به گزارش پایگاه خبری - تحلیلی مفتاح_اندیشه؛ نشست «تمدن نوین اسلامی در آیینه تقریب با تاکید بر اندیشه‌های مقام معظم رهبری» ظهر امروز با حضور حجت‌الاسلام  والمسلمین محمدحسین مختاری، رئیس دانشگاه مذاهب اسلامی؛ محمد اسحاقی، معاون آموزشی و پژوهشی مؤسسه پژوهشی فرهنگی انقلاب اسلامی؛ محسن پاک‌آیین، معاون بین‌الملل موسسه پژوهشی فرهنگی انقلاب اسلامی، و فرزاد جهان‌بین، عضو هیأت علمی دانشگاه شاهد، در دانشگاه مذاهب اسلامی برگزار شد.

حجت‌الاسلام مختاری در ابتدای نشست با تاکید بر این موضوع که تمدن نوین اسلامی با هوشمندی رهبر انقلاب و با درک مقتضیات زمان و ضرورت توجه به مسائل نوظهور در جهان معاصر شکل گرفت، اظهار کرد: این امر می‌تواند شکل گیری امت واحده اسلامی و ایجاد یک مدینه فاضله را به ما نوید دهد. تمدن اسلامی بر اخلاق دینی متکی است.

وی گفت: مقام معظم رهبری با توجه به مبانی مشترک بین مذاهب اسلامی، تمدن نوین اسلامی را مطرح و برای تحقق آن تاکیداتی داشته‌اند. ما با تاکید بر عمل و دستورات قرآن کریم می‌توانیم یک خط مشی در اداره جامعه اسلامی داشته باشیم که از این طریق بتوانیم به تمدن نوین اسلامی برسیم.

رئیس دانشگاه مذاهب با تاکید بر این موضوع که تقریب مذاهب از ابتکارات مقام معظم رهبری بوده است گفت: اگرچه در گذشته امام راحل و مراکز آموزشی و پژوهشی بر این امر تاکید داشته‌اند اما اینکه یک سازمان و نهاد مستقل این پروژه را دنبال کند و به صورت هماهنگ به پیش بروند امری بود که مقام معظم رهبری بر آن تاکید داشتند و بر همین اساس مجمع تقریب پایه گذاری و پس از آن دانشگاه مذاهب تأسیس شد که به صورت عملی و تئوری این امر یعنی تمدن نوین اسلامی پشتوانه نظری داشته باشد و بتوانیم در ایجاد وحدت و روابط همدلانه و شکل گیری تمدن نوین اسلامی به پیش برویم.

حجت الاسلام مختاری یادآور شد: ذکاوت رهبری بر پایه منافع مشترک و در رأس آنها قرآن و دعوت به تدبر، تحقق و مطالعه است. عقلانیت در شکل گیری تمدن نوین اسلامی امری بسیار مهم است. متأسفانه در برخی جوامع اسلامی، عالمان درک ناقص و یا نادرستی از کلام و منطق دین ارائه می‌دهند. دین یک امر فرا زمانی و مخاطب آن فطرت انسان است. برخی از عالمان این دین فرازمینی را در یک نقطه نظرات و یا تنگنای خود گرفتار می‌کنند و این گونه دین پویایی لازم را ندارد. لذا خطر تحجر و فردی‌نگری از تمدن نوین اسلامی بر کسی پوشیده نیست. اولین مسئولیت دانشگاه مذاهب مقابله با نگاه‌های غیرعقلانی، غیرمنطقی و تعبیرهای خشن و جاهلانه از متن دین است و این امر برگرفته از منویات مقام معظم رهبری است.

وی ادامه داد: رسالت دانشگاه این است که دیگران را به رسمیت بشناسد و از این طریق به حفظ و صیانت از اسلام کوشا باشد، آن وقت است که امت واحده شکل می‌گیرد. متأسفانه ما در جهان امروز چهره اندیشه‌ای و نظریه‌پردازی مقام معظم رهبری را به جهانیان معرفی نکردیم. جهان امروز ایشان را بیشتر به عنوان چهره سیاسی می‌شناسند در حالی که ما باید چهره اندیشه‌ای و نظریه‌پردازی رهبری را به جهانیان عرضه کنیم و برجستگی علمی و فقهی و حوزوی رهبری بیشتر از گذشته مطرح شود. دانشگاه این آمادگی را دارد که چهره فقهی و حوزوی رهبری را معرفی کند چرا که با بیش از ۴۰ دانشگاه تفاهم‌نامه امضا کرده‌ایم و می‌توانیم در بُعد نظریه‌پردازی چهره اندیشه‌ای رهبر انقلاب بیشتر کار کنیم. عدالت‌ورزی یکی از معیارهای تحقق جامعه نوین اسلامی است و بدون استناد و آگاهی به مردم چنین چیزی رخ نمی‌دهد. امام راحل و مقام معظم رهبری در سراسر آموزش‌های خود به مردم تکیه کرده‌اند و همواره بر حرکت‌های خودجوش مردمی تأکید داشته‌اند.

در ادامه، محمد اسحاقی، معاون آموزشی پژوهشی دفتر حفظ و نشر آثار مقام معظم رهبری به ایراد سخن پرداخت و اظهار کرد: کلیدواژه «امت واحده» که توسط مقام معظم رهبری بیان شده است مبنای سخن بنده است و می‌تواند مبنای همکاری جهان اسلام تلقی شود. هدف نهایی از تقریب مذاهب اسلامی، ایجاد امت واحده اسلامی برای رسیدن به تمدن اسلامی است. در ابتدا درباره مراحل رسیدن به تمدن اسلامی توضیح می‌دهم. اولین مرحله عدم تنازع و اختلاف است. قرآن کریم می‌فرماید: «وَلَا تَنَازَعُوا فَتَفْشَلُوا وَتَذْهَبَ رِیحُکُمْ؛ و با هم نزاع نکنید که سست‏ شوید و مهابت‏ شما از بین برود» (انفال/۴۶). برای رسیدن به تمدن نوین اسلامی که البته آن هم مقصد و هدف واسطی برای رسیدن به جامعه دارای حیات طیبه است باید از نزاع و اختلاف پرهیز کرد.

وی با بیان اینکه دومین مرحله شناخت و گفت‌وگوست که در رهنمود‌های قرآن بیان شده است، گفت: در این خصوص باید به سه اصل توجه کرد؛ اصل اول استماع اقوال است: «الَّذِینَ یَسْتَمِعُونَ الْقَوْلَ فَیَتَّبِعُونَ أَحْسَنَهُ أُولَئِکَ الَّذِینَ هَدَاهُمُ اللَّهُ وَأُولَئِکَ هُمْ أُولُو الْأَلْبَابِ؛ به سخن گوش فرامى‏‌دهند و بهترین آن را پیروى مى‌کنند اینانند که خدایشان راه نموده و اینانند همان خردمندان» (زمر/۱۸). دومین اصل جدال احسن است: «وَجَادِلْهُمْ بِالَّتِی هِیَ أَحْسَنُ؛ و با آنان به [شیوه‏‌اى]که نیکوتر است مجادله نماى» (نحل/۱۲۵). سومین اصل هم اتباع است که در آیه اول به آن اشاره شد: «فَیَتَّبِعُونَ أَحْسَنَهُ». سومین مرحله برای رسیدن به تمدن نوین اسلامی، رسیدن به وحدت و اتحاد جهان اسلام است؛ البته با ویژگی‌هایی که عصر امروز دارد. چهارمین مرحله نیز ایجاد تمدن نوین اسلامی است.

اسحاقی ادامه داد: کار‌های تقریبی که تاکنون در کشور انجام گرفته را می‌توان در سه سطح صورت‌بندی کرد. مورد اول، تقریب مذاهب برای ایجاد اتحاد اسلامی است. گام دوم، تقریب ملل مسلمان برای ایجاد امت واحده اسلامی است. مرحله سوم نیز تقریب تمدنی برای ایجاد تمدن نوین اسلامی است. لازم به ذکر است مراحل تحقق تمدن نوین اسلامی از این قرار است: بیداری اسلامی؛ نظام‌های اسلامی؛ دول اسلامی؛ امت اسلامی؛ تمدن نوین اسلامی. در اینجا شایسته است نگاهی هم به مفهوم «امت» داشته باشیم. امت به معنای گروهی است که بر اساس یک کار یا یک هدف واحد با هم اجتماع دارند. یعنی یک مقصد دارند و به سمت یک غایت حرکت می‌کنند. امت اسلامی باید دنبال چه چیزی باشد و هدف مشترک آن‌ها چیست؟ هدف مشترک مذاهب اسلامی، رسیدن به حیات طیبه و بهره‌مندی از معارف قرآن کریم است. کلمه امت اصطلاحی است که از سنت نبوی گرفته شده و ناظر به جامعه برگزیده است. اتحاد جهان اسلام از موضوعاتی بنیادین در اندیشه رهبری است. این وحدت یک محور اصلی است که لازم است محقق شود.

معاون آموزشی و پژوهشی موسسه پژوهشی فرهنگی انقلاب اسلامی در ادامه به پنج اصل ناظر بر تقریب تمدن‌ساز اشاره کرد و گفت: پنج اصل و ارزش بنیادین وجود دارد که بر اندیشه و عمل تقریبی تمدن‌ساز حاکم است. اصل اول تعقل و عقلانیت است. قرآن کریم همه انسان‌ها را به تعقل دعوت کرده است. یکی از مشکلات جهان اسلام فقدان عقلانیت و خردورزی است. این عقلانیت حجت درونی است که در عرصه سیاست به صورت حکمت تجلی پیدا می‌کند. عقلانیت در عرصه اجتماعی به صورت بصیرت و در عرصه اقتصادی به صورت تدبیر منزل تجلی پیدا می‌کند. تمدن غرب در عرصه عقلانیت اقتصادی پیشرفت داشته است، اما باید توجه داشت، رفاه و معیشت که حداکثر تمدن غربی است، حداقل تمدن نوین اسلامی به شمار می‌آید.

وی ادامه داد: دومین اصل، ایمان است. مشکل اصلی جامعه ما مشکل توحید است. اگر توحید حل شود همه مسائل حل می‌شود. از این جهت آیا دین اسلام می‌تواند عناصر تشکیل تمدن را داشته باشد؟ دین اسلام همه عوامل رشد انسانی را دارد. در بعد عقلی، روحی، فردی، اجتماعی و ... عوامل رشد را بیان کرده است. اساسا دین اسلام «تِبْیاناً لِکُلِّ شَیْءٍ» است و برای همه زمان‌ها و مکان‌ها آمده است. گرفتاری بشر امروز این است که گرفتار بعد مادی شده و خود را از رهنمود‌های قرآنی محروم کرده است. از این جهت معنای آیه «مَنْ یُفْسِدُ فِیهَا وَیَسْفِکُ الدِّمَاءَ؛ در آن فساد انگیزد و خون‌ها بریزد» (بقره/۳۰) محقق شده است. آیا امروزه جز قتل و فساد در دنیا وجود دارد؟ چون تمدن غربی بحث معنویت را فراموش کرده لذا پیشرفت‌هایی که به بار آورده در خدمت فساد و خونریزی قرار گرفته است.

اسحاقی در پایان تصریح کرد: پایه سوم تمدن اسلامی اخلاق است. پیامبر (ص) فرمودند: «إِنَّمَا بُعِثْتُ لِأُتَمِّمَ مَکارِمَ الْأَخْلَاقِ». چهارمین اصل، علم و فناوری است که در ایجاد تمدن نوین اسلامی نقش مهمی دارد. مقصود ما از علم، همان علمی است که «یَقْذِفُهُ اللَّهُ فِی قَلْبِ مَنْ یَشَاء». پنجمین اصل نیز که از همه مهم‌تر است، عمل است. ما باید نظریات را به عمل نزدیک کنیم.

در ادامه، محسن پاک آئین، معاون بین‌الملل دفتر حفظ و نشر آثار مقام معظم رهبری با تأکید بر این موضوع که یکی از وظایف ما در دفتر حفظ و نشر آثار رهبری ترویج گفتمان ایشان است، گفت: اگر تمدن نوین اسلامی می‌خواهیم باید وحدت اسلامی محقق شود. یکی از ملزومات تمدن امت اسلامی ایجاد وحدت است. این گفتمان دو بخش دارد یکی دیپلماسی و دیگری وحدت اسلامی. دیپلماسی در زبان یونانی به معنای دیپلم بود و برای دعوت به دوستی نامه‌هایی به سراسر جهان ارسال می‌شد. پیامبر اسلام هم در بدو رسالت خویش، به این امر اهتمام داشتند و نامه‌های دوستی به سراسر جهان ارسال می‌کردند. در جهان امروز هم این بحث مطرح است که اگر دو کشور با یکدیگر جنگ می‌کنند یعنی دیپلماسی آن‌ها خوب عمل نکرده است. مفهوم دیپلماسی در کنار وحدت، اختلافات را به حداقل می‌رساند.

وی گفت: دیپلماسی وحدت این است که باید از تمام ظرفیت‌های یک کشور برای رسیدن به وحدت و تقریب بهره ببریم. دیپلماسی عمومی کمتر از دیپلماسی رسمی نیست. دیپلماسی عمومی شامل فضای مجازی، رسانه‌ها و… می‌شود. ما دیپلماسی رسمی را باید در دیپلماسی عمومی ببینیم. اگر تا امروز نتوانستند ایران را از انرژی هسته‌ای منع کنند به دلیل آن است که نتوانستند افکار عمومی جهان را با این موضوع همراه کنند. آیت‌الله بروجردی پیش گام تقریب بودند و در زمان شیخ شلتوت فضای تقریبی به اوج خود می‌رسد تا جایی که در یک کشور سنی مثل مصر مقبره حضرت زینب(س) ساخته می‌شود. گرچه امروز ما با مصر رابطه رسمی نداریم اما می‌توانیم از دیپلماسی که در جهان اسلام است بهره برده و این روابط را تقویت کنیم.

در ادامه نیز، فرزاد جهان‌بین، عضو هیأت علمی دانشگاه شاهد، با بیان اینکه ما برای رسیدن به تمدن نوین اسلامی و بدست آوردن فرهنگ اصیل نیاز به زمان زیادی داریم، گفت: تمدن از سه عنصر زمین، زمان و انسان تشکیل شده است که تمدن اسلامی یعنی تمدنی که از درون اسلام نشأت گرفته باشد.

جهان بین تاکید کرد: تمدن اسلامی روح واحدی دارد ولی سلایق زیادی در آن اعمال می‌شود، به عنوان نمونه مسجد را همه گنبد مانند می‌سازند ولی در رنگ و ابراز آن تنوع و گوناگونی وجود دارد. هدف تمدن نوین اسلامی احیا کردن این تمدن نیست بلکه هدفش به روز کردن آن است چون مواردی که در تمدن اسلامی قرن چهارم هجری شکل گرفت به درد تمدن نوین امروزی نمی‌خورد چراکه بسیاری از موارد آن با شرایط جامعه تغییر می‌کند.

وی یا اشاره به اینکه هدف فعالیت‌های ما رسیدن به جامعه تمدن نوین اسلامی است، گفت: دانشگاه نظامیه بغداد و الازهر هم موجب رشد تمدن اسلامی و هم موجب انحطاط اسلام شدند؛ چون هر کدام فقط بر مذهب خود تاکید داشته و اجازه نمی‌دادند که از مذاهب دیگر سخنی به میان آورده شود. تقریب تمدن، زمانی اتفاق می‌افتد که همه مذاهب اسلامی با هم تعامل داشته باشند و از این رو شاهدیم هرکجا تکفیر به وجود آمد، تمدن اسلامی افول کرد.

عضو هیأت علمی دانشگاه شاهد در پایان با اشاره به اینکه در قرن هفتم شیعه و سنی تلاش می‌کردند که سطح زندگی مردم را تعالی بخشند، خاطرنشان کرد: ما امروز باید در کنار یکدیگر و با پرهیز از تعصبات خشک، تمدن نوین اسلامی را شکوفا کنیم چون هر کسی که در راه خدا تلاش کند پیروز است و هیچ شکستی وجود ندارد.

انتهای پیام/