عضو هیئت علمی دانشکده الهیات و معارف دانشگاه تهران با تاکید بر جایگاه عقل در تفسیر قرآن کریم به نقش روایات تفسیری اشاره کرد و گفت: روایات تفسیری با وجود همه ضعف‌ها و آسیب ها، سرمایه بزرگی در دست ما می‌باشد.

به گزارش پایگاه خبری - تحلیلی مفتاح_اندیشه؛ مجید معارف در ادامه سلسله نشست‌های دومین کنفرانس قرآن‌پژوهی پیشرفت با اشاره به چالش‌های دوره معاصر بر سر راه قرآن و نظام تفسیری آن گفت: این چالش‌ها ممکن است دو نوع باشد؛ اول اینکه آیا موضوعات جدید و نیاز‌های نو و مسائلی که مربوط به قرن ۲۱ مخصوصا در جنبه انسانی و حقوق بشری اساسا موضوع قرآن قرار می‌گیرد یا قرآن در این زمینه مطلبی ندارد؛ البته دیدگاه سنتی ما که معتقد به تبیان بودن قرآن است معتقد است که این مسائل هم می‌تواند موضوع قرآن باشد.

وی افزود: کسانی که قرآن را به مثابه یک اثر تاریخی می‌دانند و قائل به تاریخ‌مندی آن هستند معتقدند که قرآن نسبت به موضوعات حادث در دوره‌های مختلف ساکت است و ما هستیم که می‌خواهیم تطبیقاتی بر قرآن قرار دهیم؛ براین اساس، قرآن در درجه اول ناظر بر فرهنگ و نیاز‌های مردم عصر نزول خود و زبانش هم زبان عرفی است که امثال نصر حامد ابوزید، سروش و ... معتقد به این دیدگاه هستند.

معارف بیان کرد: چالش دیگر بر سر راه مکاتب تفسیری این است که اگر مسئله‌ای موضوع قرآن باشد مبانی ما برای تفسیر آن مطلب در قرآن چیست؟ آیا ما به علوم کهن تفسیری می‌خواهیم بسنده کنیم و برای حدیث و سنت بها و جایگاهی قائل شویم که اگر این روایات اعتباری نداشته باشند و یا در زمره گروه‌هایی باشیم که به جایگاه حدیث اعتبار قائل نیستیم آن وقت مبانی تفسیری ما چه چیزی است.

این استاد دانشگاه با بیان اینکه مبانی و نظام تفسیری ما چالش دیگر است که می‌تواند عقلی و اجتهادمحور باشد یا می‌توان از میراث سنتی تفسیری بهره برد عنوان کرد: این هم یکی از چالش‌های دیگر است که باید ظرفیت‌شناسی لازم نسبت به ادوات تفسیری و باز حجیت‌شناسی صورت گیرد.

معارف با اشاره به محوریت تفسیر پیشرفت‌شناخت قرآنی گفت: ما باید به دو مقوله فرد و جامعه توجه داشته باشیم؛ اگر پیشرفت را به عنوان یک محور برای جامعه در نظر بگیریم این جامعه از افراد تشکیل می‌شود؛ بنابراین باید ببینیم که این افراد، مسائل فردی دارند یا ندارند؛ اگر افرادی که می‌خواهند جامعه را حرکت دهند مسائل فردی داشته باشند از جهت خلأ‌های فلسفی و مسائل روحی بعید است که بتوانند پیشرفت‌های جمعی را محقق کنند.

معارف عنوان کرد: بنابراین باید با توجه به وضع افراد، جامعه را بررسی کنیم؛ یعنی به دو نوع مسائل توجه کنیم، یکی مسائل افراد که باید بتوانیم از قرآن هندسه معرفتی را استخراج کنیم تا بتواند افراد را اقناع کند؛ زیرا اگر در جامعه اسلامی افراد به لحاظ جسمی و روحی از آرامش و اقناع لازم برخوردار شوند می‌توانند به مقوله حرکت جمعی به نام پیشرفت فکر کنند.

وی افزود: مسئله دیگر این که پیشرفت ابعاد مختلفی دارد که شامل نظامات دینی، سیاسی و اقتصادی و ... می‌شود؛ مثلا در غرب، قدرت اقتصادی و مادی از مهمترین مسائل است، ولی آیا در نظام اسلامی هم همین است؛ بنابراین معتقدم پیشرفت می‌تواند محور باشد، ولی نباید از افراد غافل باشیم؛ امروز ممکن است بسیاری از افراد دچار شکاکیت و سرخوردگی باشند و گرایشات ارتدادی وجود داشته باشد که ناشی از ضعف قرآن نیست بلکه نظام اقناعی قرآن به افراد ارائه نشده است.

استاد دانشگاه تهران بیان کرد: دردمندان اجتماعی باید اعراض‌ها و دین‌گریزی‌های افراد را مورد توجه قرار دهند و اینکه پیشرفت چه ابعادی دارد و تقدم و تاخر آن چگونه است.

معارف اظهار کرد: معتقدم رویکرد حداقلی و حداکثری در استفاده از قرآن از زوایایی درست است؛ اگر قرآن را در حد ترجمه و منهای تدبر بخوانیم صددرصد معتقد به رویکرد حداقلی هستم، زیرا متشابهات کنار می‌رود و نصوص محکم باقی می‌ماند که همه می‌خوانیم و از فقه و اعتقاد و اخلاق آن بهره می‌بریم، اما می‌توانیم قائل به رویکرد حداکثری باشیم با این استدلال که قرآن کتاب بیان حقائق با واسطه و بی واسطه است.

وی تصریح کرد: در مورد بیان باواسطه یکی از فرمایشات معصوم (ع) است که حقائق را فراتر از نصوص قرآنی در اختیار ما قرار می‌دهند؛ امام باقر (ع) می‌فرمایند من وقتی در مورد موضوعی با شما حرف می‌زنم ریشه آن در قرآن است که البته این مطالب را ما در نصوص ظاهری نمی‌بینیم بنابراین بخشی از معارف قرآن در قالب روایات تفسیری قابل بهره است با وجود آسیب‌هایی که بر آن وارد شده است.

استاد دانشگاه تهران عنوان کرد: روایات تفسیری با وجود همه ضعف‌ها و آسیب‌ها، سرمایه بزرگی در دست ما هست.

معارف بیان کرد: دومین واسطه که ما را در بیان حقائق فراتر از نصوص کمک می‌کند، عقل است؛ من شدیدا عقل باور هستم و برای روایاتی که عقل را منبع و حجت باطنی می‌داند ارزش قائل هستم؛ امام علی (ع) در نهج‌البلاغه با عنوان استنطاق از این موضوع حرف زده است و فرموده که در قرآن، حقائق آینده وجود دارد.

وی تاکید کرد: تدبر صحیح و برداشت درست از قرآن می‌تواند منظور‌های قرآن را ارائه دهد البته سطوح برداشت از قرآن متفاوت است لذا امام علی (ع) قرآن را به دریای عمیق تشبیه فرموده‌اند که اگر برداشت ما با مبانی صحیح همراه باشد می‌توانیم این برداشت‌ها را به قرآن هم نسبت دهیم، در مسیر برداشت از قرآن محدودیتی وجود ندارد.

همچنین حجت‌الاسلام والمسلمین احمد آکوچکیان، رئیس مرکز تحقیقات استراتژیک توسعه (رشد) هم با بیان اینکه در نگاه برون دینی بشر هرم نیاز‌هایی دارد و در نگاه درون دینی ادعیه را داریم که نیاز‌های انسان از دین را معلوم کرده است گفت: در برایند این دو عرصه انتظارات و نیازها، مسائل معین می‌شوند همچنین مهمترین مسائل بشری هستند که جهت‌گیری تفکر تفسیری را معلوم می‌کند.

وی تاکید کرد: بعد از ۴ دهه از انقلاب، رهبری نظام به این نتیجه می‌رسند که راهبردی‌ترین مسئله نظام اسلامی، مسئله پیشرفت است از این رو نظریه تفسیری پیشرفت شناخت، نظریه تفسیری مرجع باید قرار گیرد.

انتهای پیام/

منبع: ایکنا