عقل و دین؛ لازمه تکامل معنویت/ فرامین دینی هیچ‌گاه خلاف عقلانیت نیست
مدیر گروه تفسیر و علوم قرآنی مرکز آموزش‌های تخصصی حوزه علمیه اصفهان گفت: عقل و دین یکی از پایه‌های سبک زندگی معنوی را تشکیل می‌دهند و بدون آن‌ها، صحبت از معنویت ناقص خواهد بود.
حجت‌الاسلام حمید الهی‌دوست در گفت‌و‌گویی، با بیان اینکه معنویت تعاریف مختلفی دارد و لفظی با این عنوان مستقیماً در منابع دینی نیامده است، اظهار کرد: اگر منظور از معنویت وجود جهان ماورای ماده باشد، طبق منابع دینی چنین جهانی وجود دارد و خدا، ملائکه، روح، عالم برزخ و معاد در جهان ماورای ماده قرار دارند.
وی افزود: اگر معنویت را به معنای اعتقاد به امور ماورایی در نظر بگیریم، منابع دینی ما را تشویق می‌کنند تا به عالم غیب، خدا و ملائکه ایمان بیاوریم و خود معارف دینی نیز امری ماورایی است؛ بنابراین می‌توان گفت حقایق ماورایی و اعتقاد و شناخت نسبت به آن‌ها در تعریف معنویت می‌گنجد.
مدیر گروه تفسیر و علوم قرآنی مرکز آموزش‌های تخصصی حوزه علمیه اصفهان ادامه داد: معنویت را به معنای مسائل اخلاقی نیز می‌توان در نظر گرفت که در فرهنگ دینی ما به شاخه‌های مختلفی نظیر اخلاق فردی، اجتماعی، بندگی، زیست محیطی و مفاهیمی چون فضائل و رذائل اخلاقی تقسیم می‌شود. بخشی از مسائل اخلاقی از طریق عقل درک می‌شود و بخشی از این مسائل را نیز شارع بیان می‌کند.
الهی‌دوست اضافه کرد: اگر معنویت را سبک زندگی مبتنی بر اخلاق تعریف کنیم، فرهنگ دینی ما بر آن صحه گذارده است و در این معنا، معنویت بخشی از دین محسوب می‌شود. در واقع دین از سه بخش اعتقادی، اخلاقی و رفتاری تشکیل شده است.
وی اظهار کرد: درک عقل از مسائل بسیار کلی است و اگرچه عقل یکی از منابع دینی ما به حساب می‌آید، ولی تنها منبع نیست. عقل به صورت کلی می‌تواند انسان را از مضرات برحذر دارد، ولی برای مثال اگر انسان نداند غذایی برای او مضر است یا نه، عقل نیز در اینجا نمی‌تواند چیزی را تشخیص دهد. در واقع عقل در جزئیات و مصادیق دخالت نمی‌کند و این حواس، تجربه، متخصصان امر و گاهی مواقع، شرع هستند که می‌توانند جزئیات را مشخص کنند. عقل بخشی از راه را هموار می‌سازد، ولی کفایت نمی‌کند، مثلاً می‌گوید جهان خدایی دارد و باید از او اطاعت کرد، ولی از کیفیت و چگونگی این اطاعت آگاه نیست.
عقلانیت و دین؛ پایه‌های تشکیل‌دهنده معنویت این استاد حوزه بیان کرد: انسان برای شناخت شاخص‌ها و مصادیق زیست معنوی باید از دین و عقل توأمان کمک بگیرد. در واقع یک پایه سبک زندگی معنوی را دین تشکیل می‌دهد و بسیاری از معارف ریشه وحیانی دارد که اگر کسی آن‌ها را نادیده بگیرد، قادر به درک حقایق ماورایی نیست. تا دین نباشد، صحبت از معنویت ناقص خواهد بود و معنویت به امری تک‌بعدی تبدیل می‌شود.
وی درباره رابطه و نسبت معنویت و تجدد گفت: دین خطوط قرمزی را مشخص کرده است که انسان در عین رعایت آن‌ها می‌تواند از مظاهر زندگی مدرن نیز بهره‌مند شود. این خطوط قرمز را می‌توان در ممنوعیت ظلم و تجاوز و تعدی به حقوق دیگران خلاصه کرد. تناقضی میان دین و مدرنیته وجود ندارد و هر آیین و نظام اجتماعی دارای یک‌سری خطوط قرمز است که افراد باید آن‌ها را رعایت کنند و نمی‌توان آن‌ها را ناقض مدرنیته دانست. البته خطوط قرمز دین حداقلی و مطابق با فطرت انسان است، یعنی واجبات و محرمات خیلی زیاد نیست و در اسلام اصل بر اباحه و جواز بهره‌مندی از نعمت‌هاست.
الهی‌دوست تصریح کرد: علاوه بر دین، عقلانیت نیز یکی از پایه‌های معنویت را تشکیل می‌دهد و فرامین دینی هیچ‌گاه خلاف عقلانیت نیست. در مواردی که عقل ساکت است و توان اظهار نظر ندارد، دین به مسئله ورود می‌کند.
انتهای پیام/
منبع: ایکنا