از آموزه هاي سبک زندگي اسلامي در حوزه سياسي و حکومتي «بيعت با امام مسلمانان يا حاکم جامعه» است. در واقع بيعت بيانگر مشارکت سياسي مردم است.

به گزارش خبرنگار پایگاه خبری – تحلیلی مفتاح_اندیشه، آیت مظفری، استاديار پژوهشکده علوم سياسي پژوهشگاه علوم اسلامي امام صادق(ع) در مقاله «سبک زندگی، مشارکت و رقابت سیاسی» با تأکید بر آیات و روایات می نویسد: از ديرباز سبک زندگي از جمله سبک زندگي اسلامي مهم ترين بخش گفتار و نوشتار بشر بوده است. با اين وصف تأثير سبک هاي زندگي به ويژه سبک زندگي اسلامي در کاهش يا افزايش مشارکت و رقابت سياسي کمتر توجه شده است.

وی ادامه می دهد: البته اين موضوع منابع مستقيم يا نظريه آشکاري ندارد که رابطه بين دو متغير ياد شده را کاويده باشد. در نتيجه همچنان با پرسش از تأثير سبک زندگي اسلامي بر مشارکت و رقابت سياسي مواجه ايم. سبک زندگي اسلامي به دليل تأثير در زندگي فردي، اجتماعي و سياسي به لحاظ هدف و ابزار در نوع مشارکت و رقابت سياسي به صورت اساسي اثرگذار است.

مظفری اضافه می کند: متغيرها يا عوامل مختلفي بر مشارکت و رقابت سياسي اثرگذارند. انديشمندان علوم سياسي و جامعه شناختي در مباحث شان اين عوامل را بررسي کرده اند که در ادامه نظريه هاي يادشده را به اختصار بيان مي کنيم:

1 - انگيزه و منافع فردي: طبق اين نظريه متغير اصلي مؤثر در مشارکت و رقابت سياسي، انگيزه ها، منافع و تصميم فردي است. بر اين مبنا هر انساني تحت تأثير عقل و تصميم عقلاني و با در نظرگرفتن منافع خود يا منافع گروهش به مشارکت و رقابت سياسي روي مي آورد.

2 - انگيزه، ارزش هاي اجتماعي و جامعه پذيري سياسي: اين نظريه بر آن است که که عمل فردي و گروه ي ريشه در ارزش ها و هنجارهاي اجتماعي دارد، يعني مشارکت و رقابت سياسي متأثر از عوامل اجتماعي و جامعه شناختي است. بر اين مبنا منزلت اجتماعي نهادها و سازمان هاي صنفي و شغلي، اتحاديه ها نيز مقام و موقعيت سياسي و اجتماعي بر مشارکت سياسي افراد اثر مي گذارند.

3 - باورهاي مذهبي و عقايد سياسي: متغير اساسي ديگر که بر رفتار سياسي افراد از جمله بر مشارکت و رقابت سياسي موثر است باورهاي ديني مذهبي و عقايد مکتبي و سياسي است.

بررسی و استقراء

براي اثبات تأثير سبک زندگي اسلامي در مشارکت و رقابت سياسي ضروري است تا به شيوه درون ديني و روش استقرايي در منابع اسلامي به ويژه آيات قرآن کريم، روايات ديني و سخن رهبران مذهبي را جست وجو کنيم تا دريابيم آيا داده هاي يادشده فرضيه مقاله را اثبات يا رد مي کند.

نگارنده با مطالعه منابع اسلامي، آموزه هاي اسلام را درباره موضوعاتي که آورده مي شود و معطوف به سبک زندگي اسلامي در سه حوزه فردي، اجتماعي و حکومتي است، شاهدي براي اثبات فرضيه خود يافته است. در دين اسلام با توجه به ماهيت سياسي اش مي توان شواهد فراواني در اين باره يافت که ما در هر زمينه فقط به بيان چند مورد اکتفا می کنیم.

نخست، حوزه فردي

از مهم ترين اصولي که اسلام براي فرد مسلمان در سبک زندگي فردي و اجتماعي برمي شمارد تفکر، تدبر و بهره گيري از خرد است. قرآن می فرماید «بدترين جنبندگان نزد خدا افراد کر و لالي هستند که انديشه نمي کنند.» بي گمان يکي از مهم ترين اموري که شايسته است تا فرد مسلمان درزندگي اش خود به آن توجه کند تفکر و تدبر در مسايل سياسي و حکومتي است و بي ترديد مسلمان لازم است تا با تفکر در سرنوشت جامعه و براي جلوگيري از حاکميت افراد ناصالح در صحنه هاي سياسي حضوري آگاهانه و همراه تدبر داشته باشد و هنگام مشارکت سياسي و رأي دادن جوانب امر را بسنجد و درباره اين که در رقابت سياسي به چه کسي رأي دهد، بينديشد.

از سويي ديگر در سبک زندگي اسلامي، مسلمان باید ضمن مشارکت در امور سياسي و حضور در رقابت هاي سياسی تقوا را مراعات کند. يعني هدفش از مشارکت سياسي را عمل به تکليف ديني و دست يابي به سعادت دنیا و آخرت قرار دهد نه آن را فرصتي براي دستيابي به منافع محدود دنيايي بداند. اصل ديگر در سبک زندگي اسلامي اهميت دادن مسلمان به علم و دانش است. در منابع اسلامي بسيار به علم آموزي و فراگيري دانش هاي مورد نياز و مفيد براي جامعه توصيه شده است.  امام علی(ع) در این باره می فرمایند «علم و دانش منبع قدرت است، هرکس به آن دست يابد غلبه مي کند و هرکس که به آن دست نيابد زير سلطه قرار مي گيرد.»

بنابراين دانشجويي در امور سياسي و اجتماعي نيز براي مسلمان بايد اهميت ويژه اي داشته باشد. در نتيجه اين مطلب درباره دانش به نحوه مشارکت سياسي و حضور در احزاب جريان ها و گروه ها، نحوه صحيح رقابت سياسي و گزينش نامزدها در انتخابات نيز صادق است.

دوم، حوزه اجتماعی

آموزه هاي اسلام درباره امر به معروف و نهي از منکر، شورا و مشورت، شرکت در اجتماع مؤمنان و مسلمانان، وحدت و انسجام اسلامي را مي توان در اين حوزه از سبک زندگي اسلامي بررسي کرد. بر مسلمان لازم است در زندگي اش به وحدتگرايي و دوري از تفرقه، شرکت در جماعت مسلمانان، نماز جماعت، عبادت هاي جمعي و وحدت و همبستگي ديني و ملي توجه داشته باشد و برايش اهميت ويژه اي قايل شود. قرآن کريم نیز می فرماید «همگي به ريسمان خدا چنگ زنيد و پراکنده نشويد.»

همچنين رسول گرامي خدا راه و رسم زندگي را اين گونه به مسلمانان مي آموزد و مي فرمايد «دشمن هم ديگر نشويد و نسبت به هم حسد و کينه نورزيد و از يک ديگر روي نگردانيد. اي بندگان خدا با هم برادر باشيد. جايز نيست براي مسلمان بيش از سه شب با برادر ديني خود قهر باشد.»

بنابراين ضرورت توجه به اتحاد و اجتماع مؤمنان که در سبک زندگي اسلامي بر آن تأکيد فراوان شده است، ضرورت مشارکت در اجتماع مؤمنان را به دنبال دارد. روشن است که از مهم ترين صحنه هاي تجلي مشارکت اجتماعي، مشارکت سياسي است. همچنین همان گونه که وحدت و پرهيز از تفرقه سرلوحه زندگي مسلمان مي باشد، او موظف است تا در مشارکت و رقابت سياسي نيز آن ها را سرلوحه کارش قرار دهد. او مجاز نيست در مشارکت و رقابت سياسي و براي رسيدن به قدرت تفرقه افکني کند، يعني شعار تفرقه بينداز و حکومت کن در سبک زندگي اسلامي پذيرفته نيست. مسلمان نمي تواند با اهداف پليد دنيايي، فتنه، توطئه و تخريب ديگران به قدرت برسد و از ابزارهاي نامشروع در انتخابات استفاده کند.

از ديگر روش هاي توصيه شده براي زندگي مسلمانان در اسلام همکاري با ديگران در امور خير و همکاري نکردن در امور شر، گناه و دشمني است. قرآن کريم چنين دستور مي دهد «(همواره) در راه نيکي و پرهيزکاري با هم تعاون کنيد و (هرگز) در راه گناه و تعدي همکاري ننماييد!» در واقع الگوي اسلام براي مشي و سلوک مسلمان رفتار بر مبناي سود رساندن به ديگران است.

مي دانيم که حل بسياري از کارها و مشکلات اجتماعي و نيز به ثمر رساندن کارهاي خير و بزرگ بدون اقدام جمعي و همکاري اجتماعي و گروهی امکان پذير نيست از اين رو اسلام به مسلمانان دستور داده تا در شيوه زندگيشان همگامي، مشورت و مشارکت با مؤمنان و تعاون در خير را سرلوحه زندگيشان قرار دهند.

ترديدي نيست که شرکت در احزاب و تشکل هاي سياسي نيز مشارکت سياسي و حضور در رقابت هاي سياسي سالم و همراه با خداترسي و با نيت خير و انجام دادن عمل صالح از مصاديق تعاون در بر و تقواست. با مشارکت پرشور در انتخابات و با انتخاب افراد شايسته گام مهمي براي انجام دادن و پيشبرد کارهاي خير و بزرگ برداشته مي شود و مانع از ظهور و بروز گناه و دشمني در جامعه مي گردد.

اقدام به شور و مشورت در امور مسلمانان از ديگر رفتارهايي است که اسلام از مسلمانان و مومنان انتظار دارد. در سبک زندگي اسلامي در حوزه اجتماعي و سياسي نه فقط مسلمان بلکه رهبر مسلمانان و شخصيت بي نظير و معصومي همچون پيامبر اسلام نيز مأمور به مشورت است. تأکيد اسلام در سلوک مسلماني بر شورا و مشورت چنين معنا مي دهد که اسلام نظر اکثريت مسلمان را معيار مي داند.

امر به معروف و نهي از منکر نيز در سلوک مسلماني جايگاهي ويژه دارد. قرآن کريم در اين باره اين چنين رسم زندگي را به مسلمانان مي آموزد «بايد از ميان شما گروهي باشند که مردم را به نيکي فرا خوانند و آنان را به کار پسنديده وا دارند و از کار زشت و نکوهيده نهي کنند.» براساس اين آيه تشکيل احزاب و گروه هاي صالح با هدف انجام دادن کارهاي خير، امر به معروف و نهي از منکر مي تواند از مصاديق اين آيه شريفه باشد که فرد مسلمان براساس دستور الهي بايد در زندگي اش آن را سرلوحه کارش قرار دهد.

همچنين با مشارکت سياسي و برگزيدن انسان هاي شايسته در انتخابات مي توان زمينه را براي انجام دادن عمل صالح و کارهاي خير فراهم آورد، همان گونه که با انتخاب نمايندگان مجلس شوراي اسلامي و نيز اعضا ي شورا ي شهر و روستا چنين اقدامي صورت مي گيرد.

با دقت در آنچه بيان شد از نظر اسلام نمي توان پذيرفت که در مشارکت و رقابت سياسي منافع فردي، گروهي و هوا و هوس هدف قرار گيرد يا نمي توان از ابزارهاي نامشروع در رقابت هاي سياسي بهره برد زيرا اين امور خود از مصاديق برجسته منکرند از اين رو نمي توان براساس سبک زندگي اسلامي اهداف نامشروع و ابزار نامشروع را در سياست به کار گرفت.

سوم، حوزه حکومتی

از آموزه هاي سبک زندگي اسلامي در حوزه سياسي و حکومتي «بيعت با امام مسلمانان يا حاکم جامعه» است. در واقع بيعت بيانگر مشارکت سياسي مردم است که امروزه همان معنا با شرکت در انتخابات يا تظاهرات و اشکال دیگر حمایتي صورت مي گيرد.

ضرورت بيعت با امام عادل و وفاداري به آن که الگوي سبک زندگي اسلامي در بعد سياسي و حکومتي است مسلمان را وامي دارد تا به صورت فعال به مشارکت و رقابت سياسي و شرکت در انتخابات بپردازد، زيرا آن را وظيفه اي براي خود مي داند. در تعاليم اسلامي به مسلمان توصيه شده تا همراه و خيرخواه نظام و حاکم اسلامي باشد. روشن است که از راه هاي تحقق اين امر مشارکت در سياست و رقابت هاي سياسي است تا فرد بتواند به جايگاهي دست يابد که همراهي و همکاري بيشتري با حاکم اسلامي داشته باشد.

بنابراين سبک زندگي اسلامي اجازه نمي دهد تا مسلمان هر نوع مشارکت و رقابتي را بپذيرد و در هر حزب و جريان و جناحي يا در هر تجمع سياسي حضور يابد. مسلمان و مؤمن حق ندارد در جرياني از سياست شرکت کند که نتيجه آن ظلم به مردم، چپاول اموال مسلمانان و قدرت يابي انسان هاي ناصالح شود. همچنین اگر مشارکت و نداشتن و شرکت نکردنش در رقابت سياسي به حاکميت ستمگران منجر گردد او مسئول است.

بي گمان از رفتارهاي مهم مسلمان در زندگي اش چگونگي تعامل او با دوستان و دشمنان سياسي است و صحنه اساسي آن به مشارکت و رقابت سياسي بر مي گردد. مسلمان مبادي آداب اسلامي مي کوشد تا با شرکت در انتخابات و تظاهرات و احزاب، گروه ها، جريان ها، جناح ها و تجمعات سياسي خود را در مسير دوستان خدا و همراه با آنان و در تعارض با دشمنان خدا قرار دهد.

افزون بر آنچه از آيات، روايات و سيره و سخن پيامبر اکرم(ص) و امامان درباره تأثير سبک زندگي اسلامي در نوع زندگي سياسي از جمله نوع مشارکت و رقابت سياسي بيان شد، توجه به سخن و سيره رهبران اسلامي مانند امام خميني که الگوي سبک زندگي اسلامي در حال حاضرند ما را در اثبات فرضيه ياد شده کمک مي کند.

انتهای پیام/