به گزارش پایگاه خبری – تحلیلی مفتاح_اندیشه، این شماره از دوفصلنامه علمی پژوهشی «مطالعات اقتصاد اسلامی» حاوی مقالاتی با عناوین «تبیین فقهی اقتصادی قراردادها و فعالیت‌های سفهی در حوزه‌های کلان و شرایط اقتصادی نوین»؛ «بکارگیری تعدیل انتخاب‌های غیربهینه در یک مدل تعادلی با کارگزاران اقتصادی ناهمگن؛ مطالعه موردی: آموزش گزاره‌های اسراف تخصیصی و اتلافی»؛ «واکاوی فلسفه حرمت ربا با تأکید بر انتقال ظالمانه ریسک»؛ «جبران کاهش ارزش پول اعتباری و دوگان مثلی- قیمی؛ نگرشی موضوع‌شناسانه» و «بررسی اصول و سنت‌های اقتصادی در قرآن و روایات» است.

«روایتی عدالت ‏بنیان از اقتصاد «اثباتی»؛ تقریری از کارکرد علم اقتصاد و نسبت آن با علم اقتصاد اسلامی»؛ «طراحی بازار بین‌بانکی براساس دیدگاه متخصصان فقهی در نظام پولی و مالی ایران»؛ «نقش حافظه سیستم در اجرای صحیح قرارداد مشارکت بانکی در نظام بانکداری اسلامی»؛ «بررسی مبانی فردگرایی روش‌شناختی و نقد فردگرایی روش‌شناختی در نظریه انتخاب عقلایی»؛ «طراحی شاخص اندازه‌گیری تخصیص زمان بین کار و انواع فراغت در یک چارچوب اسلامی»؛ «ارزیابی کارایی موقوفه‌های شهر زاهدان»؛ «شناسایی و اولویت‌بندی اثرگذارترین عوامل و پیشران‌های رشد اقتصادی در ایران» دیگر مقالات این شماره هستند.

تبیین فقهی اقتصادی قراردادها و فعالیت‌های سفهی

در چکیده مقاله «تبیین فقهی اقتصادی قراردادها و فعالیت‌های سفهی در حوزه‌های کلان و شرایط اقتصادی نوین» آمده است: معاملات سفهی، معاملاتی است که از سفیه صادر می‌شود و یا شأنیت آن را دارد که از سفیه صادر شود، ولی معامله‌کننده، سفیه نیست. مصادیق و فروعات معاملات سفیهانه در هر زمان، تفاوت می‌پذیرد و آن‌چه در گذشته رشیدانه بود امروزه ممکن است سفیهانه تلقی شود. سفاهت در همه انواع عقود، شروط و فعالیت‌های اقتصادی قابل مشاهده است. برای تشخیص سفاهت در قراردادها و فعالیت‌های اقتصادی کلان، باید به عرف پیشرو و متخصص مراجعه کرد. یک معیار برای تشخیص سفاهت در این امور، فاصله کارایی یک اقدام حقوقی از کارایی حداکثری آن یا فاصله بهره‌وری یک فعالیت اقتصادی از بهره‌وری حداکثری آن است.

هر قدر، این فاصله بیشتر باشد، میزان سفاهت، بیشتر و به بطلان، نزدیک‌تر است. برخی فقها و حقوقدانان به بطلان معاملات سفهی معتقدند. در این مقاله، مفهوم سفاهت، سفیه و کارایی (به عنوان معیاری برای عدم سفاهت در حوزه های کلان)، و دیدگاه فقه و قانون درباره قراردادهای سفیهانه بررسی می‌شود. ماهیت و حکم سفاهت عمدتا در قراردادها و فعالیت‌های غیرکلان مورد بررسی قرار می‌گیرد و این مقاله به این مسئله در قراردادها و فعالیت‌های کلان می‌پردازد و در پاسخ به سوال از ماهیت سفاهت در حوزه‌های کلان از منظر فقه، این فرضیه را بیان می‌کند که نگاه فقه به سفاهت در حوزه‌های کلان، بر اساس بهره‌وری و کارایی حداکثری است.

بررسی اصول و سنت‌های اقتصادی در قرآن و روایات

در چکیده مقاله «بررسی اصول و سنت‌های اقتصادی در قرآن و روایات» می خوانیم: هدف علم اقتصاد توصیف، تبیین و پیش­بینی است؛ یعنی با تحقیق درباره روابط موجود میان پدیده‌های اقتصادی به دنبال شناخت واقعیت است به همان صورتی که هست؛ بدین ترتیب، علم اقتصاد در قالب کشف قوانین اقتصادی تبلور می­یابد. در علم اقتصاد اسلامی نیز می‌توان چنین هدفی را دنبال نمود. با استخراج سنت‌های اقتصادی در قرآن و سنت، می‌توان به تحلیل پدیده‌های اقتصادی و رفتارهای افراد جامعه پرداخت. بر این اساس تمام آیات قرآن و روایات برخی کتب روایی مطالعه شد و اصول و سنت‌های مذکور در قالب قضیه قطعیه (هست­ها) و قضیه شرطیه (رابطه علی معلولی) و در چارچوب منابع اقتصادی، انسان اقتصادی و بخش­های تولید، توزیع و مصرف دسته­‌بندی شد.

شایان ذکر است که در این مقاله فقط گزاره‌هایی استخراج شد که هم موضوع و هم محمول آنها امری اقتصادی بود، در حالیکه گزاره­هایی که فقط محمول اقتصادی دارند نیز در منابع اسلامی گسترده است. دستاورد مقاله این است که علم اقتصاد به برخی از این اصول که قرن­ها پیش در منابع دینی به آنها اشاره شده است، دست یافته است و امروزه به عنوان نظریات علمی در اقتصاد قلمداد می­شود مانند اصل تقسیم کار، اصل ترجیح زمانی، اصل تسهیم ریسک و ...؛ اما برخی از سنت‌هایی که در قرآن و روایات مطرح شده است فرضیاتی است که می­تواند پنجره جدیدی برای علم اقتصاد بگشاید و به بیان روابطی بپردازد که در اقتصاد ناشناخته است مانند سنت‌هایی که در قالب رابطه انفاق و رشد اقتصادی؛ یا رابطه عدالت و برکت در جامعه و نیز رابطه ربا و رکود اقتصادی بیان شده است.

طراحی بازار بین‌بانکی براساس دیدگاه متخصصان فقهی

در طلیعه مقاله «طراحی بازار بین‌بانکی براساس دیدگاه متخصصان فقهی در نظام پولی و مالی ایران» آمده است: بازار بین‌بانکی ریالی ایران با گذشت بیش از 9 سال از زمان تاسیس آن، علی رغم افزایش حجم مبادلات آن، نتوانسته است با ایجاد تنوع لازم در ابزارها و مکانیزم‌های معاملاتی آن، جایگاه خود را در بازار پولی کشور گسترش دهد. هدف این پژوهش بررسی آسیب شناسی بازار بین­بانکی و طراحی ساختار جدید آن بر اساس ارائه ابزارهای پولی کوتاه مدت و ایجاد فرایندها و نهادهای لازم می باشد.

روش تحقیق این پژوهش در مرحله اول، استفاده از روش توصیفی برای گردآوری منابع کتابخانه­ای و سپس از طریق روش تحلیلی- استنباطی برای منابع فقهی و مالی، می­باشد. در بخش دوم برای طراحی ساختار، ابزارها، مولفه‌های اصلی این بازار و همچنین راهکارهای پیشنهادی و تبیین حدود و ثغور موضوع از طریق روش­های پیمایشی و مصاحبه با صاحب‌نظران فقهی، مالی و پولی استفاده شده است. در مرحله سوم با استفاده از نظرات کارشناسان، 3 مرحله پرسشنامه طراحی و پس از جمع­آوری نتایج آن از طریق روش­های آماری، به تجزیه و تحلیل آنها و همچنین نگارش نتایج آن در قالب طراحی ساختار جدید بازار بین بانکی با تاکید بر مولفه‌های اصلی آن پرداخته شده است.

نتایج این پژوهش بیانگر آن است که از طریق آسیب شناسی صورت گرفته بر بازار فعلی بین­بانکی و نیز مطالعه ساختار این بازار در کشورهای غربی و اسلامی از یک سو و نیز پژوهش‌های مناسب در حوزه مالی اسلامی، می توان اقدام به طراحی ساختار جدید بازار بین بانکی مبتنی بر دیدگاه متخصصان فقهی در نظام پولی و مالی ایران نمود.

علاقه‌مندان برای دریافت اصل مقالات می‌توانند به سایت مجله به نشانی http://ies.journals.isu.ac.ir مراجعه کنند.

انتهای پیام/