به گزارش پایگاه خبری - تحلیلی مفتاح_اندیشه، حجت‌الاسلام والمسلمین مهدی پیشوایی، استاد تاریخ حوزه و دانشگاه، شامگاه چهارشنبه، سوم مهرماه، در نشست معرفی کتاب «مقتل جامع سیدالشهداء(ع)» که در خبرگزاری رسا در قم برگزار شد، با اشاره به پیشینه و انگیزه تدوین کتاب گفت: من واعظ‌ زاده هستم و پدرم تعدادی کتب مقتل داشت، همچنین داماد ما کتبی از دوره قاجار به بعد در زمینه مقتل در اختیار داشتند و ما هم چون منبر می‌رفتیم از همین آثار استفاده می‌کردیم.

وی افزود: بعداً که وارد حوزه شدم و در رشته تاریخ مطالعه کردم، متوجه ضعف مقاتل و کتبی که می‌خواندیم شدم؛ زیرا خیلی اعتبار نداشتند و از طرف دیگر فکر می‌کردم که کتبی مثل لوءلوء و مرجان و حماسه حسینی شهید مطهری که در نقد تحریفات عاشورا نوشته شده تأثیری در روند روضه‌خوانی و منبر نگذاشته است؛ بنابراین احساس کردم کتابی بنویسیم که صورت صحیح قضیه عاشورا را به روش علمی بیان کند.

حجت‌الاسلام پیشوایی بیان کرد: در دوره مرحوم شیخ عباس قمی، کتاب مفتاح_اندیشه‌الجنه بوده که در دو مورد از این کتاب یاد کرده است؛ این کتاب شامل دعا و زیارتنامه‌های ضعیف بود؛ مثلاً در یک روایت آمده بود که اگر کسی فلان دعا را بخواند در حالی که ۷۰ بار با محارم خود در کعبه زنا کرده باشد و ۷۰ نبی را کشته باشد، باز هم پاک می‌شود، گویی هم اکنون از مادر متولد شده است؛ لذا شیخ عباس تلاش کرد تا کتابی بدیل این خرافات را بنویسد و مفاتیح را نوشت و کتاب مفتاح_اندیشه‌الجنه که حاوی خرافات بود از گردونه خارج شد. شهید مطهری در نقلی می‌فرمود که ما آخوند ترمزی شده‌ایم و فقط ایراد کارهای دینی مردم را می‌گیریم در حالی که باید بدیل صحیح برای مردم معرفی کنیم.

این استاد تاریخ با بیان اینکه در مورد مقاتل هم باید همین کار صورت می‌گرفت تصریح کرد: این انگیزه در ذهن بنده بود، ولی احساس کردم که باید گروهی آن را با تأمین هزینه‌های مالی انجام دهند؛ لذا در سال ۱۳۸۰ موسسه امام خمینی(ره) بنده را برای مدیریت پژوهشی گروه تاریخ دعوت کردند و از ما طرح خواستند و بنده طرح «نوشتن مقتل» را دادم و کار از اینجا شروع شد.

حجت‌الاسلام پیشوایی با اشاره به برخی گره‌های تاریخی با بیان اینکه مثلاً در بحث مسلم بن عقیل دو ماجرا مبهم بود، یکی سن مسلم و دیگری ترور عبیدالله بن زیاد، افزود: از محققان خواستیم تکلیف این مطلب را در مقتل روشن کنند؛ همچنین بحث دعوت از امام حسین(ع) از طرف کوفه و بعد عدم حمایت از امام(ع) که برای این فصل هم از یک محققی درخواست کردیم با حل این سؤالات این بحث را بنویسند.

وی با بیان اینکه این کتاب تاریخ قیام و مقتل است و تنها مقتل نیست تصریح کرد: ریشه‌های تاریخی، سیاسی و اجتماعی عاشورا و پیامدهای آن از جمله مطالبی است که در کتاب آمده است؛ نوع مقاتل در قتل امام حسین(ع) تمام می‌شود، ولی به بحث امامت نمی‌پردازند، ولی در این کتاب پیوستگی امامت تبیین شده است؛ بنابراین برخی فصول جانبی در این اثر در نظر گرفته شده که پیوسته به قیام عاشورا است.

استاد حوزه اظهار کرد: همچنین از آنجا که نوع واعظان و مداحان با روش عزاداری در گذشته آشنا نیستند، یا این بحث که در دوره ائمه(ع) عزاداری بوده یا نبوده و اگر بوده چه شکلی داشته است؛ لذا این مباحث هم در این اثر مورد توجه قرار گرفته است.

آغاز عزاداری به سبک‌های کنونی

وی با بیان اینکه عزاداری عمومی عاشورا از دوره آل بویه به عنوان نقطه عطف شروع شد، افزود: شکل عزاداری فعلی تعدیل شده شکل عزاداری دوره صفویه است؛ زیرا در آن دوره روش‌هایی داشتند که برخی از آن‌ها به لحاظ خرافه بودن قابل ذکر نیست، ضمن اینکه تکیه هم از این دوره تأسیس شد و ماقبل آن تکیه عزا وجود نداشت.

حجت‌الاسلام پیشوایی پرداختن به فلسفه قیام امام(ع) را از دیگر امتیازات این اثر برشمرد و اظهار کرد: معمولاً در مقاتل به این بحث پرداخته نمی‌شود، ولی این کتاب این محتوا را دارد و علاوه بر ذکر فلسفه‌های مختلف در نهایت این فلسفه با محوریت دیدگاه امام حسین(ع) ختم شده است و آورده‌ایم که امام(ع) در اینجا بحثی از جنگ و پیروزی ندارد؛ فرمایشات امام(ع) از احساس تکلیف موج می‌زند و اینکه امام(ع) سکوت را جایز نمی‌دانست.

نگاه عرفا به شهادت امام حسین(ع)

وی افزود: همچنین دیدگاه عرفا که قیام را با زبان شعری زیبا بیان کرده‌اند آمده است گرچه این‌ها به فلسفه قیام نپرداخته‌اند و تنها به قتل و ماجرا پرداخته‌اند؛ عرفا معتقدند که انسان بهشتی و ملکوتی بوده و در جسم مادی محبوس شده است و در هنگام مرگ از قفس بیرون می‌رود و امام(ع) هم از قالب تنگ مادی رها شد؛ مقتل لهوف سید بن طاووس از این دست است که با بعد عرفانی نوشته شده و آورده که شهادت امام حسین(ع) جای جشن و شادی دارد.

این استاد تاریخ افزود: مبلغان و طلاب در هر منبری با چند سؤال پرتکرار روبرو هستند؛ لذا این سؤالات هم به همراه پاسخ در این کتاب مطرح شده است؛ همچنین زندگینامه اصحاب امام(ع) نیز در این مقتل بیان شده است که کار تحقیقی زیادی به خصوص در برخی شخصیت‌ها برده است.

وی با بیان اینکه شیوه این مقتل، علمی و با توجه به منابع نوشته شده است تصریح کرد: مقاتل قرن ده و یازده و قرن حاضر باید مستند به منابع اولیه باشد وگرنه اعتباری ندارند؛ مثلاً عروسی حضرت قاسم که ملاحسین کاشفی آن را نوشته هیچ استنادی ندارد و وی هم سندش را ننوشته است؛ لذا اگر در این مقتل مطالبی در این مورد نیامده چون علمی نبوده است.

استاد حوزه با بیان اینکه استفاده از ۵۰۰ منبع از دیگر وجوه ممیزه این مقتل است، تصریح کرد: این مقتل به برخی مراجعی که در این زمینه اهل قلم بودند داده شد و برخی مانند آیت‌الله مصباح چند مورد محتوایی را یادآوری کردند و اعمال شد؛ همچنین آیت‌الله استادی بیش از همه برای این کتاب مایه گذاشت و یادآوری‌های محتوایی زیادی داشتند و از جمله اینکه فرمودند که ناسخ التواریخ را از اعتبار کامل نیندازید.

۸ سال برای نوشتن

حجت‌الاسلام پیشوایی با بیان اینکه هشت سال نوشتن این اثر طول کشید، اظهار کرد: با توصیه برخی بزرگان و افراد خلاصه این مقتل هم استخراج و در حد ۵۰۰ صفحه نوشته شد و قصد ترجمه هم داشتیم و فرد مورد نظر را هم پیدا کردیم، ولی به علت مشکلات اقتصادی تاکنون میسر نشده ولی هم اکنون یک طلبه‌ای با انگیزه شخصی در حال ترجمه به زبان اردو است، ولی قاعدتاً ترجمه به عربی ضرورت بیشتری دارد.

وی با بیان اینکه تاکنون این اثر چند بار به عنوان برترین کتاب دینی شناخته شده و جوایزی دادند اظهار کرد: اخیراً برای بحث ترجمه چند مترجم اعلام آمادگی کرده‌اند تا ظاهراً با هزینه سازمان تبلیغات اسلامی ترجمه شود.

روایت صحیح از ماجرای ترور ابن زیاد

حجت‌الاسلام پیشوایی با بیان اینکه در این مقتل نکات تازه‌ای در مورد حوادث عاشورا مطرح شده است، بیان کرد: در قضیه ترور ابن زیاد در خانه «هانی بن عروه» به این نتیجه رسیدم که قضیه این گونه که الان ذکر شده نیست، بلکه صاحبخانه به مسلم، ترور را پیشنهاد داد و هنوز در حال شور بودند و به تصمیم قطعی نرسیده بودند که گفتند عبیدالله دم در خانه هانی است؛ لذا ترور صورت نگرفت یا در تعداد شهدا ارقام مختلفی ذکر شده که ترجیح یک قول دشوار است، ولی تعداد ۷۲ نفر به اقوال دیگر ترجیح دارد؛ زیرا مورخان این قول تعداد زیادتری هستند و قرینه دیگر اینکه سرهای بریده و رفته به شام ۷۲ عدد بوده است.

وی افزود: در شهادت حضرت عباس(ع) هم بررسی ما نشان داده است که مدل امروزی این روضه از بحارالانوار در دوره علامه مجلسی وارد روضه شده، بلکه صحیح آن این است که امام حسین(ع) با حضرت عباس(ع) با همدیگر به میدان رفتند و بعد برای آوردن آب جدا شدند و از معمرین هم شنیدیم که رفتن با هم امام(ع) و عباس(ع) در روضه ها ذکر می‌شد، ولی بحار از مقتلی ضعیف نقل کرده است.

این استاد تاریخ حوزه با بیان اینکه بنای ما این بوده ادبیات کتاب تهاجمی نباشد و علمی باشد، لذا خیلی از ایجاد عکس‌العمل‌های منفی پرهیز کردیم، تصریح کرد: مثلاً در ماجرایی که گفته می‌شود، شریح قاضی فتوای قتل امام(ع) را داد، هر قدر جستجو کردیم، منبعی برای این مطلب پیدا نشد، جز کتابی که ۶۰ سال پیش در نجف نوشته شده است؛ لذا سند محکمی برای این مسئله نداریم بلکه برعکس قرائنی هم وجود دارد که وی این کار را نکرده است، زیرا وی در دوره مختار هم قضاوت می‌کرد. اگر او در قتل امام(ع) دخالت داشت مختار او را می‌کشت.

وی تاکید کرد: البته شریح قاضی فردی محافظه کار بود و ممکن است فتوای او این بوده که خروج علیه حکومت قانونی جایز نیست و این مستمسکی در دست مخالفان امام برای تجویز قتل بوده است.

ماجرای حضرت رقیه(س)

حجت‌الاسلام پیشوایی تصریح کرد: در مورد حضرت رقیه پرتوافکنی تاریخی کردیم؛ اولین شخصی که این قضیه را نقل کرده عمادالدین طبری بوده از علمای قرن ششم و در کتاب کامل بهایی در حد سه خط مطلب در این مورد وجود داشته است؛ در اینجا اسم آن دختر بیان نشده است، همچنین سن او را چهار سال گفته‌اند و اینکه وقتی سر بریده را برای او آوردند رنجور شد و بعد از چند روز از دنیا رفتند. وی این مطلب را از شخصی به نام مامونی نقل کرده است که صد سال قبل از طبری زندگی می‌کرده و مطلب در طبری نقل شده است.

وی همچنین در مورد حضرت علی اصغر(ع) هم بیان کرد: در مورد سن علی اصغر(ع) هم اختلاف است؛ تا قرن ۵ اسمی به نام علی اصغر در مقاتل نبوده و با عنوان عبدالله رضیع از او اسم می‌برده‌اند؛ در مورد شهادت آن حضرت هم سندی از ابی مخنف یافتیم که به میدان بردن طفل را نقل کرده است؛ البته تعدادی هم نوشته‌اند که تیر دم در خیمه‌ها و وقتی امام علی اصغر را به حضرت زینب داد تا به او آب بدهند، به حضرت علی اصغر(ع) اصابت کرده است.

انتهای پیام/

منبع: ایکنا