به گزارش پایگاه خبری - تحلیلی مفتاح_اندیشه؛ نشست علمی «جایگاه پیاده‌روی اربعین در سیر تمدن انقلاب اسلامی» روز گذشته 14 مهر در مؤسسه فرهنگی-پژوهشی انقلاب اسلامی برگزار شد. در این نشست آیت‌الله سید محمدمهدی میرباقری، دکتر موسی نجفی و دکتر یعقوب توکلی به بیان دیدگاه‌های خود پیرامون پیاده‌روی اربعین و مولفه‌های تمدن‌ساز آن پرداختند.

آیت‌الله سید محمدمهدی میرباقری، رییس فرهنگستان علوم اسلامی قم، در این نشست به شرایط امت‌سازی و مناسک آن پرداخت و گفت: در تقسیم‌بندی کلان، امت‌سازی به دو شکل انجام می‌شود که هرکدام نیز الزاماتی دارند.

وی با بیان اینکه یک نوع از امت‌سازی بر محور دنیای مادی شکل می‌گیرد، گفت: در اینجا با محیط ولایت دشمنان روبه‌رو هستیم. گسترش لهو و لعب، تکاثر و عقلانیت متناسب با آن، همه در یک تمدن بروز پیدا می‌کند که بر محور اولیاء طاغوت شکل می‌گیرد. در طرف دیگر، تمدن الهی با محوریت انبیاء قرار دارد. البته اقدامات انبیاء، فراتمدنی است. انبیاء، امتی را می‌سازند که تا ظهور، رجعت، قیامت و بهشت، امتداد دارد. اسم این را نمی‌شود تمدن گذاشت. امّا در این مسیر، تمدن هم تشکیل می‌شود. تمدن الهی بر محور ائمه شکل می‌گیرد که سر سلسله آن‌ها حضرت رسول(ص) است.

استاد درس خارج حوزه، در تشریح الزامات امت‌سازی، با استناد به آیات قرآن گفت: در بین انبیاء، حضرت ابراهیم(ع) کسی است که قرآن، به امام بودنش در جامعه تصریح می‌کند. حضرت ابراهیم به‌عنوان امام جامعه، وقتی می‌خواهد یک امت تاریخی بسازد، بخشی از ذریّه خود را وسط میدان می‌برد. آن هم در یک سرزمین "لم یزرع".

وی با بیان اینکه این ذریّه، بخشی از محوریت جریان حق در آینده را تشکیل ‌دادند، گفت: سرمایه حضرت ابراهیم که امام جامعه بود، و ذریّه او، قلوبی است که دور آن‌ها جمع شدند. یکی دیگر از لوازم و امکانات امت‌سازی، "بَلَد امن" است؛ یعنی اینکه  امنیت این بَلَد چطور به‌دست می‌آید؟ آن هم بَلَد امن برای امتی که می‌خواهد اقامه صلاه کند. به هر اندازه که دنیای غرب، شاخصه‌های امنیت خود را افزایش دهد، امنیت ما به خطر می‌افتد، و در مقابل می‌بینیم که آن‌ها از اربعین ما احساس خطر می‌کنند.

عضو مجلس خبرگان با بیان اینکه بساط بت‌پرستی، فضا را برای توحید، ناامن می‌کند، گفت: اسناد بین‌المللی ازجمله سند ۲۰۳۰، فضا را برای تمدن اسلامی ناامن می‌کند. برای عبور از مخاطرات ناامنی، نیازمند امام هستیم؛ "هرکس که تَبَع امام شد، به امنیت می‌رسد". وقتی که قلوب، حول امام جمع شدند، حالا باید مناسکی را هم به‌جا بیاورند.

کارشناس مسائل دینی درباره موانع شکل‌گیری امت گفت: شیطان می‌خواهد رشته‌هایی که خدا، حول رسول خود ایجاد کرده را قطع کند و قواعد جدیدی را جای آن‌ها بگذارد. همچنانکه می‌بینیم تمدن مادی کنونی، برنامه خاص خود را برای خانواده و سایر عرصه‌ها دارد.

وی با بیان اینکه صددرصد با دموکراسی غربی، نه آزادی مخالف هستم، گفت: چیزی که نام آن‌‌‌ را دموکراسی گذاشته‌اند، برده‌داری نوین است.

رئیس فرهنگستان علوم اسلامی با بیان اینکه مکتب حق در ولی حق متجسد می‌شود و مکتب باطل در اولیای طاغوت، تصریح کرد: تولی به مکتب حق و ولی آن‌ از یک‌طرف، و تبری نسبت به مکتب‌باطل و اولیای آن از طرفی دیگر، الزامات فرایند امت‌سازی را تشکیل می‌دهد.

آیت‌الله میرباقری، ایجاد اخوّت ایمانی بر محور ایمان را از مبانی امت‌سازی دانست و گفت: "خبر ‌فاسد" می‌آید تا این اخوت را از بین ببرد. کما اینکه این روزها می‌بینیم که ناسیونالیسم ایرانی و عربی و دیگران، خبری را برای از بین بردن این اخوّت ایمانی ایجاد کرده‌اند. تحقیر و بدگمانی‌هایی که بین امت ایجاد می‌شود از دیگر ابزارهای جریان فاسق برای برهم زدن اخوّت ایمانی است.

به اعتقاد این تمدن‌پژوه، جبهه باطل در مسیر خود، دست به تجزیه و ترکیب می‌زند و روابطی را بر هم می‌زند و روابط جدیدی را جایگزین می‌کند.

آیت‌الله میرباقری، اربعین را ظهور کرامت دانست و گفت: اینکه از این سفر لذت می‌بریم به‌خاطر این است که مهمان کرامت سیدالشهداء هستیم.

وی در ادامه به نقش و جایگاه عاشورا در امت‌سازی پرداخت و گفت: حرکت امام‌حسین در عاشورا برای این است که گَرد فضای لهو و لعب و تکاثری که در مقیاس دنیا ایجاد شده است بر دامن امت، ننشیند. جریان کفر برای اینکه نگذارد امت، حول امام جمع شوند، از طریق تکاثر، "الها" ایجاد می‌کند. به تمام شاخصه‌های پیشرفت تمدن غرب که نگاه کنید، همگی مادی هستند. هرکس که بیشتر ثروت و مال جمع کند شرافتش بیشتر است. کاری که سیدالشهداء انجام داده این است که امت را از این تکاثر عبور داده است.

آیت‌الله میرباقری با بیان اینکه تمدن مادی، تاریکی و جهل ایجاد می‌کند به‌طوری که طلا و غیر آن، یکی هستند، گفت: اقدام دیگر تمدن مادی، ایجاد خشونت و شهوت است. اینجاست که بشر، امام را گم می‌کند. سیدالشهدا(ع) با عاشورای خود، بساطی را ایجاد کرد که بر کل بساط تاریکی، خشونت و شهوت جبهه کفر، خط کشید.

وی دو عنصر اساسی در امت‌سازی را، "بکاء" و "زیارت" دانست و گفت: اگر در تمدن مادی می‌بینیم که "توریسم" مهم دانسته می‌شود، عنصر زیارت، محورِ تجمعِ تاریخی حول امام است. زیارت، ایجادکننده جغرافیا نیز هست، اگر برج ایفل نماد تمدن غرب است، کربلا نماد تمدن ماست. اگر ‌امت‌سازی لوازمی دارد، یکی از لوازم آن این است که کسی در برابر طرح نبی اکرم، طرح ارائه ندهد و صدایی در مقابل صدای او بلند نشود. علم، حکمت و عرفان همگی باید  ذیل دین قرار بگیرند. اگر دانشمندان، حکما، فلاسفه و عرفا هرکدام حرف خود را بزنند، پس انبیاء چه می‌شوند؟ اینکه هروقت خودشان کم آوردند به سراغ انبیاء بروند؟

آیت‌الله میرباقری، عاشورا را هزینه‌ نبی اکرم برای عبور امت از فتنه جبهه نفاق و کفر دانست و گفت: عاشورا جنگ بر سر طبقات اقتصادی نظیر "پرولتاریا" را خاموش کرد اما یک خون‌خواهی و روابط جدید را ایجاد می‌کند. اربعین، تفرقی که قرن‌هاست دشمنان در آن می‌دمند را بهم زده و تجمع قلوب حول امام، و تجزیه و ترکیب جدیدی ایجاد کرده است.

رئیس فرهنگستان علوم اسلامی به ایجاد جبهه‌ شیطان، متشکل از یهودی‌های صهیونیست، مسیحیان صهیونیست و معاندان درون دنیای اسلام از‌جمله سلفی‌ها اشاره کرد و گفت: در مقابل، باید در یک تجزیه و ترکیب، شیعیان و محبین به دنیای اسلام و مسیحیان متدین را دور هم جمع کنیم، و این شدنی است، چرا که عاشورا و اربعین، ظرفیت این کار را دارد.

موسی نجفی، تمدن‌پژوه و استاد دانشگاه، به عنوان دیگر سخنران این نشست گفت: ممکن است برخی بگویند چرا همه‌چیز را به‌هم ربط می‌دهید و وقتی عده‌ای راهپیمایی می‌کنند، آن را به تمدن ربط می‌دهید؟ در ابتدا باید دید تمدن چیست و در مرتبه بعد، تمدن نوین چیست. نزدیک‌ترین واژه به تمدن، فرهنگ است و این دو باهم سنخیت دارند. اگر مسیری را فرض کنیم، فرهنگ ابتدای این مسیر و تمدن در انتهای آن قرار دارد. فرهنگ زمانی به تمدن تبدیل می‌شود که بروز و جلوه اجتماعی پیدا می‌کند.

این استاد دانشگاه سه جنبه برجسته تمدن را ساخت ابزار، عقلانیت و فضایل اخلاقی دانست و گفت: غرب به جنبه ابزاری تمدن خود بسیار افتخار می‌کند. نظریه پیوستگی می‌گوید انقلاب با اینکه خود ماهیتی سنتی دارد، با تمدن مدرن برخورد و از آن عبور می‌کند و مبانی جدیدی تشکیل می‌دهد. پدیده راهپیمایی اربعین مطابق با نظریه پیوستگی است. زیارت و راهپیمایی در اربعین در سنت ما وجود دارد؛ اما اینکه بعد از سقوط صدام پررنگ شده، امری جدید و تأثیر نفحات انقلاب است که سنت پیاده‌روی اربعین را در قالبی سیاسی-اجتماعی احیا کرده است. راهپیمایی اربعین احیای سنت است؛ اما در دنیای کنونی شکل می‌گیرد و رگه‌هایی از دنیای امروز را در آن می‌بینیم. تمدن غرب تک‌بُعدی و هدف آن قدسی‌زدایی است؛ ولی درمقابل، پیاده‌روی اربعین کاملا قدسی است.

نجفی درادامه صحبت‌های خود  شهر اسلامی را تعریف کرد و گفت: شهر اسلامی، شهری است که قلب قدسی دارد و همه شهر بر محور آن قلب می‌چرخد. همچنان‌که کسی که در مشهد سکنی می‌گزیند، فاصله خانه خود با حرم را می‌سنجد؛ اما در تهران این‌طور نیست؛ چراکه تهران شهری اسلامی نیست. البته در حاشیه شهر مذهبی هم ظواهر تمدن غرب وجود دارد. پیاده‌روی اربعین هم مرکزیتی قدسی دارد و آن حرم امام‌حسین(ع) است. همه کسانی که در این مسیر راه می‌روند، هدف‌شان رسیدن به حرم است و این پیاده‌روی معمولی‌ای نیست که با هدف تفریح یا سلامت جسم انجام شود. کسانی هم که به مردم خوراک و پای آن‌ها را ماساژ می‌دهند، با نیت امر قدسی این کار را انجام می‌دهند. گستره جغرافیایی عظیم راهپیمایی اربعین یکی از ویژگی‌های تمدنی این رویداد است و همان‌طورکه تمدن غرب در سراسر دنیا، گسترش پیدا کرده و مربوط به ملیت خاصی نیست، پیاده‌روی اربعین نیز مختص به یک یا دو کشور نیست؛ بلکه زبان‌ها و نژادهای مختلفی در آن حضور دارند و این یکی دیگر از نشانه‌های تمدن است.

وی با بیان اینکه زیست مؤمنانه بر پایه‌ای مشترک است، گفت: ممکن است همه کسانی که در راهپیمایی اربعین شرکت می‌کنند، تقیدات مذهبی هم نداشته باشند، اما برخی آداب و قواعد خاص را رعایت می‌کنند. یکی از نظریه‌پردازان غربی می‌گوید راهپیمایی اربعین طرح خاورمیانه جدید را به‌هم زده؛ چراکه مردم ملل مختلف ترکیب جدیدی شکل داده‌اند که نه‌تنها تجزیه آن ممکن نیست، بلکه وحدت مؤمنانه‌ای ایجاد کرده است.

یعقوب توکلی، پژوهشگر تاریخ، هم در این نشست گفت: از زمانی‌که دولت شیعی شکل گرفت و صفویه آمد، تلاش بسیاری شد تا ریشه شکل‌گیری حکومت دینی را منحرف کنند.

وی با اشاره به جنگ‌های متعددی که در قرن‌های گذشته در غرب آسیا رخ می‌داد، گفت: با اینکه عمده این جنگ‌ها را عثمانی‌ها آغاز می‌کردند، کانون درگیری بین دو ملت ایران و عراق بود و بیشترین کشته‌ها هم مربوط به این دو ملت بود. از زمان سقوط صدام، جریان جدید جهانی اربعین ظهور کرد که ما را با مجموعه‌ای از واقعیات جدید روبه‌رو کرده است. نخستین مورد این است که آنچه ائمه(ع) در دعوت به زیارت قبور و حمایت از زائران بیان کردند، در راهپیمایی اربعین ترجمه پیدا کرده است. در وضعیتی که جامعه  عراق با فقر دست‌و‌پنجه نرم می‌کند، فداکاری بزرگ آن‌ها را در اربعین می‌بینیم که روح برادری را زنده کرده است.

پژوهشگر تاریخ با اشاره به مشاهدات خود از شرکت‌کنندگان در آیین جهانی پیاده‌روی اربعین گفت: باشکوه‌ترین جمعیتی که مشاهده کردم، شیعیان عربستان بودند. باید گفت پدیده اربعین خاتمه‌دهنده خط ایجاد اختلاف بین ملت‌هاست.  پدیده راهپیمایی اربعین نشان می‌دهد دولت‌ها دیگر نمی‌توانند ملت‌ها را در قالب جنگ به جان هم بیندازند. امتزاج بین جوامع مانع از تخاصم بین ملت‌ها می‌شود و راهپیمایی اربعین بالاترین اجماع قدرت در یک نقطه را اثبات کرده است.

توکلی با اشاره به گسترش موکب‌های اربعینی به مرزها و شهرهای ایران گفت: دولت ایران باید موانع موجود را از سر راه این عزیزان بردارد. درست نیست عراقی‌ها روادید را برای زائران ما لغو کنند؛ اما ما این اقدام را برای شیعیان دیگر کشورها انجام ندهیم. باید اتحادیه کشورهای شرکت‌کننده در اربعین شکل بگیرد؛ اتحادیه‌ای که می‌تواند نظمی جدید ایجاد کند؛ همچنان‌که اربعین آرام و بی‌سر‌و‌صدا لشکری جهانی ایجاد کرده است. بین بزرگان شیعه، از سیدحسن نصرالله گرفته تا سید حوثی و علمای بحرین، عراق، ایران، افغانستان و پاکستان هیچ اختلافی وجود ندارد و این حکایت از ظهور عقلانیتی است که من اسم آن را عقلانیت عاشورایی و علوی می‌گذارم. باید تلاش کنیم این عقلانیت را حول اربعین گسترش دهیم.

وی توجه به شبهات و پاسخگویی عالمانه به آن‌ها  را ضروری دانست و با بیان اینکه باید فضای اقناع ایجاد کنیم، گفت: باید درمقابل جریانی که در پی مقابله با اربعین است، هوشیاری به‌خرج داد؛ چه این جریان ناسیونالیسم عربی باشد، چه ناسیونالیسم ایرانی. بیشترین شبهاتی که سالیان اخیر در داخل کشور درباره عاشورا ایجاد شده، از ناسیونالیسم ایرانی بوده است.

این پژوهشگر تاریخ درپایان، به مسائل اقتصادی گریزی زد و گفت: فساد مالی و «عثمانیسمِ رفتاری» در واگذارکردن مبارزه با فساد به یک قوه، کشور را با مخاطرات جدی روبه‌رو می‌کند. باید درکنار فضای قدسی که اربعین و عاشورا در کشور ایجاد کرده، به موضوع فساد مالی توجه کنیم.

انتهای پیام/

منبع: فارس