نفوذ پدیده تازه ای نیست ولی مطالعه درباره آن قـدمت طـولانی نـدارد چون پس از انقلاب اسلامی به رغم مواجه بودن دستگاه ها با آن به مطالعه جامع نفوذ توجه همه جانبه نشده و تنهـا بـه ابعـاد امنیتـی آن پرداختـه شـد.

به گزارش خبرنگار پایگاه خبری – تحلیلی مفتاح_اندیشه، مرتضی توکلی محمدی دکتری شیعه شناسی دانشگاه ادیان و مذاهب قم و مرتضی مطهری فرد دانشجوی دکتری حقوق جزا و جرم شناسی دانشگاه آیت الله حائری میبد مقاله «هندسه نفوذ سیاسی و تأثیر تهدیدهاي آن بر امنیت ملی با تأکید بر رهنمودهاي رهبري» را به رشته تحریر در آورده اند که در ادامه متن آن تقدیم حضورتان می گردد؛

نفوذ پدیده تازه ای نیست ولی مطالعه درباره آن قـدمت طـولانی نـدارد چون پس از انقلاب اسلامی به رغم مواجه بودن دستگاه ها با آن به مطالعه جامع نفوذ توجه همه جانبه نشده و تنهـا بـه ابعـاد امنیتـی آن پرداختـه شـد. در حالی که نفـوذ پدیـده ای همـه جانبـه به لحاظ روش و مخاطب متناسب با نقاط ضعف و زائل کننده نقاط قوت است. همچنین راه شناخت نفوذ و اشخاص و طیف های مورد نفـوذ واقـع شـده تمـسک بـه سـنجش تقویت یا تضعیف عناصر انقلابی مُعّد قوت در امنیت ملی است.

از دیدگاه امام راحل و رهبر انقلاب اسلامی نفوذ بر دو نوع «تهدید و تطمیع» و «سلطه فکری و فرهنگی» تقسیم می شود.

تهدید: در نوع سـخت شـامل نشان دادن خطر، آسیب و شــرارت قريب الوقــوع است. تهدید می تواند در قبال اشخاص، اقشار و منافع ملی باشد که هـر سه نوع آن به تغییر رفتار در خط مشی (که همان نفوذ است) می انجامد که بـا هـدف گـذاری دشمن سازگار باشد و این ترس ناشی از رویکرد دفع تهدید بـه روش محافظـه کارانـه اسـت.

تطمیع: از مرسوم ترین روش های ضربه زدن به اسلام نفوذ از طریق تطمیع متصدیان است که پول های صهیونیستی مثال بارز آن است. تطمیع در موارد متعددی با وعده های مالی، منـصبی و... خـود را نمایـان مـی کنـد. نفوذ به وسیله تطمیع مستقیم یا غیرمستقیم و نامحـسوس براساس راهبردهای طبقه بندی شده دشمن پس از تعیین اسـتراتژی نفـوذ و انـواع مهـره هـا و نقش های مورد نیاز به گونه ای صورت می گیرد که حتی شاید خود مهره هـا نیـز متوجـه قـرار گرفتن در پازل نفوذ و اهداف آن نشوند.

سلطه فکری و فرهنگی: از مـصداق هـای نفـوذ ایـن اسـت کـه افـرادی خواسـته یـا ناخواسته در داخل از نظر فکری، فرهنگی، سیاسی و... با دشمنان هم اندیش شوند و تبـدیل به مهره دشمن گردند. شاید بتـوان فریـب را نیـز از مصداق های سلطه فکری- فرهنگی به حساب آورد، زیرا لازمه آن غفلـت اسـت. این نوع از نفوذ خطرناک ترین نوع آن است زیرا بنیان های انقلابیگری، اسلام گرایـی و دشمن ستیزی را از درون تهی می کند و هنگامی که ملتی از درون تهی شد برای تقابل با آن نیز اقدامی نخواهد کرد زیرا متوجه نفوذ نخواهد شد و ضرورت تقابل با آن را درک نخواهـد کرد به این دلیل که مبانی فکری و مصداق های آرمان گرایی آن مطابق با دشـمن مـی شـود.

برخی مصداق هاي تاریخی نفوذ

از مصداق های نفوذ در تاریخ اسـلام نفوذ ایادی معاویه در دمشق، حجاز، یمن، مصر و حتی در داخل عراق و تطمیع افسانه سرایی و فریب است که زوال حکومت ظاهری امام حسن(ع) را در پی داشـت. نفوذ در امت اسلامی با ورود انگلیس در هند و در دوره میرزا ملکـم خـان در ایران آغاز شد.

مجـاری نفـوذ و گـسترش ایـن فرهنـگ در جهان اسلام به روش های مختلفی بود. اولین نمود آن نظامی و اشغال مصر ازسوی ناپلئون و جنگ های ایران و روس از مصداق های آن است. مرحله بعدی نفوذ فرهنگی بود که مـصداق هـای فراوانـی را دربرمـی گرفـت مانند تشکیل جریانی از تحصیلکرده هـای غربـی، همـسو و مـروّج فرهنـگ غـرب زدگـی در دوره قاجار، ایجاد مراکز تعلیم و تربیت و روشنفکرنما و کانون هـای خیریّـه توسـط میـسیونرهای مذهبی، ادیان ساختگی، اقلیت های مذهبی و...

امروزه نیز نفوذ به نوعی رنـگ مـدرن بـه خـود گرفته و حتی برنامه های جهانی نفوذ از طریـق سـازمان هـای بـین المللـی و از طریـق اسنادی چون ٢٠٣٠ دنبال می شود.

گروه هاي مخاطب در نفوذ

اهداف نفوذ را می توان به دو دسته عام و خاص در جمهوری اسلامی تقسیم کـرد. در دسـته اول یک اصل در نظام سیاست بین الملل وجود دارد که هرچه قدرت دولت و قـدرت ملـی کشوری در ابعاد مختلف به ویژه نظـامی فزونـی یابـد سیاسـت هـای تهـاجمی، نفـوذی و توسعه طلبانه آن کشور در قبال کشورهای دیگر نیز افزایش پیدا می کند. درمورد دسته دوم که درباره جمهوری اسـلامی ایـران درخـور ملاحظـه اسـت نفوذ از طریق ایجاد فضای مغـشوش و نـاآرام، القـای ناکارآمـدی، بازتـاب آن بـه خـارج و در نهایت کودتای نظامی یا نظیر آن برای تغییر به نفع دشمن اسـت.

مخاطبان نفوذ

مردم: مخاطبان اصلی نفوذند زیرا ثبات مشروعیت و مقبولیت هر نظـامی بـه آنان وابسته است. در مقوله نفوذ در یک دسته بندی مردم به دو دسته زیر تفکیک پذیراند؛ نخست، نخبگان یا به تعبیری دانشمندان و متخصصان از عواملی انـد کـه اگرچـه از نظر سیاسی در دسته مردم جای می گیرند ولی این گروه ها به دلیل نفـوذ بـالای خـود عملکـرد دولت را تحت تأثیر قرار می دهند مانند نفوذ شخصی برخی اسـقف هـا در حکومـت هـای دمکرات مسیحی در ایتالیا که تـأثیرات آن مـشهود بـوده اسـت.

دوم، فشار افکار عمومی در داخل و خارج و أثرگذاری آن بر سیاست گـذاری دولت ها امری پذیرفته شده است. نفـوذ در لایـه هـای مـردم پـیش زمینـه هرگونه اقدام علیه هر کشوری است و از دیدگاه اسلامی تمسک به آموزه های قـرآن و اهل بیت(ع) در تفکر و سبک زندگی راهـی بـرای نفوذناپذیری و تقابل با فتنه های ناشی از آن است.

حکومت: سرچـشمه نمـود و خروجـی نهـایی تغییـرات در عملکرد هر کشوری است. در پروژه هـای نفـوذ بـسیار پراهمیـت تلقـی مـی شـود. نفـوذ در حکومت نیز این گونه تقسیم می شود؛ نخست، سطوح تصمیم سازی و تـصمیم گیـری(تقنـین) است چون قانونگذاری حافظ امنیت ملـی اسـت و اگر این موضوع درست اجرایی نشود تمرکــز دســتگاه هــا از مــسائل کلیــدی و دســته اول کــشور زدوده می شود و نظارت بر امور اجرایی تضعیف می شود که در این عرصه دشمن به راحتی نفوذ می کند.

دوم، امور اجرایی است چون نفوذ در دستگاه هـای اجرایـی یعنـی تخریـب روحیـه خـدمتگزاری، اخلاص و واسطه شدن برای اهداف شـیاطین نفـوذی بـه گونـه ای کـه موجبـات شـکایت و نارضایتی عمومی را فراهم آورد.

روزنه ها و شیوه هاي نفوذ

نفوذ پدیده ای است که تحقق آن مرکب از عوامل ضـعف و روزنـه هـای درونـی و فرصـت یافتن عوامل و تمهیدات دشمن از همان منافذ است.

ضعف عقیدتی: از روزنه های نفوذ استفاده از ضعف افراد در شناخت و پایبنـدی بـه اصول اسلامی و انقلابی است. ایمان محکم و همـراه بـا تقـوای الهـی نقـش بـه سـزایی در نفوذناپذیری دارد. بـه میزانـی که اشخاص و جوامع از این عقاید فاصله داشته باشند بیشتر در معرض خطر نفوذ خواهنـد بود. بنابراین عناصر حزب اللّهی بیشتر مورد مخالفت دشـمن انـد زیـرا سـدهای محکـم و مستحکم در مقابل نفوذ هستند.

ارتباطات نامتعارف و ممنوع: در کلام رهبر معظـم انقـلاب اسـلامی ارتباطـات نامتعارف به خصوص مذاکره بی مورد که نفعی ندارد و گاه ضرر قطعی دارد ابـزار نفوذ در همه عرصه ها معرفی شد. براساس تفکر اصیل امام خمینی(ره) در تبیین خط قرمزها در روابـط نامتعـارف بـارزترین مورد ارتباط با آمریکا و تشبیه آن به شیطان بزرگ است که البته با شناخت شاخص هـای آن می توان به خطوط قرمز در تمام روابط دیگر پی برد.

شاخصه هاي شناخت نفوذ

اسلام به معنای واقعی آن برای مسلمانان صفاتی را تعیین می کند که تخلـق بـه آن هـا کلیـد کامیابی در دنیا و عقبا و پیروزی در عرصه های سخت اسـت. در مقابـل غـرب کـه تمـدنی مادی است وجود این صفات را در جهان اسلام در تضاد با منافع خـویش می بیند. این موارد از این حیـث در خـور تأمـل انـد کـه مـی تـوان بـا شناسـایی تغییـر در ایـن شاخصه ها نشانه های نفوذ را جست وجو کرد.

اعتقادات: بخشی از جنگ نرم مخالفان نظام بر تخطئه مبانی فکری، اعتقادی و ارزشی جمهوری اسلامی ایران متمرکز شده است، زمانی که باورها، ارزش ها و هنجارهای جامعه ای دگرگون می شوند هویت آن ها نیز متحول می گردد. جامعه ای که اعتقادات مقدس، فرهنگ انقلابی و اسلامی خود را از دست دهد از درون تهی می شود و باید منتظر زوال آن بود. از این رو تلاش بـرای نفـوذ حول این محور اجتناب ناپذیر است و باید مراقبت ویژه ای در کشف روزنه های نفوذ به ویژه در اعتقادات فرهنگی و سیاسی در این عرصه داشت. از ایـن رو شـناخت دین داران سکولار و مراقبت بر عملکرد و روابطشان از مهم ترین روش کشف نفوذ است.

انسجام و اتحاد: اساساً تفرقه از تمرکز قدرت و بسیج ظرفیت ها و برنامه ریزی صـحیح جلوگیری می کند و موجب بحران می شود و قدرت و ابتکـار عمـل را از جامعـه و حکومـت می گیرد. همچنین روحیه مسئولیت پذیری، آرمان گرایی و کـار جهـادی را از بـین مـی بـرد. تخطـی از اتحاد بدون شک خبر از نفوذ دشمن می دهد. ایـن اختلافات در بدترین حالت موارد بی فایده و بی موردی بین مسئولان است به ویژه این که بـه رسانه ها کشیده شود.

خودباوري و عزت: از عواملی کـه همـواره دشـمن در صـدد تـضعیف آن اسـت عنـصر اعتماد به نفس، عزت مندی و خودباوری است زیرا از عوامل مؤثر در پیـشرفت و قدرتمنـدی و نفی وابستگی است. از این رو بر این اساس هـر زمـان در هـر سطحی این عامل در حال تضعیف باشد باید در صدد تعقیب رگه هایی از نفوذ باشیم.

روحیه جهادي: از ثمرات خودباوری کار جهادی است و اساس آن کارِ بی وقفه و خستگی ناپذیر و استفاده از همه ظرفیت های وجـودی و ذهنـی و اعتماد بـه جـوان هاسـت. در قـرآن کـریم نیـز حـدود چهارصد آیه در تشویق به کار، تـلاش و بیـان ارزش و اهمیـت آن وارد شـده کـه حـاکی از اهمیت این موضوع است. نتیجه سستی نیازمنـدی بـه غیـر و انظـلام و سـیطره دشمن است. بنابراین بی شک سستی و راهبردهای نفـوذ مقاصـد مـشترک دارنـد و از قبیـل مقدمه و ذی المقدمه است.

دشمن ستیزي: اصل دشمن ستیزی که در اسلام تحت عنوان تبری و در درجات بالاتر آن جهاد یا قتال معرفی شد همواره مانعی بـرای چپـاول دشـمنان بـوده اسـت. ایجاد چالش از سویی و موضع دوسـتی بـه خـودگرفتن ازسـوی دیگـر نـوعی تاکتیک زدودن دشمن ستیزی و از موجبات جابه جایی نگاه و مشتبه شدن دشمن و نیروهـای خودی است. در این تاکتیک مقصر جلوه دادن مسئولان نزد مردم گـام اولْ و جلـوگیری از مقابله در برابر این حربه ها و گمراه کردن اذهـان عمـومی از منـشأ دشـمنی گـام دوم اسـت.

روحیه مقاومت: از عوامل تعیین کننده در خنثی کردن هجمه های دشمن روحیه صبر و مقاومت است. چون بی صبری باعث پیدایش جزع و فـزع، سـستی و زوال استقامت و تدبیر و تشخیص می شـود و اشـخاص و جوامـع را بـه کـاهلی و پیـروی از هواهای نفسانی می کشاند و حاصل این موارد شکست خواهد بود.

امور عبادي و ارزشی: اهتمام نامتعارف به این امور یا تلاش در راستای تـضعیف ایـن نگـرش مـشکوک و احتمال نفوذ را قوی می کند.

منافع و مصالح ملی: همیشه سعیِ قدرت های ظالم و خودخواه و مستکبر این است که نیروهای زنده و بانشاط در جامعه را در خدمت خـود بگیرنـد نـه در خـدمت مـصالح و منافع ملی. بر این اساس در تمـام سـطوح کـشور هرگونه تحرک و فعالیتی که برخلاف مصالح ملی انجام شود که فراتر از خطایی ساده باشـد باید توجه قرار گیرد تا روزنه های نفوذ شناسایی شود.

استقلال: شعار استقلال از مهم ترین شعارها(و تحقـق بخـش آزادی واقعـی) اسـت. اسـتقلال بـه معنـای قهـر کردن با کشورها نیست بلکه به معنـای ایجـاد کـردن سـدّی در مقابـل نفـوذ کـشورها بـرای تضعیف منافع ملی و طمع برای حصول منافع آن هاسـت. استقلال مفهومی در برابر انفعال، بی برنـامگی، خودبـاختگی، تـرس و... در برابـر بیگانگان است که باید در ارتباط با تمام ملل و به ویـژه در عـضویت و پـذیرش برنامـه هـای سازمان های بین المللی لحاظ شود.

صدمات و تهدیدهاي نفوذ بر امنیت ملی(روش هاي سد نفوذ)

برای تـضعیف یـک کـشور در پروژه های نفوذ باید به ارکانش نفوذ کرد و به آن لطمه وارد ساخت که شامل موارد ذیل می شود؛

امنیت اقتصادي: وجود ثبات، تعـادل و تـوازن در سیـستم تولیـد، توزیـع و مـصرف و وابستگی نداشتن به غیر را امنیـت اقتـصادی مـی نامنـد کـه از لـوازم مهـم آن دفـع نفـوذ اقتصادی است. چون نفوذ دشمن پایه اقتصادِ محکم را متزلزل مـی کنـد. امروزه به اذعان همگان اقتصاد مقاومتی گزینه اصلی سد اقتصادی در برابـر نفـوذ دشـمن است.

امنیت فرهنگی: امنیت فرهنگی از مهم ترین ابعاد امنیت ملی و به معنای آن اسـت کـه از یک سو فرهنگ جامعه از مؤلفه های عقلایی و... بـا معیارهای مطلوب علمی شکل گرفتـه باشـد و از سـوی دیگـر فرهنـگ و تولیـدات فرهنگـی جامعه نیز ضمن در امان بودن از خطر تهدیدها از رونـد رشـد فزاینـده ای برخـوردار باشـند. در ادبیات سیاسی، فرهنگ به ایدئولوژی ای تعبیـر مـی شـود و آن عبارت است از نظام فکری و عقیدتی که قابل اِعمال بر واقعیت های خارجی باشـد و شـامل تفاسیر، آرمان ها و چشم اندازه است. کشوری که ایدئولوژی خود را ببازد دیگـر نمـی توانـد متوجه انحراف از اصول شود.

امنیت سیاسی: به معنای تأمین آرامش و طمأنینه لازم توسـط حاکمیـت کشور برای شهروندان قلمرو خویش از راه مقابله با تهدیدهای مختلـف خـارجی و همچنـین تضمین حقوق سیاسی آنان در مشارکت برای تعیین سرنوشت اجتمـاعی و سیاسـی آن هاسـت. دقت در گزینش و بـه کـارگرفتن افـراد حکـومتی، تقویت نظارت و جلوگیری از لابی های مختلـف در دسـتگاه هـا و ارزیـابی عوامـل معیـار در دستگاه ها و عوامل از نظرهای مختلف از روش های سد نفوذ سیاسی است.

امنیت نظامی و دفاعی و اطلاعاتی: این نفوذ ابزاری دارد اعم از بهانه جویی برای نظـارت، شناسـایی پایگـاه هـای اسـتراتژیک، تخمین توانایی ها، تـضعیف روحیـه اسـتقلال و اقتـدار در سـطوح مختلـف و... کـه نفـوذ اطلاعاتی بستری مناسب برای این موارد به شمار مـی رود. غفلـت از تقویـت بنیـه دفـاعی کشور طمع تهاجم و تجاوز بیگانگان و نهایتاً تحمیل جنگ و توطئه ها را بـه دنبـال مـی آورد. بر این اساس رفتارها باید سنجیده و به گونه ای باشد که دشمن در این زمینه طمع نکند.

در این بین امنیت در فضای مجازی چه در سطح حریم خصوصی افراد و چه در زیرساخت های سایبری نیز مقوله ای استراتژیک است که ارتقای فرهنگ کـاربری و سـواد فـضای مجـازی جامعـه و اتخـاذ تـدابیر مقتـضی مسئولان را می طلبد.

راهکارهاي ضد نفوذ

نخست، سخت افزاری که شامل اشراف اطلاعاتی، مقایسه و تطبیق راهبردهای خرد و کلان تقنینـی و اجرایی با سیاست های کلی نظام به صورت مستمر، رصد مستمر کیفیـت و کمیـت ارتبـاط قوای کشور با یکدیگر، نظارت نامحسوس بر انتصاب مسئولان کلیدی و صـلاحیت آنـان، نظارت محتوایی بر برنامه ریزی و خروجی رسانه های ارتباط جمعی به ویژه صـدا و سـیما و...، استخراج، تعیین و ابلاغ خطوط قرمز نظام برمبنای اصول فقهـی و قانونی بالادستی به تمام نهادهای دولتی، عمومی و مردمی، تلاش همه جانبه برای کاستن و زدودن کامل فاصله بین مردم با حاکمیت و اقشار و اصناف مختلف و... می شود.

دوم، نرم افزاری است که شامل بهبود کیفیت آموزش و اصالت بخشی به تربیـت بومی- اسلامی در نهادهای آموزشی، حذف نمادها و ماهیت های مـروج سـبک زنـدگی غربی و جایگزینی و نهادینه سازی سبک زندگی اسلامی، برگزاری نشست های آزاداندیشی برای رفع شبهات مخفـی و مغفـول مانـده، آگـاه سـازی جامعـه از روش هـا و کیفیت نفوذپذیری و نفوذناپذیری در سطوح ساده و پیشرفته، تقویت هویت ملی و دینـی در سطوح مختلف جامعه و... . می شود.

نتیجه گیري  

نفوذ به صورت کوتاه مدت ماهیتی مستقیم و سریع دارد و نیازمند واکـنش سـریع و نظـارت قهری است و به صورت بلندمدت ماهیتی نرم و زمان بـر کـه بیـشتر نامحـسوس و چندلایـه است و به تدوین و اجرای اسناد کلان ملی- دینی و نظـارت پیـشگیرانه و مراقبتـی نیـاز دارد. راهبرد ضد نفوذ در قرآن و روایات نیازمند رصد همیشگی در ابعـاد امنیـت ملـی و تعیـین و تشخیص نقاط ضعفی است که می توانند موضع نفوذ باشند.

ابعاد امنیت ملـی بـه تناسـب حیطه ها به صورت تخصصی و سازمان یافته و گاه نرم و استدراجی و گاه سخت، نیمه سـخت و مستقیم مورد نفوذ قرار می گیرند و تقابل با آن نیازمند به روزرسـانی ابزارهـای معرفتـی و عملی تحلیل قدرت و تقویت آن است. باید توجه داشت که نفوذ بیشتر لایه ای و بدون به جا ماندن ردپا از عوامل اصلی ارکان امنیت ملی را هدف قـرار مـی دهـد.

انتهای پیام/