حجت‌الاسلام سجادی امین در گفت‌وگو با مفتاح_اندیشه عنوان کرد؛
وظایف حاکمیت، جامعه و خانواده در امر ازدواج
هدف از تشکیل حکومت اسلامی برپایی قوانین اسلام است. لذا بحث تحصیل ازدواج و تشکیل خانواده از موارد مهمی است که حکومت اسلامی باید بدان بپردازد.
به گزارش خبرنگار پایگاه خبری – تحلیلی مفتاح_اندیشه، حجت‌الاسلام والمسلمین مهدی سجادی امین، عضو هیأت علمی پژوهشکده زن و خانواده به مناسبت سالروز ازدواج حضرت علی(ع) و حضرت زهرا(س) و روز ازدواج، در گفتگو با مفتاح_اندیشه به بررسی اهمیت ازدواج در اسلام پرداخت که در ادامه متن آن تقدیم حضور خوانندگان محترم می‌شود؛
با توجه به اهمیت ازدواج در جامعه‌ی امروز سخن گفتن پیرامون نکات زیر و تأکید بر آنها امری لازم است:
1 – پیامدهای تأخیر در امر ازدواج
در وهله‌ی نخست می‌کوشیم تا در مورد اهمیت ازدواج نکاتی را بیان کنیم. بر اساس پژوهش‌هایی که صورت گرفته است، تأخیر در ازدواج پیامدهای بسیار زیادی برای فرد و اجتماع دارد و یکی از این پیامدهای فردی، افسردگی و از بین رفتن نشاط در جوانان است که در حقیقت تأخیر در ازدواج نشاط و طراوت و شادابی را از بین می‌برد. همچنین سال‌هایی که مرد و زن به جهت غرایز فطری و همچنین نیاز به ارامش روحی، دوست دارند در کنار یک‌دیگر باشند، به تأخیر می‌افتد و این سال‌های پُرنشاط در تجرد و تنهایی می‌گذرد و زمینه‌ی انحرافات زیادی را با خود فراهم می‌کند.
وقتی که سن ازدواج بالا می‌رود، افراد به یک وسواس در انتخاب همسر دچار می‌شوند و انتخابشان سخت می‌شود و حس ناامیدی خاصی در مسأله ازدواج و انتخاب به سراغشان می‌آید و خود افراد ازدواج نکرده و ماندن آنها در خانه، مشکلات زیادی را برای خود و حتی افراد خانواده آنها نیز به همراه می‌آورد. در این حالت، به خصوص در دختران، نگرانی و اضطراب افزایش می‌یابد. دلیل آن هم بالا رفتن سن و انجام نشدن ازدواج است که آنان را در یک حالت بلاتکلیفی نسبت به آن قرار می‌دهد.
با توجه به پیامدهای ناگوار تأخیر در ازدواج همه مکلفند که در شکل‌گیری ازدواج مؤثر باشند و ما وقتی که آیات و روایات را نگاه می‌کنیم، مسئولیت ازدواج و تأهل افراد مجرد در آنها به چشم یک مسئولیت عمومی نگاه می‌شود. به تعبیر دیگر همه افراد جامعه و دولت و حکومت موظفند که مقدمات ازدواج را فراهم کنند. خداوند متعال در قرآن در آیه 32 سوره نور می‌فرماید: «وَانکِحُوا الایامی مِنکُم» باید زنان و مردانی را که همسر ندارند، در شرایط تأهل قرار دهید.
2 – وظیفه‌ی حکومت در امر ازدواج
بنابراین گرچه که ازدواج یک امر اختیاری است و طرفین باید بخواهند که ازدواج کنند، اما خداوند در این آیه امر می‌کند که مقدمات ازدواج را برای زنان و مردان مجرد فراهم کنید. در حقیقت ازدواج مسأله‌ای است که افراد زیادی در شکل‌گیری آن دخیل هستند. از این رو، یک دستور عمومی در حیطه آن داده شده است.
برای نمونه، اگر افراد نیاز مالی در این زمینه دارند، باید آن نیاز فراهم بشود، برای آنان همسر مناسب پیدا شود و برای این کار باید تلاش صورت بگیرد و حتی در مسأله‌ی تشویق به ازدواج نیز لازم است اقداماتی صورت بگیرد. علاوه بر این‌که ازدواج یک میل طبیعی در افراد است، اما اگر زمانی این میل کمرنگ شود، مسأله‌ی تشویق به ازدواج اهمیت زیادی پیدا می‌کند. خصوصا در زمان ما که به دلیل غلبه فرهنگ بیگانه و تغییر نگرش نسبت به ازدواج و تعهدات آن، میل به ازدواج در برخی از افراد کاهش پیدا کرد. همچنین در مسأله‌ی وساطت و واسطه‌گری بسیاری از اوقات، کارهایی هست که بدون وساطت انجام نمی‌شود. برای مثال، مسأله‌ی ازدواج بدین صورت است و اگر افراد دیگر خصوصا اعضای خانواده، پا پیش نگذاشته و وساطت نکنند، ازدواج با تأخیر انجام می‌شود و روایات زیادی وجود دارد که در آن تأکید بر وساطت ازدواج شده است.
بنابراین مخاطب آیه‌ای که ذکر شد، به سبب اطلاق و عمومیتی که در آن وجود دارد شامل خانواده‌ها، آحاد مردم و از همه مهم‌تر دولت و حکومت اسلامی می‌شود. با توجه به این‌که حاکم اسلامی قدرت و اختیاراتی دارد، مسئولیت‌هایی نیز در مورد این مسأله دارد و چه‌بسا بیش از سایر شهروندان، مسئولیت برقراری احکام اسلام را دارد و هدف از تشکیل حکومت اسلامی نیز برپایی قوانین اسلام است. لذا بحث تحصیل ازدواج و تشکیل خانواده از موارد مهمی است که حکومت اسلامی باید بدان بپردازد.
اجمالًا نسبت به این مسأله قوانین و اصولی داریم که گرچه ممکن است تصویب شده باشند اما هنوز به‌طور کامل اجرا نشده‌اند و شرایط اجرای آن سخت است. مثلًا اصل 10 قانون اساسی جمهوری اسلامی در رابطه با این مسأله است و بیان می‌کند: از آنجا که خانواده، واحدِ بنیادیِ جامعه‌ی اسلامی محسوب می‌گردد، همه‌ی قوانین و مقررات و برنامه‌ریزی‌های مربوط باید در جهت آسان کردن شرایط تشکیل خانواده قرار بگیرد.
علاوه بر آن، ما یک قانونی نیز داریم با عنوان قانون تسهیل ازدواج جوانان که در سال 1384 تصویب شده است و سیزده ماده و چهار تبصره دارد. که بر مبنای آن باید شرایط تسهیل ازدواج فراهم گردد. این در حالی است که متأسفانه سال‌هاست که از تصویب آن می‌گذرد و دولت‌ها خود را موظف به اجرای آن نمی‌دانند و از پیامدهای اجرا نکردن این قانون، سخت شدن ازدواج در زمان حاضر است. لذا لازم است که مجلس جدید با نظارت جدی، اجرای این قانون را از دولت ها و نهادهای مسئول، مطالبه کند.
علاوه بر این، در سال 1395 که مقام معظم رهبری، سیاست‌های کلی خانواده را ابلاغ کردند، صریحاً اشاره نمودند که حرکت نظام اسلامی باید برای ایجاد یک نهضت فراگیر در ترویج و تسهیل ازدواج و تشکیل خانواده باشد. بدین ترتیب، تا به اینجا ناظر به وظیفه‌ی حکومت در تسهیل ازدواج سخن گفته شد.
3 – وظیفه‌ی مردم و جامعه در امر ازدواج
نکته‌ی مهم دیگر، در مورد خانواده و اجتماع است. علاوه بر حکومت، خود افراد و آحاد جامعه و مجموعه افرادی که با هم زندگی می‌کنند، در این‌که یک اتفاق فرهنگی در جامعه رقم بخورد دخیل هستند. آن اتفاقی که ما در حال حاضر با آن مواجه هستیم، بحث بالا رفتن سن ازدواج است. همانطور که می‌دانید در مباحث دینی، آن مسأله‌ای که مورد تأکید و تعجیل قرار می‌گیرد بحث ازدواج و تشکیل خانواده است.
اگرچه که در دستورات دینی، سن خاصی برای ازدواج مشخص نشده اما بر زود انجام شدن آن تأکید شده و خدواند متعال سکون و آرامش را در ازدواج قرار داده است؛ چنانکه در سوره روم آیه 21 می‌فرماید: از نشانه‌های خداوند این است که از جنس خودتان، ازواج و همسرانی را خلق کرد تا موجب آرامش بشوند و میان شما مهربانی و رحمت را قرار دهد.
در بسیاری از روایات بدین امر تشویق می‌شود که ازدواج در سن پایین انجام بگیرد و نباید بین بلوغ و ازدواج فاصله‌ی زیادی قرار بگیرد. در جوامع غربی فاصله‌ی بین بلوغ و ازدواج با بی‌بندوباری و روابط آزاد پُر می‌شود. اما این روش در نگاه دینی قابل پذیرش نیست، بلکه تأکید بر این است که میان سن بلوغ و ازدواج، فاصله زیادی به وجود نیاید البته این به معنای بی توجهی به سایر شرایط مثل بلوغ فکری و عقلی و داشتن عقل معاش خصوصا در زمان ما نیست. بر همین اساس تجرد و رهبانیت بسیار مورد مذمت و نکوهش قرار گرفته است.
در خصوص به تأخیر نیافتادن ازدواج دختران بسیار تأکید شده و توصیه‌هایی وجود دارد که پیامبر اسلام (ص) می‌فرماید: دختران و دوشیزگان مانند میوه‌هایی هستند که در درختند و هنگامی که وقت رسیدن میوه باشد و چیده نشود خورشید، آن را از بین می‌برد و بادها آن را از مسیر صحیح منحرف می‌کند.
در زمان حاضر، چند مسئله تأثیر گذاشته و باعث شده است که افراد نتوانند ازدواج کنند. یکسری از این امور واقعی است و یک سری دیگر حاصل پندار و توهم ناشی از آداب و رسوم.
هرچند مشکلات و موانع اقتصادی و نداشتن شغل و درآمد کافی، خصوصا در زمان ما از واقعیت هایی است که مانع شکل گیری خانواده شده است، اما نباید آنقدر بزرگ نمایی شود که یک جوان از ازدواج منصرف شود امام صادق (ع) می‌فرماید: کسی که به‌خاطر ترس از مشکلات زندگی و عیال‌وار شدن ازدواج نکند، سوء ظن به خدا دارد. چرا که خداوند در قرآن می‌فرماید که فقرا را از فضل خود بی‌نیاز می‌کند. توجه به مسائل معنوی و استمداد از خداوند در همه امور بالاخص برای ازدواج و تشکیل خانواده از مباحث مهمی است که نباید از آن غفلت کرد.
پیامبر اکرم (ص) در کلام خود یکی از راه‌های زیاد شدن رزق و روزی را ازدواج می‌داند و در روایتی می‌فرمایند: همسر انتخاب کنید و ازدواج کنید که باعث زیاد شدن روزی می‌شود. یا در توصیه به شخصی فقیر چنین فرموده‌اند که ازدواج کن تا مشکل فقر تو حل شود آن شخص ازدواج کرد و مشکلش برطرف شد.
4 – روایت در باب فرزندآوری
از مسائل پُررنگ‌تر در زمان حاضر بحث فرزندآوری است. از جمله دلایلی که افراد بچه‌دار نمی‌شوند، دغدغه‌های معیشتی و اقتصادی است که باید از طریق دولت و حکومت برطرف شود. اما ترس از مسأله دلیل مهم دیگر برای عدم فرزندآوری است.
شخصی به امام کاظم (ع) نامه نوشت که من پنج سال هست که ازدواج کردم اما از آوردن بچه جلوگیری کردم و همسرم نیز از داشتن بچه و فرزندآوری کراهت دارد به دلیل این‌که تربیت آنان برای من سخت است و چون مال زیادی نداریم، نمی‌توانم آنها را خوب تربیت کنم. حال نظر شما در این باره چیست؟ امام در جواب این شخص نوشتند که بچه‌دار شو و خداوند خود روزی آنها را می‌دهد.
همچنین پیامبر اکرم (ص) می‌فرماید: در خانه‌ای که بچه وجود ندارد، برکت هم نیست.
از فوائد مهم ازدواج، کنترل غریزه جنسی و مدیریت آن در بستر خانواده است. اگر شخص ازدواج کند و هواهای نفسانی خود را کنترل کند از بسیاری از گناهان و انحرافات مصون می شود. روایات متعدد و گوناگونی وجود دارد که بیان می‌کند کسی که ازدواج می‌کند و خانواده تشکیل می‌دهد، شیطان را به خشم می‌آورد. چرا که ازدواج تأثیر زیادی در کنترل غریزه جنسی و شهوات دارد و از انحرافات و زمینه‌های فساد می‌کاهد.
امام علی (ع) می‌فرماید: هیچ‌کدام از یاران پیامبر ازدواج نکردند مگر این‌که بعد از ازدواجشان، پیامبر به ایشان فرمود که دینتان کامل شد.
5 – موانع ازدواج
اما آن چیزی که مهم است و بحث امروز ماست، درگیری‌های خانواده‌ها با یکسری باورها و آداب و رسوم غلط در مسأله‌ی ازدواج است که را برطرف کردن آنها، تلاش برای ازدواج آسان است که مورد تأکید و از دغدغه های رهبر معظم انقلاب نیز است.
حال خود ما در حوزه‌ی فردی و اجتماعی این وظیفه را داریم که باورها و تصورات غلطی را که در رابطه با ازدواج وجود دارد و در جامعه دست و پاگیر است، از بین ببریم و شرایط را برای ایجاد ازدواج آسان و تسهیل در این زمینه فراهم کنیم. در نگاه دینی ازدواج امری بسیار آسان و ساده است و با آن نگاه خیلی راحت می‌شود ازدواج کرد. اما در حال حاضر، ازدواج به مسأله‌ای پیچیده و بغرنجی تبدیل شده است که بسیار دور از واقعیت ازدواج آسان است. جوانان با توجه به روحیه‌ی پُرنشاط و شاداب و سنت‌گریزی که دارند، لازم است تا این باورها و سنت‌های اشتباه را از بین ببرند.
یکی از همین موارد مهم و دست و پاگیر که در زمان ما بسیار مشکل‌ساز شده است، بحث مهریه‌های سنگین است. مهریه های بالا و سنگین یکی از سنت های جاهلی و غلط است که متأسفانه در زمان ما شایع شده است. تعیین مهریه‌های بالا حتی برای کسانی که توانایی پرداخت آن را دارند، پیامدهایی اجتماعی دارد و صرفًا بحثی فردی محسوب نمی‌شود. اثر رواج مهریه های سنگین این می شود که عده ای که توانایی پرداخت آن را ندارند، تحت تأثیر احساسات واقع شده و مهریه های سنگین را می پذیرند و سپس گرفتار تبعات پرداخت آن می شوند و عده ای نیزاز خیر ازدواج گذشته و نمی توانند ازدواج کند و بی همسر می مانند.
پیامبر اکرم (ص) در بحث ازدواج حضرت زهرا (س) با آنکه می‌توانست مهریه‌ی زیادی تعیین کند اما مهریه را بر مبنای مهرالسنّه قرار داد. مهرالسنّه یک مهریه‌ی کم بود و رقم زیادی نداشت. پیامبر با این کار سعی کرد که مهریه‌ی سنگین گرفتن را که از سنت دوران جاهلی است، نفی کند. لذا هر مقدار که مهریه‌ی کمتر باشد به طبیعت ازدواج نزدیک‌تر است. چون از نظر فقهی و حقوقی ازدواج یک معامله نیست و مثل کارهایی همچون اجاره گرفتن و اجاره‌گیری نیست.
بلکه اساس یک زندگی، ارتباط و علقه‌ی میان دو نفر است و مهریه‌ی زیاد در آن وجهی ندارد و اگر هم خداوند بر قرار دادن مهریه در ازدواج تأکید می‌کند، به منزله‌ی صداق و هدیه برای آنان است. این مسأله باید طوری باشد که عمده‌ی افراد جامعه بتوانند آن را پرداخت کنند. اساسا کارکرد مهریه در زمان حاضر از واقعیت آن، فاصله گرفته و تبدیل به اهرمی برای امنیت مالی و پشتوانه زندگی زن شده است. در گذشته وقتی که مهریه تعیین می‌شد، معمولا به گونه‌ای بود که فرد توانایی آن را داشت که در همان لحظه عقد به همسر خود عطا کند. لذا چیزی سنگین و زیاد مثل مهریه‌های الآن نبود که حتی از نظر فقهی هم جای بحث و اشکال دارند.
یکی دیگر از موانعی که مهم است و خانواده‌ها باید بدان توجه کنند که این هم مانعی بزرگ در مسأله‌ی ازدواج است، جهیزیه‌ی سنگین است. جهیزیه‌ی حضرت زهرا (س) کاملًا در غایت سادگی در زمان خود بود و جنبه‌ی نمادین دارد تا یک مبنای عملی برای همگان باشد. الآن متأسفانه خانواده‌ها جهیزیه را عاملی برای تفاخر و جلوه‌گری قرار داده‌اند و با تنوع دادن به آن، به خود و دیگران مشکل و فشار وارد می‌کنند و بسیاری ازدواج‌ها به سبب آن به تأخیر افتاده است.
البته در نگاه دینی تهیه‌ی جهیزیه بر عهده مرد است و در ازدواج حضرت علی (ع) و حضرت زهرا (س) نیز حضرت علی(ع) زره‌ی خود را فروخت و با پول آن جهیزیه‌ای فراهم کرد. به هر حال جهیزیه نباید آنچنان سنگین باشد که مانعی بزرگ برای ازدواج باشد و باید جلوی این سنت اشتباه نیز گرفته شود.
تجملات زیاد در ازدواج پسندیده نیست. در نگاه دینی ازدواج یک امر ساده و غیرتجملی است و باید کاملًا راحت برگزار شود. تجملات پیامدهای اجتماعی دارند، آرامش روحی افراد جامعه را برهم می‌زنند، و آسیب اجتماعی ایجاد می‌کنند. در حالی که همه ما ملاحظه می کنیم که هیچ تجملی باعث خوشبختی خانواده‌ها نشده است، بلکه بسیاری از خانواده‌ها را نیز دچار فروپاشی کرده است.
نکته‌ی مهم دیگر بحث اسراف است. بسیاری هستند که در امر ازدواج، کارهایی را انجام می‌دهند و اسراف‌هایی می‌کنند که شرعًا حرام است. لذا نباید عمل پسندیده‌ای همچون ازدواج را با محرمات در هم آمیخت و با گناه آن را شروع کرد.
نکته‌ی آخر این است که ما اگر به این امور و اصول و دغدغه‌هایی که مربوط به یک شخص نیست بلکه پیامدهای اجتماعی دارد، توجه نشان ندهیم، نتیجه‌ی آن، گسترش تجرد و ازدواج نکردن می‌شود و پیامدهای این مسأله گریبان ما و دیگران را در جامعه خواهد گرفت. لذا چه حکومت با تصویب و توجه و اجرای قوانین ازدواج آسان و چه افراد با تلاش برای ازدواج آسان بایستی در فراهم نمودن مسیر آن تلاش کنند. تجرد زیاد، با خود، فساد و ناامنی و جرائم زیاد به همراه می‌آورد و آحاد افراد جامعه را دچار خطر و مشکل می‌کند و بسیاری خانواده‌ها را نیز دچار فروپاشی می‌کند.
انتهای پیام/