به گزارش پایگاه خبری – تحلیلی مفتاح_اندیشه، این شماره از فصلنامه علمی پژوهشی «اقتصاد اسلامی» حاوی مقالاتی با عناوین «تعامل دوسویه فرد و نهاد از منظر قرآن کریم و تبیین آن مبتنی بر حکمت اسلامی»؛ «تأمین منافع عمومی از طریق رفتار عقلایی در اقتصاد سیاسی جدید و نهج البلاغه»؛ «بررسی کارایی و عدالت در اقتصاد متعارف و اسلامی(با تأکید بر یک اقتصاد مبادله‌ای مبتنی بر مصرف)»؛ «مبانی فقهی و موضوع‌شناسی کارمزد قرض‌الحسنه در نظام بانکی ایران» و «واکاوی معاملات بورس‌بازانه در بازار اوراق بهادار بر اساس موازین شریعت اسلام» است.

«مدلسازی نقش عوامل غیر مادی در رشد اقتصادی درونزا با تاکید بر سرمایه اجتماعی، در اقتصاد اسلامی»؛ «معامله کالا به نرخ روز در خرده‌فروشی‌ها؛ بررسی اخلاقی و فقهی»؛ «مدلی به منظور رتبه بندی اوراق اجاره در بازار سرمایه ایران»؛ «بررسی عملکرد فین‌تکهای اعتباری و ارائه مدل کسب و کار فین‌تک اعتباری سازگار با عقود اسلامی» دیگر مقالات این شماره هستند.

عامل دوسویه فرد و نهاد از منظر قرآن کریم

در چکیده مقاله «عامل دوسویه فرد و نهاد از منظر قرآن کریم و تبیین آن مبتنی بر حکمت اسلامی» آمده است: سوال از وجود و چگونگی رابطه میان فرد و نهاد و نحوه تأثیرگذاری هر یک در دیگری از پرسش‌های مهمی است که مرتبط با مبانی انسان‌شناختی و جامعه‌شناختی اقتصاد می‌باشد. اهمیت آن تا بدان جاست که می‌توان نحوه پاسخ به این پرسش را نقطه افتراق مکتب نهادگرایی قدیم از نهادگرایی جدید و اقتصاد نئوکلاسیک دانست. در این مقاله سعی بر آن است تا بدواً از منظر قرآن به این پرسش که «آیا رابطه میان فرد و نهاد رابطه‌ای تک سویه است یا رابطه‌ای تعاملی و دو سویه؟» پاسخ داده شود و در ادامه با روش توصیفی-تحلیلی نحوه ارتباط میان فرد و نهاد مبتنی بر توالی خطی ذکر شده برای انتخاب در حکمت اسلامی تبیین گردد.

دستاورد این پژوهش آن است که اولا؛ً از منظر قرآن رابطه میان فرد و نهادهای اجتماعی یک رابطه دو سویه بوده و در کنار تأثیرگذاری افراد بر شکل‌گیری و ایجاد تحول در نهادهای اجتماعی، نهادها نیز بر ارزش‌ها و ترجیحات ذهنی کنش‌گران تأثیر دارند. ثانیاً؛ افعال انسان متشکل از سه لایه‌ بینشی، گرایشی و کنشی است که هر یک از این لایه‌ها، مراحل مختلفی را شامل می‌شوند. تقریباً در تمامی مراحل پیشینی یک انتخاب، بجز ساحت اراده، تعامل دو سویه میان فرد و اجتماع در جریان بوده و بر هم تأثیر می‌گذارند.

بررسی کارایی و عدالت در اقتصاد متعارف و اسلامی

در چکیده مقاله «بررسی کارایی و عدالت در اقتصاد متعارف و اسلامی(با تأکید بر یک اقتصاد مبادله‌ای مبتنی بر مصرف)» می خوانیم: یکی از مباحث بنیادی در نظریه اقتصاد خرد، بحث تعادل عمومی و نحوه دستیابی به آن است که در قالب شرط بهینه پرتو و دو قضیه بنیادی رفاه در اقتصاد متعارف ارائه می شود. نقدی که به شرط بهینه پرتو وارد می شود اینست که دسترسی به شرایط کارا لزوماً به همراه عدالت نیست و وجود کارایی در اقتصاد، تضمین کننده شرایط عادلانه نیست. از دیگر سو در آموزه های اسلامی و به تبع آن اقتصاد اسلامی، همواره برقراری عدالت در تمام زمینه ها مورد تأکید قرار گرفته است. لذا از منظر اقتصاد اسلامی دستیابی به کارایی اقتصادی بدون در نظر گرفتن مؤلفه عدالت غیر مثمر است.

در این تحقیق با بر شمردن ویژگیهای انسان اقتصادی مسلمان و بررسی ترجیحات وی در قالب یک الگوی ریاضی که بر اساس آن، از شکاف نابرابری بین خود (ثروتمند) و افراد فقیر، عدم مطلوبیت کسب می کند و همچنین وارد کردن پرداختهای مالی در قالب مستحبات و واجبات شرعی(انفاق، خمس، زکات و ...)، ضمن دستیابی به شرط بهینه پرتو، شرط وجود عدالت توزیعی نیز برقرار می شود. همچنین مقدار بهینه ای از پرداختهای شرعی که مطلوبیت اجتماعی را حداکثر می کند، به دست می آید. بنابر این با توجه به مفاهیم و اصول اقتصاد اسلامی و اینکه فرد مسلمان علاوه بر مطلوبیت خود به منافع و مطلوبیت افراد دیگر هم توجه می کند (دیگر خواهی)، می توان به شرط کارایی همراه با عدالت رسید.

واکاوی معاملات بورس‌بازانه در بازار اوراق بهادار

در طلیعه مقاله «واکاوی معاملات بورس‌بازانه در بازار اوراق بهادار بر اساس موازین شریعت اسلام» آمده است: سفته‌بازی (بورس‌بازی) فعالیتی است که طی آن یک معامله‌گر با خرید و فروش دارایی در افق زمانی کوتاه‌مدت، به دنبال کسب سود سریع ناشی از تغییرات و نوسانات قیمتی دارایی است. در طول تاریخ بازارهای مالی از یک سو، بورس‌بازان را مقصران اصلی ایجاد حباب‌های سفته‌بازانه و نوسانات قیمتی شدید در بازارهای مالی می‌دانند و از سوی دیگر نقش بورس‌بازان را بخاطر افزایش نقدشوندگی، کارایی و ظرفیت تحمل ریسک در بازار، مفید و ضروری می‌دانند.

هدف نوشتار پیش رو بررسی تطبیقی بورس‌بازی با فرض عدم دستکاری بازار و عدم استفاده از اطلاعات نهانی با موازین شریعت اسلام است؛ از این ‌رو ابتدا به روش اسنادی موضوع‌شناسی جامعی از بورس‌بازی ارائه شده، درگام بعد شبهات فقهی مرتبط با بورس‌بازی_ یعنی اکل مال به با طل، صوری، قماری، غرری و ضرری بودن_تشریح شده، سپس به روش توصیفی_ استنباطی و گروه کانونی، به این شبهات پاسخ داده شده است. یافته‌های پژوهش بیانگر آن است که با توجه به اطلاقات و عمومات آیات شریفه قرآن و دلالت روایات مختلف، بورس بازی با فرض عدم دستکاری و عدم استفاده از اطلاعات نهانی، مصداق بیع محسوب شده و از نظر شرعی صحیح است و شبهه‌های مطرح شده، وارد نیست.

البته اگر این نوع بورس‌بازی به شکل گسترده در بازارهای مالی رواج یابد می تواند سبب ضررهایی چون نوسانات شدید و بروز حباب های قیمتی گردد که به انسجام و یکپارچگی بازارهای مالی آسیب خواهد زد.

برای مشاهده متن کامل مقالات این شماره از فصلنامه اقتصاد اسلامی اینجا کلیک کنید.

انتهای پیام/