به گزارش خبرنگار پایگاه خبری – تحلیلی مفتاح_اندیشه، آیت‌الله محمدرضا مدرسی، استاد درس خارج حوزه علمیه در درس خارج خود به بررسی موضوع «فقه استارتاپ‌ها و ارز مجازی» پرداخت و با تأکید بر لزوم بررسی بعضی از مسائل فنی رمزارزها تصریح کرد: در مورد رمزارزها با صرف نظر از حلیت و حرمت، مشکلاتی می‌تواند مطرح شود، لذا باید بررسی کنیم آیا مناسب است از این رمزارزها استفاده کنیم یا خیر و آیا تحت عناوین دیگری مفید هستند یا خیر؟

وی افزود: در ما نحن فیه – یعنی مسأله نظام‌های پولی و رمزارزها – نیز بعد از آن که حلیت وضعی و تکلیفی آن را احراز کردیم، باید مصالح خود را به عنوان یک جامعه در نظر بگیریم که آیا استفاده از آن‌ها خوب است یا خیر. زیرا همان طور که اشاره شد به صرف این‌که چیزی حلال باشد، دلیل نمی‌شود که از آن استفاده کنیم بلکه باید به نوعی رجحان هم داشته باشد.

آیت الله مدرسی درباره لزوم وجود تمام قواعد معاملی در مبادله با رمزارزها بیان داشت: رمز ارزها همان طور که از اسمشان پیداست، در مبادلات مالی و اقتصادی معنا پیدا می‌کنند و اصلا برای همین منظور وضع شده‌اند و حقیقت دیگری ندارند، لذا بالطبع باید تمام قواعد مبادلی و معاملی که شارع مقدس قرار داده، در مورد مبادلات با رمز ارزها نیز فهمیده و رعایت شود؛ یعنی ابتدا بفهمیم چه قاعده‌ای بر آن‌ها منطبق است و سپس در مقام عمل مراعات کنیم.

وی ادامه داد: قواعد معاملی در اسلام بر دو گونه است؛ یک سلسله قواعد تأسیس شرع هستند مانند حرمت ربا، منهی بودن غرر به آن عرض وسیعش، منهی بودن غش و کثیری از احکام دیگر. یک سلسله دیگر از احکام امضایی هستند. یعنی عقلا با صرف نظر از دین و با توجه به این‌که عقل دارند و نیازها، اهداف و شرایطی دارند، یک سلسله امور در معاملات شرط می‌کنند و شارع مقدس هم به تقریر عملی یا تقریر فعلی، آن‌ها را امضا فرموده است و با امضاء شارع، این احکام نیز شرعی شده است.

استاد درس خارج حوزه علمیه قم تصریح کرد: قواعد و شروطی که در معاملات وجود دارد؛ بخشی مربوط به نفس عقود است که باید ببینیم ماهیت آن عقد یا ایقاع چیست و سپس ملاحظه کنیم چه شروطی دارد. بخشی دیگر از قواعد و شروط، مربوط به متعاقدین است، مانند این‌که متعاملین حتی در جایی که ایقاع باشد، باید عاقل و مالک باشند، سفیه نباشند و امثال این شروط. بخشی از قواعد هم مربوط به عوضین است که در این بخش شروط متعدده‌ای را ذکر کرده‌اند.

وی اضافه کرد: به هر حال در مورد رمز ارزها مانند بیت کوین، باید تمام این قواعد رعایت شود و این گونه نیست که معامله با رمز ارزها مستثنی از قواعد مذکور باشد. منتها در بحث فقهی مربوط به رمز ارزها، قواعد و شروطی که مربوط به صیغه است، چندان لازم نیست که از آن بحث کنیم و از جهت این قواعد فرقی با چیزهای دیگر ندارند. البته آیا ماهیت بعض عقود می‌تواند در مورد رمزارزها تحقق پیدا کند یا خیر.

آیت الله مدرسی در بررسی شروط عوضین در مبادلات با رمز ارزها گفت: فقها پنج شرط برای عوضین در بیع ذکر کرده‌اند. یکی این‌که عوضین یا حداقل مبیع باید عین باشد. دوم این‌که ملک باشند. سوم این‌که مال باشند. چهارم این‌که مقدور التسلیم یا تسلم باشند و پنجم این‌که مقدار و جنس آن‌ها معلوم باشد. البته شرط طلق بودن را هم ذکر کرده‌اند.

وی در توضیح لزوم عین بودن عوضین در مبادله با رمز ارزها تأکید کرد: باید بررسی شود که با صرف نظر از اشکالات دیگر، طبق مبنای لزوم عین بودن مبیع، آیا می‌توان رمز ارزها مانند بیت کوین را فروخت یا خیر. چرا که واضح است رمز ارزها عین نیستند بلکه در نهایت بعد از بروز، یک عرض و کیف مبصرند و در واقع همان اعداد و علاماتی است که در صفحه رایانه دیده می‌شود، در حالی که عین یعنی چیزی که دارای ابعاد باشد و یک امر فیزیکی به معنای خاص یعنی جسم باشد.

استاد درس خارج حوزه علمیه قم گفت: به هر حال اگر کسی قائل شود که عین بودن در مبیع شرط است، اینجا دچار مشکل می‌شود و حتی اگر بگوییم عینیت لازم نیست، منتها باید بدانیم چه چیزی را می‌خواهیم خرید و فروش کنیم، لذا ابتدا باید در مورد اصل مبنا بحث کنیم که چرا برخی قائل شده‌اند عین بودن لازم است و چه دلیلی اعم از آیات، روایات، اجماع و غیره بر مدعای خود اقامه کرده‌اند.

وی درباره ادله قائلین به لزوم عین بودن مبیع بیان داشت: «عین» یعنی چیزی که وجود مستقلی دارد و تکوینا و اعتبارا قابل نقل و انتقادل است و چنین چیزی در این پدیده رایانه‌ای وجود دارد؛ زیرا عین بودن هر چیزی به حسب خودش است و حتما لازم نیست یک امر فیزیکی باشد که در ابعاد ثلاثه به نحو جسمیت تحقق پیدا کند. در بیت کوین و سایر رمز ارزها طبق تعریفی که ارائه دادیم و خصوصیاتی که دارند، رمز ارزی که حاصل می‌شود این گونه نیست که تنها منفعت یا حقی باشد که کسی بر عهده دیگری دارد، بلکه ملک است و تمام هویتش تحت تسلط اعتباری مالکش قرار می‌گیرد و همین مقدار کافی است در این‌که آن‌ها را عین بدانیم.

آیت الله مدرسی یزدی یادآور شد: بنابراین به نظر می‌آید آن چه که در شرط عین بودن مورد نظر فقها بوده، در مورد بیت کوین و امثال آن نیز وجود دارد و این رمز ارزها یک هویت مستقله‌ای دارند که قابل انتقال به دیگری هستند.

انتهای پیام/