌بیت آن حضرت و در پایان این مقصد روایاتی نیز در پیشگویی شهادت امام و واقعه عاشورا آمده است. مقصد سوم، داستان اسیران تا بازگشت آنان به مدینه را در بردارد و در آن قسمت خطبه‌های امام زین العابدین و سایر اهل‌بیت علیهم‌السلام در کوفه و شام و... ذکر شده است.

این کتاب با ترجمه علی کرمی در 416 صفحه با قیمت 30 هزار تومان توسط انتشارات حاذق منتشر شده است.

* مقتل مفید

کتاب «مقتل مفید» با عنوان فرعی «سوگنامه سالار شهیدان به روایت شیخ مفید»، بخشی از متن کتاب ارزشمند ارشاد «محمد بن محمد بن نعمان» معروف به شیخ مفید است که به اعتبار مؤلف آن، از مقاتل قابل اتکایی است که تا کنون به نگارش درآمده.

این کتاب با خلاصه زندگی‌نامه شیخ مفید آغاز می‌شود و با آمدن متن اصلی عربی به همراه ترجمه روان فارسی در صفحات روبروی هم، در فصل‌های مجزا، به شرایط شکل‌گیری واقعه عاشورا می‌پردازد. این کتاب با سرفصل‌هایی همچون؛ «ادله امامت و گوشه‌ای از فضایل امام حسین علیه‌السلام»، «اقدامات امام پس از مرگ معاویه»، «سبب دعوت و جریان قیام و شهادت امام» آغاز شده و با جریاناتی همچون شهادت مسلم بن عقیل(ع) و خروج امام از مکه و تشویق پیامبر اکرم صلوات الله علیه در رؤیای صادقه به ادامه حرکت امام حسین علیه‌السلام ادامه می‌یابد. فصل‌های پایانی این مقتل همچون مقاتل دیگر به رشادت یاران امام حسین(ع) پرداخته و در بیانی صریح و با در نظر گرفتن حقایق این واقعه، در فصلی مجزا گوشه‌ای از فضایل امام حسین(ع) و ثواب زیارت و ذکر مصیبت آن حضرت را بیان می‌دارد.

«سوگنامه سالار شهیدان به روایت شیخ مفید» با ترجمه سید علیرضا جعفری، در 269 صفحه با قیمت 12 هزار تومان توسط انتشارات نبوغ چاپ و روانه بازار شده است.

* مقتل الحسین به روایت شیخ صدوق؛ امام حسین(ع) و عاشورا از زبان معصومان

«مقتل الحسين بن على عليه السلام» از جمله کتاب‌های شیخ صدوق است که متأسفانه به دست ما نرسیده و در گذر تاریخ محو شده است با این حال حجت‌الاسلام صحتی سردرودی احادیث مربوط به امام حسین(ع) را در ۱۴ اثر بجا مانده از شیخ صدوق جستجو کرده و پس از جمع‌آوری و ترجمه، نام آن را «مقتل الحسین به روایت شیخ صدوق» یا امام حسین(ع) و عاشورا از زبان معصومان گذارده است.

عاشورا پژوهان، پیوسته در این فکر و اندیشه بودند که جای مقتلی که به نقل از شاهدان عینی و از طریق محدثان شیعه روایت شده باشد خالی است، از این رو مقتل حاضر، سامان داده شده که افزون بر پر کردن خلأ يادشده، دارای امتیازات دیگری نیز هست؛ نخست این که در این مقتل، زندگی امام حسین علیه‌السلام و عاشورا از زبان پیامبر و پیشوایان معصوم علیهم‌السلام نقل شده است و در این میان، سخنان امام سجاد(ع) که خود در عاشورا حضور داشت و حوادث را از نزدیک دیده بود، بیشترین سهم را دارد. دیگر این که اخبار و روایت‌های آن به صورت دقیق و مستند نقل شده است.

انتشارات هستی نما این کتاب را در 368 صفحه و با قیمت 42 هزار تومان چاپ و روانه بازار کرده است.

* آوای درد: قدیمی‌ترین ترجمه‌ی فارسی به دست آمده از اللهوف علی قتلی الطفوف

کتاب لهوف که «ملهوف علی قتلی الطفوف» هم گفته شده، یکی از منابع مهم و کهن واقعه عاشورا و تاریخ زندگانی حسین بن علی علیه‌السلام، امام سوم شیعیان، نوشته ابوالقاسم رضی الدین علی بن موسی معروف به سید بن طاووس است که به زبان عربی نگاشته شده است.

درباره اهمیت این ترجمه از لهوف، باید گفت دست‌یابی به مقتلی جامع و صحیح السند و معتبر برای جامعه شیعه ایران، دغدغه‌ای به‌جا بوده است و گویا تا پیش از ترجمه‌ای که در کتاب آوای درد منتشر شده، اللهوف سید بن طاوس به طور کامل، به فارسی ترجمه نشده بوده است. آن چه مسلم است این که این کتاب را قدیمی‌ترین و شاید نخستین ترجمه‌ی فارسی از لهوف دانسته‌اند. در این اثر، رضاقلی خان شقاقی تبریزی سرابی، شاعر و تاریخ‌نویس دوره‌ی قاجار و از منشیان ناصرالدین شاه، لهوف سید بن طاوس را به دقت و ظرافت، به نظم و در جاهایی به نثر ترجمه کرده است.

این کتاب در 228 صفحه و با قیمت 12 هزار تومان توسط انتشارات عهد مانا منتشر شده است.