حامد رستمی نجف‌آبادی، عضو هیأت علمی گروه فقه و حقوق دانشگاه مذاهب اسلامی در گفت‌وگو با خبرنگار پایگاه خبری – تحلیلی مفتاح_اندیشه، میان واژه کودک همسری و ازدواج کودکان تفاوت قائل شد.

وی بیان داشت: عموماً کودک همسری درباره کودکان دختری به کار می‌رود که با مردان بزرگسال به سبب اجبار حاصل از سنت‌های قومی و یا مشکلات اقتصادی و خانوادگی ازدواج می‌کنند. در حالی که ازدواج کودکان ممکن است به زور و تحت تأثیر سنت‌های قومی، مشکلات اقتصادی و خانوادگی نباشد.

رستمی با اشاره به این‌که کودک همسری در ادبیات غرب تولید شده و در اسلام چنین چیزی وجود ندارد، گفت: در تعریف دیگری گفته می‌شود کودک همسری نوعی ازدواج رسمی یا غیر رسمی است که در آن فرد قبل از رسیدن به 18 سالگی وارد پیمان زناشویی می‌شود.

عضو هیأت علمی گروه فقه و حقوق دانشگاه مذاهب اسلامی در بررسی فقهی و حقوقی سن ازدواج، با بیان این‌که در شرع مقدس اسلام بلوغ شرعی به عنوان شرط رابطه زناشویی مطرح شده است، خاطرنشان کرد: اسلام بلوغ شرعی را ملاک قرار می‌دهد نه بلوغ فکری که همان رشد باشد.

وی ادامه داد: براساس نظر مشهور فقهای امامیه بلوغ شرعی دختران سن 9 سالگی و پسران 15 سال است. البته روایاتی داریم که شیخ طوسی مطرح کرده و در آن سن بلوغ دختران 13 سالگی مطرح شده است.

رستمی تأکید کرد: از نظر فقهی در اسلام بلوغ شرط صحت نکاح نیست بلکه شرط و لازمه رابطه زناشویی است.

وی یادآور شد: در قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران نیز مقرر شده عقد نکاح دختر قبل از رسیدن به سن 13 سال تمام و پسر قبل از رسیدن به سن 15 سال تمام منوط به اذن ولی به شرط رعایت مصلحت با تشخیص دادگاه باشد. یعنی قانون مدنی در بحث ازدواج و سن ازدواج روایات نقل شده شیخ طوسی را در نظر می‌گیرد.

این استاد دانشگاه عنوان کرد: از نظر قانون مدنی ازدواج دختران قبل از 13 سالگی و پسران قبل از 15 سالگی ممنوع است مگر این‌که ولی اجازه دهد، مصلحت رعایت شود و دادگاه صالح آن را تشخیص و تأیید کند. در قانون مجازات اسلامی نیز ازدواج قبل از بلوغ ممنوع شده و حتی برای مرتکب آن جرم تعیین کرده‌اند.

رستمی تعیین سن ازدواج را یک موضوع عرفی و حکومتی برشمرد و تأکید کرد: تحدید و تعیین سن ازدواج از دو زاویه قابل بررسی است؛ نخست، یک بحث حکومتی بوده و براساس مصلحت تعیین می‌شود. از این‌رو تعدادی از فقها معتقدند در سن ازدواج وقتی دختر بتواند مصلحت خود را تشخیص دهد، می‌تواند ازدواج کند.

وی افزود: دوم، عرفی بودن تحدید سن ازدواج است. چون رسیدن افراد به بلوغ در جوامع، خانواده‌ها و حتی خود افراد با یک دیگر متفاوت است. البته در این‌جا منظور سن بلوغ نیست، بلکه خود بلوغ است چون سن، اماره‌ا‌ی برای بلوغ است. این‌که دختر و پسری شرایط ازدواج را پیدا کنند یک بحث عرفی بوده و ممکن است فردی در سن 15 سالگی و فرد دیگری در سن بالاتر این شرایط را پیدا کند.

عضو هیأت علمی گروه فقه و حقوق دانشگاه مذاهب اسلامی با تأکید بر این‌که مصادیق کودک همسری در ایران بسیار کم بوده و شاید در برخی زندگی‌های قومی و قبیله‌ای وجود داشته باشد، گفت: عده‌ای بر روی این تعداد مانور داده و آن را بُلد می‌کنند تا بگویند دلیل آن زیر بار نرفتن ایران در کنوانسیون حقوق کودکان است. حتی از آن به عنوان خشونت جنسی علیه کودکان یاد می‌کنند.

وی یادآور شد: کودک همسری در ایران بنابر تعریف «کودک به سبب سنت‌های قومی و مشکلات اقتصادی و خانوادگی به اجبار به ازدواج یک مرد بزرگسال در بیاید» بسیار نادر و کم است و اصولاً با وجود سه شرط یعنی اجازه ولی، تشخیص مصلحت و رأی دادگاه ندرتاً به منصه ظهور می‌رسد.

رستمی با اشاره به این‌که درباره ازدواج نمی‌توان سخت‌گیری زیادی داشت، گفت: نمی‌توانیم شرایط را بسیار سخت بگیریم و بگوییم ازدواج زیر 13، 15 و یا 18 سال به طور مطلق ممنوع است، بلکه باید محدود کرده و شرایطی برای آن قرار دهیم.

وی افزود: نباید جلوی ازدواج را گرفته و یا شرایط را سخت و عرصه را تنگ کنیم. چون آمادگی پیدا کردن برای ازدواج در خانواده‌ها، اقوام، نژادها و جامعه‌ها متفاوت است.

عضو هیأت علمی گروه فقه و حقوق دانشگاه مذاهب اسلامی، با اشاره به این‌که مخالفین ازدواج کودکان بیشتر از حقوق غرب و کنوانسیون کودکان الهام می‌گیرند، بیان داشت: این‌ها بلوغ جسمی را شرط ازدواج ندانسته و می‌گویند فرد باید به بلوغ فکری نیز برسد، یعنی بحث رشد را مطرح می‌کنند.

وی ادامه داد: مخالفین معمولاً سن 18 سالگی را اماره‌ای برای رشد بلوغ فکری می‌دانند. یعنی دو مقوله برای بلوغ یکی جسمی(چیزی که شارع بیان کرده) و دیگری فکری و روحی که اماره آن 18 سال به بالاست را در نظر می‌گیرند.

رستمی اظهار کرد: موافقان ازدواج کودکان نیز رشد بلوغ فکری را ملاک نمی‌دانند، بلکه می‌گویند بلوغ فکری و جسمی دو مقوله جداست. به همین دلیل ممکن است دختر و پسری در سن 18 سالگی نیز به بلوغ فکری و روحی نرسند، از این‌رو لازمه رابطه و پیوند زناشویی بلوغ جسمی است.

وی اضافه کرد: ادله دیگر موافقان نظر مشهور فقهای امامیه است که 9 سال تمام را برای دختر و 15 سال تمام را برای پسران ملاک می‌دانند. قانون نیز 13 سالگی را مطرح می‌کند و هر چند شاذ است، ولی نظر فقهی است. در این نظریه پای روایات در میان بوده و غیر شرعی نیست.

رستمی در جمع بندی نظرات مخالفان و موافقان گفت: متأسفانه ما در زمینه تحدید سن ازدواج دارای خلأ قانونی هستیم و به نظر می‌رسد می‌توانیم ازدواج زیر 18 سال را در صورت اذن ولی، شرط رعایت مصلحت و تشخیص دادگاه مجاز بدانیم تا هم نظر فقها و هم نظر عرف و کنوانسیون‌های بین‌المللی مورد توجه قرار گیرد.

انتهای پیام/