چارچوب‌ها و موانع تحقق آرمان تحول در حوزه
اگر حوزه در مقابل تحول مقاومت کند و علاقه‌ای برای حرکت به جلو نداشته باشد، به حوزه‌ای منزوی، منفعل و بی‌اثر تبدیل می‌شود، چراکه در طول زمان انگیزه فعالیت و حرکت را از دست داده و از درون تهی می‌شود.
به گزارش پایگاه خبری - تحلیلی مفتاح_اندیشه، حوزه علمیه و نهاد روحانیت متولیِ اصلی دین و آموزه‌های اسلامی در جامعه است، اما با تغییر و تحولات اجتماع و به‌روز شدن نیازها و شرایط جامعه، به‌روز شدن و روزآمدی حوزه علمیه هم ضرورتی اجتناب‌ناپذیر است.
در این راستا تحول در شیوه‌ها، سیاست‌ها و برنامه‌های حوزه علمیه در عین حفظ ارکان آن یکی از مواردی است که باید مورد توجه متولیان این نهاد دینی و علمی باشد.
رهبر معظم انقلاب هم بارها خطاب به مسئولان و مدیران حوزه‌های علمیه ضرورت تحول را گوشزد کرده‌اند، ازجمله ایشان در فرازی از سخنان خود خطاب به مدیران حوزوی می‌فرمایند: «تحول را مدیریت کنید... تحول اجتناب‌ناپذیر است. تحول، طبیعت و سنت آفرینش الهی است... موجودی را فرض کنیم که تن به تحول ندهد؛ از یکی از دو حال خارج نیست: یا خواهد مُرد یا منزوی خواهد شد. یا در غوغای اوضاعِ تحول یافته مجال زندگی پیدا نمی‌کند، زیر دست و پا له می‌شود، از بین می‌رود؛ یا اگر زنده بماند، منزوی خواهد شد.»
در این راستا با حجت‌الاسلام نعمت‌الله آزموده، مدیر مدرسه علمیه تخصصی امام خامنه‌ای بجنورد و مسئول جدید شورای سیاستگذاری ائمه جمعه خراسان شمالی گفت وگویی صورت گرفته است. آنچه در پی می‌آید دیدگاه‌ها و نظرات این مدیر حوزوی پیرامون تحول در حوزه علمیه و رسالت طلاب و اساتید در این زمینه است.
* ضرورت تحول در حوزه‌های علمیه را چگونه ارزیابی می‌کنید.
تغییر و تحول یکی از نیازهای اصلی انسان است که انسان با آن موجود زنده حساب می‌شود، چراکه اگر تغییر و تحولی وجود نداشت انسان زنده و دارای تفکر فرقی با جسم بی‌جان نداشت، ازاین‌رو می‌بینیم خداوند متعال هم با تغییر هرساله فصول تحول و نوآوری را به بشر نشان می‌دهد.
در حقیقت انسان در سایه تفکر و تعقل به حد اعلای انسانیت رسیده و از حیوانات متمایز می‌شود و اگر در رفتار و کردار خود عقل و منطق را حاکم نکند فرقی با حیوان که موجود زنده است، ندارد.
در زمینهٔ آرمان تحول حوزه علمیه، حوزه‌های علمیه به دلیل اینکه در جامعه وظیفه تبیین و تعمیق معارف دینی و باورهای اسلامی را بر عهده دارند از این قانون و قاعده الهی و عقلانی متمایز و مستثنی نیستند.
اگر حوزه در مقابل تحول مقاومت کند و علاقه‌ای برای حرکت به جلو نداشته باشد، به حوزه‌ای منزوی، منفعل و بی‌اثر تبدیل می‌شود، چراکه در طول زمان انگیزه فعالیت و حرکت را از دست داده و از درون تهی می‌شود.
حوزه‌ای که در راستای تحول گام برمی‌دارد، حوزه‌ای انقلابی، با نشاط، پویا و با برنامه است و در تمام وقایع و مسائل با توکل بر خدا همیشه میدان‌دار عمل است.
البته امروزه حوزه علمیه درزمینهٔ افزایش دانش‌ها، مهارت‌ها و سازمان‌دهی و تربیت نیروهای متعهد و مجرب وارد میدان‌های جدید شده و برای پذیرش مسئولیت‌های بیشتر متناسب با نیازهای روز جامعه از هیچ‌گونه حرکت و تغییر و تحولی دریغ نمی‌کند.
همچنین در طول تاریخ حوزه‌های علمیه، علما و مدیران حوزه‌های علمیه به‌عنوان طلایه‌داران تحول همیشه در پذیرش تحول پیشگام و پیش تاز بوده‌اند به‌طوری‌که می‌بینیم نقش علمای شیعی در رشد تحولی مراکز، نهادها و جوامع دیگر هم بسیار چشمگیر است.
وجود شهدای گران‌قدر روحانی مصداق بارز این است که روحانیان و علمای حوزه‌های علمیه همیشه میدان‌دار و پیشگام تحول بوده و هیچ‌گاه سکون و سکوت را باور نکرده‌اند.
* با توجه به مواردی که فرمودید راه‌حل و پیش‌نیاز تحقق آرمان تحول حوزه –به معنای آنچه مدنظر رهبری است- را چه می‌دانید؟
هر تحولی نیازمند اصول و قواعدی است که باید رعایت و ارائه شود تحول در حوزه هم از این قاعده مستثنی نیست، به همین دلیل باید تحول در بدنه حوزه و در فکر و روح طلاب نفوذ کرده و به‌عنوان باور غالب آن‌ها درآید.
تا زمانی که تحول در فکر و روح حوزویان به‌ویژه طلاب جوان نفوذ نکند و به‌صورت گفتمان غالب درنیاید به‌گونه‌ای که آن‌ها با اراده قلبی و آگاهی و بصیرت طالب تحول شوند حرف از تحول در حوزه امری محال و بیهوده است.
منظور از تحول در حوزه علمیه فقط تحول در کتب درسی و روش آموزشی حوزه نیست، بلکه تحول باید تمام شئون حوزه علمیه را در برگیرد و برای همه طلاب و روحانیان و در تمام سطوح باورپذیر باشد.
باورپذیر بودن تحول به این معنی است که افراد باور کنند و به این نتیجه برسند که تحول امری مقطعی و کوتاه‌مدت نیست و حوزه علمیه می‌تواند در تمام سطوح، مراتب و درجات دچار تحول شود.
با توجه به اینکه درک و فهم ضرورت تحول در حرکت و عمل تحولی بسیار مهم است؛ تا زمانی که حوزویان ضرورت تحول در حوزه را احساس نکنند نمی‌توان از آن‌ها انتظار داشت که در مسیر تحول گام بردارند.
البته در مسیر تحول حوزه علمیه همه بدنه حوزه باید قبول مسئولیت کرده و آن مسئولیت را به نحو احسن انجام دهند و برای رسیدن به تحول مطلوب از هیچ کوششی فروگذار نکنند.
این‌گونه نیست که ما فقط مراجع عظام، ولی فقیه و بزرگان حوزه را از افراد مؤثر در تحول حوزه بدانیم، چراکه بدنه حوزه را طلبه مقدماتی تا طلاب سطوح عالی تشکیل می‌دهند که بایستی در مسیر تحول قبول مسئولیت کنند یا به تعبیری مسئولیت قبول کنند.
افزون بر طلاب حوزه‌های علمیه، فضلا و اساتید مقاطع گوناگون حوزه تا مراجع عظام تقلید هر یک به سهم خود در برابر تحول حوزه وظیفه و مسئولیتی دارند، آن‌ها باید در کنار مدیران و کادرهای اداری حوزه و همراه و همدوش آن‌ها به ایفای نقش مؤثر به‌منظور رسیدن به تحول مطلوب در حوزه بپردازند.
تحول مطلوب فقط با حرف و شعار امکان‌پذیر نیست باید برای رسیدن به تحول مطلوب برنامه دقیق و جامع و نقشه راه داشته باشیم تا لوازم مورد نیاز برای حرکت تحولی و هدف کار مشخص باشد.
اگر برای رسیدن به تحول برنامه و نقشه جامعی نداشته باشیم نمی‌توانیم انتظار تحولی منطقی و مستدل داشته و هدف کار را مشخص کنیم.
* با توجه به وضعیت فرهنگی، سیاسی و اقتصادی جامعه امروز آسیب‌های معطوف به طلبه‌ها درزمینهٔ معرفت و ایمان دینی، تعبد و سلوک عبادی، تهذیب نفس و زی طلبگی، سلامت روحی و جسمی را بیان کنید. آسیب‌هایی که امید می‌رود با تحقق تحول در حوزه‌های علمیه کاهش یابد.
زمانی که یک طلبه با انتخاب خود در مسیر طلبگی گام برمی‌دارد و دعوی دعوت به معنویت می‌کند افزون بر آگاهی و دانش اضافی به مراقبت و مواظبت نفسانی نیاز دارد، به همین دلیل باید از اموری که با طلبگی در تضاد است قطع دل‌بستگی کند.
طلبه باید مراقب هوای نفس خود بوده و با در دست گرفتن اختیار خود برای انجام واجبات و ترک محرمات اقدام کند، چراکه توقع مردم از یک طلبه و روحانی به‌مراتب خیلی بیشتر از افراد محصل در رشته‌های تحصیلی دیگر است.
گاهی هم با تبلیغات و عوام‌فریبی‌های دشمنان دین اسلام نگاه مردم و دیدگاه جامعه نسبت به طلاب تغییر کرده و با دیدن طلاب واکنش‌های منفی نشان می‌دهند که طلاب باید با صبر و تدبیر با این‌گونه مسائل برخورد کنند.
یکی دیگر از مسائل مهم طلاب مشکلات معیشتی و دغدغه‌های روزمره زندگی نظیر ازدواج، مسکن، بیمه و غیره است که گاهی فکر و خیال طلبه‌ها را از مسیر درست تبلیغ منحرف کرده و باعث می‌شود آن‌ها فعالیت‌های تبلیغی را با چشم‌داشت مادی انجام دهند که در این صورت ممکن است اخلاص در عمل وجود نداشته باشد.
طلاب باید با آگاهی کامل و شناخت عرصه تبلیغ وارد فضای تبلیغ شوند، ورود زودهنگام طلاب به عرصه تبلیغ و سخنرانی و مداحی یکی از آسیب‌های جدی حوزه تبلیغ به شمار می‌رود که گاهی سبب بروز اشتباهات فاحش و حتی اغراق و بزرگنمایی در عرصه تبلیغ می‌شود.
* بر این اساس در جامعه امروز طلاب نیازمند آموزش چه مهارت‌ها و فنونی هستند؟
با توجه به رشد و پیشرفت روزافزون علم و دانش بشری لازم است طلاب حوزه‌های علمیه هم به دانش روز تجهیز شده و مهارت‌های لازم را فراگیرند.
طلبه تحول‌خواه باید مهارت مسئله شناسی و مهارت حل مسئله را داشته باشد و در مواجهه با مسائل گوناگون مسلط باشد تا بتواند با آگاهی و مهارت پاسخ گوی نیاز جامعه بوده و تأثیر بیشتری در رسیدن به تحول مطلوب داشته باشد.
طلبه انقلابی باید در فضای رسانه‌ای جدید بتواند پیام‌های مناسب برای ارتقای بشر تولید کرده و با استفاده از مهارت‌های تبلیغی کاربردی خود آن‌ها را ارائه کند، چراکه ما امروز در جوامع و مجامع گوناگون نیازمند تبلیغ کاربردی و نوین هستیم
* مهمترین وظایف حوزه و علمای دین در قبال نظام و جامعه اسلامی چیست؟
روحانیان و علمای دینی در قبال نظام و جامعه اسلامی رسالت خطیری بر عهده دارند، آن‌ها باید با بصیرت افزایی و آگاهی بخشی به پاسداری از دین و نظام اسلامی پرداخته و در راستای تبیین و تعمیق فرهنگ اسلامی در جامعه گام بردارند. روحانیون بایستی ابتدا بصیرت دینی خود را افزایش داده و سپس نسبت به اشاعه آن در سطح جامعه اسلامی اقدام کنند تا بتوانند در مواجهه با مسائل گوناگون با دست پر و با عقل و منطق عمل کنند.
مراقبت و حراست از دستاوردهای انقلاب اسلامی که با جان‌فشانی شهدا، جانبازان و ایثارگران و خون‌دل خوردن‌های دلسوزان نظام اسلامی به دست آمده است از دیگر رسالت‌های روحانیان و مبلغان دینی است.
حوزویان می‌توانند با عملیاتی کردن دیدگاه و تفکرات امام خمینی (ره) و رهبر معظم انقلاب در بحث دولت اسلامی و صدور تفکر اسلامی پیام انقلاب اسلامی را به گوش جهانیان رسانده و زیربنای تمدن نوین اسلامی را مستحکم کنند.
البته تحقق تمدن نوین و عظیم اسلامی مستلزم فراهم کردن ظرفیت‌ها و امکانات نرم‌افزاری و سخت‌افزاری قوی و پیشرفته‌ای است که نیاز به دانش و آگاهی بسیار دارد و روحانیان و علمای دینی در این راه باید از هیچ‌گونه کوششی دریغ نکنند.
اعتقاد و التزام به مبانی ولایت‌فقیه و شخص ولی فقیه به‌عنوان رهبری با درایت می‌تواند الگو و چراغ راهی برای طلاب و روحانیان دینی در مسیر پرفراز و نشیب تبلیغ دین و گسترش فرهنگ دینی در سطح جامعه ملی و فراملی باشد.
* حیطه‌های اثرگذاری طلبه و حوزه تحولی در وجود انسان و جامعه امروز کدام هستند؟
طلاب حوزه علمیه می‌توانند با بصیرت افزایی و افزایش بینش معنوی انسان‌ها، نگرش آن‌ها را نسبت به زندگی تغییر داده و آن‌ها را به سمت دین، ارزش‌های دینی و معنویات سوق داده و به این طریق زمینه سعادت انسان را فراهم کنند.
حوزه تحولی می‌تواند با افزایش علم و معرفت در وجود آدمی و همچنین سوق دادن باور و عقیده او به سمت معنویات انسان‌ها را به‌مراتب والای انسانیت رسانده و سعادت دنیوی و اخروی آن‌ها را تضمین کند.
همچنین حوزه تحولی در حیطه گرایش‌ها و مهارت‌های گوناگون و درنتیجه کنش و عمل انسان‌ها با ایجاد انگیزه‌های خدایی و معنوی می‌تواند تأثیر شگفت‌انگیزی در وجود انسان‌ها ایجاد کند تا آن‌ها با خلق‌وخوی ملکوتی در جامعه زندگی کنند.
انتهای پیام/
منبع: حوزه