به گزارش خبرنگار پایگاه خبری – تحلیلی مفتاح_اندیشه، آیت‌الله مهدی شب‌زنده‌دار، استاد برجسته حوزه در سلسله نشست‌های تخصصی «تبیین سنت‌های کارآمد حوزه علمیه» که در مشهد مقدس برگزار شد، با بیان این‌که نفس وجود سنت دیرینه ملاک صحت و وفاداری به آن نیست، اظهار کرد: سنت‌ دیرینه در صورتی که یکی از دو امر پشتوانه آن‌ باشد، می‌تواند مورد اعتنا و عمل قرار گیرد. نخست؛ سنت دیرینه از پشتوانه عصمت و وحی برخوردار باشد. آموزه و دستور العمل‌هایی که خدا و اهل بیت(ع) فرموده‌اند مشروط بر این‌که مقید به زمان و خصوصیات خاصی نباشد، باید برای همیشه جاودانه باقی بماند.

وی ادامه داد: دوم، برهان و استدلال پشتوانه سنت دیرینه باشد که مقتضای آن برهان و استدلال نشان دهد این سنت برای همیشه کارآمد است. از این‌رو باید به سنت‌های حوزه علمیه نیز در گذر زمان توجه و هر کدام که دارای یکی از این دو پشتوانه یا هر دوی آن‌ها هستند، مورد اعتنا قرار بگیرند و اجازه از بین رفتن آن‌ها را نداد.

آیت‌الله شب‌زنده‌دار با بیان این‌که در کافی شریف به نقل از عبدالله بن میمون قداح آمده «فردی نزد رسول خدا(ص) آمد و پرسید علم چیست؟ حضرت فرمود: الانساد، الاستماع، الحفظ، العمل به و نشره.» خاطرنشان کرد: شاید نخست به نظر بیاید پرسش درباره حقیقت و ماهیت علم است، ولی پاسخ‌های رسول خدا نشان می‌دهد پرسش از حقیقت علم نیست بلکه از دو امر است؛ 1- برای دست یافتن به علم چه مقدماتی را باید تمهید کرد؟ 2 - اگر موفق به تحصیل علم شدیم وظیفه ما در قبال علم تحصیل شده چیست؟

وی افزود: «الانساد، الاستماع و الحفظ» پاسخ پرسش یک و «العمل به و نشره» پاسخ پرسش دوم است. مسلماً این روایت می‌تواند سنت‌های مهمی را در مقام آموزش و مقام بعد آموزش برای ما ترسیم و روشن کند. نخستین مطلبی که حضرت محمد(ص) درباره مقدمات فراگرفتن علم می‌فرماید این است که در مقام دریافت علم سکوت و انساد را مراعات کنیم، چون در سکوت و انساد قوای فکری و دریافتی از تشویش بریده می‌شود و تنها درباره آن چیزی که القاء می‌شود، متمرکز می‌شود. این مقام مهمی می‌باشد.

استاد برجسته حوزه خاطرنشان کرد: خود قرآن کریم درباره دلایل تدریجی نازل شده این کتاب مقدس می‌فرماید «نُثَبِّتُ بِهِ فُؤَادَكَ.» این یک واقعیت است. یعنی در وحی اصولی رعایت می‌شود که بتواند در جان پیامبر(ص) درست جای بگیرد. بنابراین نخستین مطلبی که هر آموزش پذیری باید مراعات کند این است که در مقام تلقی سکوت داشته باشد. این برخلاف چیزیست که متأسفانه اکنون در بسیاری از محافل علمی دیده می‌شود و تلامیذ در اثنای درس با یک‌دیگر صحبت می‌کنند.

وی ادامه داد: سکوت برای خود شخص و دیگران مفید بوده و اذهان را به تشویش نمی‌کشاند. پرسش‌های درون کلاسی از دیگران و خود انسان بسیار مضر است. تجربه و استدلال نیز می‌گوید عدم سکوت ذهن را از تمرکز باز می‌دارد. همچنین امروزه به سبب وجود تلفن‌های همراه گاهی دیده می‌شود افراد کاملاً از فضای درس خارج شده‌اند.

آیت‌الله شب‌زنده‌دار، گوش فرادادن را دومین مقدمه برای علم آموزی عنوان کرد و گفت: صرف سکوت کافی نیست بلکه فرد باید گوش نیز فرا دهد.

وی تأکید کرد: سومین مقدمه کسب علم، حفظ است. این سنت بسیار مظلوم واقع شده است. بنده حدود 45 سالی می‌شود وارد حوزه شده‌ام و در این مدت تفاوت مهمی میان فرآورده‌های زمان خودم – زمان ورود به حوزه - با امروز می‌بینم و آن این‌که استحضار آقایان – آن دوره - نسبت به مسائل بسیار بیشتر از استحضار فضا و طلاب امروز است. چه در ادبیات و چه در منطق استحضار بسیار کمتر شده است. یعنی اکنون حفظ بسیار پایین آمده است.

استاد برجسته حوزه با بیان این‌که بزرگان گذشته در طول تاریخ علم شیوه‌هایی را به کار می‌بستند که ضامن حفظ بود، اذعان داشت: یکی از شیوه‌های حفظ این بود که مسائل اصلی علوم را در قالب نظم در می‌آوردند. چون کلام منظوم در ذهن بهتر از کلام غیر منظوم به ویژه اگر در دوران کودکی و نوجوانی وارد ذهن شود، باقی می‌ماند. گاهی این منظومات ده‌ها سال در ذهن باقی می‌ماند. در حالی که امروزه – استفاده از قالب نظم - حتی ضد ارزش تلقی می‌شود.

وی ادامه داد: امروزه افراد تلاش می‌کنند قواعد ادبیات را به نحو فرمول‌های جداگانه به ذهن بسپارند، به همین دلیل به فراموشی سپرده می‌شود. همچنین امروزه چون تعلیم و تدرس عمومی برای همگان فراهم نیست، مجال بازگشت به آن چه خوانده شده وجود ندارد.

آیت‌الله شب‌زنده‌دار یادآور شد: بنده چندین سال پیش مطلبی را در «تهذیب الاصول» که تقریرات درس امام راحل است را دیدم. برایم سوال بود که اساس این مطلب کجاست؟ مقر تقریرات امام خمینی، آیت‌الله سبحانی هستند، در خیابان ایشان را دیدم و پرسیدم ریشه فلان مطلب به کجا باز می‌گردد؛ ایشان فوراً شعر حاجی را خواندن و گفتن اینجاست. بارها نیز شده آیت‌الله وحید وقتی یک مطلب فلسفی که برهانی است پیش می‌آمد، شعر حاجی را می‌خواندند.

وی ادامه داد: همچنین علمای گذشته گاهی به جای عبارت منظوم از عبارات موجز پِرِس شده استفاده می‌کردند و تمام ارکان علم را در چندین سطر می‌گنجاندند. طلبه آن زمان موظف بود این سطرها را حفظ کند. بنابراین علوم را از طریق جمل منظومه(شعر) و یا کلام موجز به وسیله کدگزاری به ذهن می‌سپردند. این سبب می‌شد یکی از عوامل بسیار مهم در استحضار محقق شود. این یک سنت بسیار خوب و زیبایست. این سنت در حوزه‌های علمیه شیعی و سنی وجود داشته و یک امر تجربه شده و کارآمدی است که متأسفانه امروز مورد بی مهری واقع شده است.

استاد درس خارج حوزه، با اشاره به روایت کافی، عمل و نشر علم را وظایف طلاب پس از تحصیل آن برشمرد و گفت: نخستین وظیفه ما در قبال علم آموخته شده، عمل به آن است. عمل به هر علمی نیز باید متناسب با آن علم باشد. برای نمونه اگر ادبیات آموختیم آن را در نوشتن و گفتار رعایت کنیم. فقه را در زندگی به کار گیریم.

وی افزود: البته برخی از علوم مانند عقاید بما عنه قابل عمل نیستند. بلکه باید به مقتضیات آن عمل کرد. امام راحل، مراجع بزرگوار و مردم به علمی که از اسلام آموخته بودند عمل کردند و خداوند متعال هدیه دولت اسلامی‌– جمهوری اسلامی‌- را به آن‌ها داد. اکنون نیز برای نگه‌داری از آن باید به اسلام عمل کرد. مگر امکان دارد شخصیتی بالاتر از رسول خدا(ص) و امیرمؤمنان(ع) وجود داشته باشد؟ ولی وقتی مردم به وظیفه خود عمل نکردند انحراف در خلافت پدیدار شد و مشکلات جهان اسلام از آن جا شروع و تا به امروز ادامه دارد.

آیت‌الله شب‌زنده‌دار درباره نشر علم نیز تصریح کرد: انتشار علم ابزار مختلفی می‌خواهد. یکی از شعب آن تقریرات است. تقریرات مفید آیین نامه مفید می‌خواهد.

وی اذعان کرد: البته امروزه ابزار نشر فراوان‌تر و سهل‌تر شده و یکی از وظایف حوزه‌های علمیه این است که با ادبیات مختلف جهان آشنا شده و معارف اسلام را با ادبیات‌هایی که برای مردم جهان قابل ادراک است، عرضه کنند. این یک رسالت بزرگی برای حوزه‌های علمیه به شمار می‌آید. حوزه‌های علمیه باید به ابزاری مسلح شوند که بتوانند وظیفه نشر را که نبی اکرم(ص) فرموده‌اند انجام دهند.

انتهای پیام/