به گزارش پایگاه خبری - تحلیلی مفتاح_اندیشه، حجت‌الاسلام والمسلمین ابراهیم عبدی، مدرس حوزه و دانشگاه، در نشست «نظام‌واره مدیریت تحصیلی طلبه» که به همت مجله دانش‌ها و آموزه‌های قرآن و حدیث برگزار شد، گفت: برخی افراد برای برنامه و مدیریت طلبگی، طرح و راه‌کارهایی را ارائه داده‌اند؛ اما بیشتر مطالب ارائه شده با نگاه روان‌شناسی و تجربی بوده و کمتر از نگاه قرآن و حدیث توجه شده است.

عضو هیئت تحریریه مجله آموزه‌ها و دانش‌های قرآن و حدیث با بیان اینکه هر فرد پیش از طلبه شدن باید با فرایند انتخاب طلبگی آشنایی پیدا کند، با استناد به آیات قرآن کریم به تعریف طلبگی پرداخت و افزود: طلبه کسی است که به تعبیر قرآن،  چند ویژگی داشته باشد؛ مبلغ و رساننده پیام الهی باشد؛ «الَّذِينَ يُبَلِّغُونَ رِسَالَاتِ اللَّهِ وَيَخْشَوْنَهُ وَلَا يَخْشَوْنَ أَحَدًا إِلَّا اللَّهَ؛ (پيامبران) پيشين كسانى بودند كه تبليغ رسالت‌هاى الهى مى‏‌كردند و (تنها) از او مى‌ترسيدند، و از هيچ كس جز خدا بيم نداشتند»(۳۹ احزاب). همچنین ویژگی دیگر طلبه، آن است که یاری‌کننده خدا باشد؛ «الَّذينَ أُخْرِجُوا مِنْ دِيارِهِمْ بِغَيْرِ حَقٍّ إِلاَّ أَنْ يَقُولُوا رَبُّنَا اللَّهُ وَ لَوْ لا دَفْعُ اللَّهِ النَّاسَ بَعْضَهُمْ بِبَعْضٍ لَهُدِّمَتْ صَوامِعُ وَ بِيَعٌ وَ صَلَواتٌ وَ مَساجِدُ يُذْكَرُ فيهَا اسْمُ اللَّهِ كَثيراً وَ لَيَنْصُرَنَّ اللَّهُ مَنْ يَنْصُرُهُ إِنَّ اللَّهَ لَقَوِيٌّ عَزيز(۴۰ حج)؛ همان‌ها كه از خانه و شهر خود، به ناحق رانده شدند، جز اينكه مى‏‌گفتند: «پروردگار ما، خداى يكتاست!» و اگر خداوند بعضى از مردم را به وسيله بعضى ديگر دفع نكند، ديرها و صومعه‌‏ها، و معابد يهود و نصارا، و مساجدى كه نام خدا در آن بسيار برده مى‏‌شود، ويران مى‏‌شود! و خداوند كسانى را كه يارى او كنند (و از آيينش دفاع نمايند) يارى مى‏‌كند؛ خداوند قوى و شكست‌ناپذير است.»

وی اضافه کرد: انذاردهندگی به مردم براساس آیه «وَ ما كانَ الْمُؤْمِنُونَ لِيَنْفِرُوا كَافَّةً فَلَوْ لا نَفَرَ مِنْ كُلِّ فِرْقَةٍ مِنْهُمْ طائِفَةٌ لِيَتَفَقَّهُوا فِي الدِّينِ وَ لِيُنْذِرُوا قَوْمَهُمْ إِذا رَجَعُوا إِلَيْهِمْ لَعَلَّهُمْ يَحْذَرُون‏(۱۲۲ توبه)؛ شايسته نيست مؤمنان همگى (بسوى ميدان جهاد) كوچ كنند؛ چرا از هر گروهى از آنان، طايفه‌‏اى كوچ نمى‏‌كند (و طايفه‌‏اى در مدينه بماند)، تا در دين (و معارف و احكام اسلام) آگاهى يابند و به هنگام بازگشت به سوى قوم خود، آنها را بيم دهند؟! شايد (از مخالفت فرمان پروردگار) بترسند، و خوددارى كنند!» ویژگی دیگری است که طلاب باید داشته باشند.

معاون آموزش حوزه علمیه استان البرز به مأموریت طلبگی اشاره کرد و گفت: شناخت علمی روشمند و زمان‌شناسانه دین؛ انتقال حکیمانه با زبان جامعه معاصر و با زبان فرهنگ تأثیرگذار بر جامعه و قیام و اقدام به انتقال دین به جامعه از جمله مأموریت‌های یک طلبه است؛ امام علی(ع) فرمودند: وَ مَا أَخَذَ اللَّهُ عَلَى الْعُلَمَاءِ أَلَّا يُقَارُّوا عَلَى كِظَّةِ ظَالِمٍ وَ لَا سَغَبِ‏ مَظْلُومٍ؛ خدای متعال عهد و پیمان گرفته از علما (علما هم فقط به معنای فقها نیست؛ بلکه شامل دانشمندان، دانایان، زبدگان، نخبگان جامعه است) که بر گرسنگیِ گرسنگان و سیری و شکم‌پُریِ سیران و اغنیا ساکت ننشینند.(خطبه سوم نهج‌البلاغه)

وی ادامه داد: همچنین این تعبیر بیان شده است که «مَا أَخَذَ اللَّهُ عَلَى أَهْلِ الْجَهْلِ أَنْ يَتَعَلَّمُوا حَتَّى أَخَذَ عَلَى أَهْلِ الْعِلْمِ أَنْ يُعَلِّمُوا؛ خداوند از جاهلان پيمان فراگيرىِ دانش نگرفت تا اينكه از دانشمندان پيمان آموختن گرفت.(نهج‌البلاغه (صبحی صالح) حکمت ۴۷۸)؛ با توجه به این بیان، ارتقای جامعه وابسته به حرکت دانشیان است. تنبلی این گروه مساوی با سقوط و انحطاط جامعه است. به گونه‌ای که امیرمؤمنان فرموده است: جاهُلِکُم مُزدادٌ و عالمُکُم مُسَوِّفٌ؛ نادانایانتان تلاشگر و دانشیانتان تنبل‌‌اند. (نهج‌البلاغه (صبحی صالح) حکمت ۲۸۳) بنابراین از این منظر باید زمان تحصیل طلبه به خوبی مدیریت شود تا بتواند از پسِ این مسئولیت‌های فاخر برآید.

خلوص نیت

حجت‌الاسلام عبدی، اخلاص در نیت را اولین گام طلبگی برشمرد و تصریح کرد: این گام در حقیقت شالوده طلبه است. اخلاص یعنی برای دیگری کاری را نکنیم. یعنی کارمان را با غیر خدا مخلوط نکنیم. بنابراین طلبه باید در طول تحصیل خود حواسش به این مبدأ باشد و چیزی را به آن نیفزاید. همچنین عمل به علم، گام دوم است؛ امام صادق(ع) می‌فرماید: هر كه براى خدا علم بياموزد و براى خدا [به آن] عمل كند و براى خدا به ديگران آموزش دهد، در ملكوت آسمان‌ها از او به بزرگى ياد شود و گفته شود: براى خدا آموخت، براى خدا عمل كرد و براى خدا آموزش داد! در مقابل در مذمت عالم بی‌عمل گفته شد: اهل جهنم از بوی عالم بی عمل اذیت می‌شوند. این بطن علم‌آموزی است.

عضو هیئت تحریریه مجله دانش‌ها و آموزه‌های قرآن و حدیث بیان کرد: گام سوم طلبگی، شناخت خدا و انسان و تفکر درباره شناخت خدا و جهان و انسان است. طلبه در این گام باید هر دو بعد خود را مورد واکاوی قرار دهد؛ هم خلقت طینتی خود را که آیات مختلف قرآن در این خصوص به میزان کافی روشن است، هم روح او که در قرآن از آن به «خلقا آخر» تعبیر شده است. همچنین گام دیگر، شناخت استاد است؛ یعنی شناخت جایگاه استاد، وظایف طلبه نسبت به استاد و برعکس از مراحل مدیریتی تحصیلی طلبه است. روایت شده است که «... قَالَ: سَمِعْتُ أَبَا الْحَسَنِ عَلِيَّ بْنَ مُوسَى الرِّضَا(ع) يَقُولُ رَحِمَ اللَّهُ عَبْداً أَحْيَا أَمْرَنَا فَقُلْتُ لَهُ وَ كَيْفَ يُحْيِي أَمْرَكُمْ قَالَ يَتَعَلَّمُ عُلُومَنَا وَ يُعَلِّمُهَا النَّاس»؛ برای استاد، جایگاه حقوقی تعیین شده است. این جایگاه فراماده است: «حَقُّ سائِسِکَ بِالْعِلْمِ فَالتَعْظیمُ لَهُ وَالتَّوْقیرُ لِمَجْلِسِهِ وَحُسْنُ الاِْسْتِماعِ اِلَیْهِ؛ حق آموزگار تو این است که او را تعظیم کنی و در مجلس محترم بداری و به نیکویی سخنانش را گوش کنی.»

معاون آموزش حوزه علمیه البرز با بیان اینکه شناخت درس از دیگر امور لازم در فرایند تحصیلی طلبه است، اظهار کرد: طلبه باید نسبت به ارکان درس یعنی هندسه دانش، رئوس ثمانیه و چگونکی دست‌یابی به سیر مطالعاتی حوزه‌های دانشی تسلط داشته باشد تا موفق شود. همچنین شناخت فعالیت‌های درسی مانند مطالعات آزاد، تقریرنویسی، خلاصه‌برداری و پیش مباحثه و ... برای او لازم است. ضمن اینکه شناخت زندگی جمعی از دیگر موارد خیلی مهم است. طلبه باید بداند و بتواند با دیگران در یک مجموعه به خوبی زندگی کند و با بقیه تعامل برقرار کند. او در این میان باید بتواند رازداری، گذشت، ایثار، کمک به ضعفا، تغافل، همگامی با دوستان در خوشی و ناخوشی، حساسیت و غیرت دینی اجتماعی و .... را تمرین کند.

قرائت قرآن و توسل

وی توسل، مناجات و تلاوت قرآن را از گام‌های لازم برای طلاب برشمرد و اظهار کرد: طلبه باید کتاب فضلِ قرآن کافی را ببیند و در روایات آن بیندیشد. باید ۴۰ ویژگی قرآن در خطبه ۱۹۸ نهج‌البلاغه را ببیند. از جمله روایت شده است:  قرآن‏‌خوانان سه گروه‌‏اند. گروه اول کسی که قرآن بخواند و آن را سرمايه كسب خود كند و پادشاهان را با آن بدوشد و به مردم بزرگى بفروشد. دوم فردی كه قرآن را بخواند و حروف آن را نگهدارى كند، ولى حدود آن را ضايع سازد (يعنى براى خودنمائى و هنگام سودجوئى از آن منتفع گردد) خداوند امثال اينان را در قرآن‏ خوانان زياد نكند. سوم کسی كه قرآن بخواند و داروى قرآن را بر دل دردمندش نهد و براى (خواندن و بكار بستن و دقت و غور در معانيش) شب زنده‌دارى كند و روزش را به تشنگى به سر برد، و در هنگام نمازهايش و جاهاى آن بدان قيام كند و به خاطر اين دسته از مردمان است كه خداى عزيز جبار بلا را بگرداند، و به بركت ايشان است كه خداى عز و جل شر دشمنان را باز دارد، و به سبب آنان است كه خداى عز و جل از آسمان باران فرستد، پس به خدا سوگند اينها در ميان قرآن‏‌خوانان از كبريت احمر كمياب‌‏ترند.

حجت‌الاسلام عبدی افزود: گذشته از این موارد، دستور این است: هرآنچه می‌توانید قرآن بخوانید (۲ بار تکرار در یک آیه)؛ إِنَّ رَبَّكَ يَعْلَمُ أَنَّكَ تَقُومُ أَدْنىَ‏ مِن ثُلُثَىِ الَّيْلِ وَ نِصْفَهُ وَ ثُلُثَهُ وَ طَائفَةٌ مِّنَ الَّذِينَ مَعَكَ  وَ اللَّهُ يُقَدِّرُ الَّيْلَ وَ النهَّارَ  عَلِمَ أَن لَّن تحْصُوهُ فَتَابَ عَلَيْكمُ‏  فَاقْرَءُواْ مَا تَيَسَّرَ مِنَ الْقُرْءَانِ  عَلِمَ أَن سَيَكُونُ مِنكمُ مَّرْضىَ‏  وَ ءَاخَرُونَ يَضْرِبُونَ فىِ الْأَرْضِ يَبْتَغُونَ مِن فَضْلِ اللَّهِ  وَ ءَاخَرُونَ يُقَاتِلُونَ فىِ سَبِيلِ اللَّهِ  فَاقْرَءُواْ مَا تَيَسَّرَ مِنْهُ  وَ أَقِيمُواْ الصَّلَوةَ وَ ءَاتُواْ الزَّكَوةَ وَ أَقْرِضُواْ اللَّهَ قَرْضًا حَسَنًا  وَ مَا تُقَدِّمُواْ لِأَنفُسِكمُ مِّنْ خَيرْ تجَدُوهُ عِندَ اللَّهِ هُوَ خَيرْا وَ أَعْظَمَ أَجْرًا  وَ اسْتَغْفِرُواْ اللَّهَ  إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَّحِيمُ؛ پروردگارت مى‌‏داند كه تو و گروهى از آنها كه با تو هستند نزديك دو سوم از شب يا نصف يا ثلث آن را به پا مى‏‌خيزند؛ خداوند شب و روز را اندازه‌‏گيرى مى‏‌كند؛ او مى‌‏داند كه شما نمى‌‏توانيد مقدار آن را (به دقّت) اندازه‏‌گيرى كنيد (براى عبادت كردن)، پس شما را بخشيد؛ اكنون آنچه براى شما ميسّر است قرآن بخوانيد او مى‌‏داند بزودى گروهى از شما بيمار مى‏‌شوند، و گروهى ديگر براى به دست آوردن فضل الهى (و كسب روزى) به سفر مى‏‌روند، و گروهى ديگر در راه خدا جهاد مى‏‌كنند (و از تلاوت قرآن بازمى‌‏مانند)، پس به اندازه‌‏اى كه براى شما ممكن است از آن تلاوت كنيد و نماز را بر پا داريد و زكات بپردازيد و به خدا «قرض الحسنه» دهيد [در راه او انفاق نماييد] و (بدانيد) آنچه را از كارهاى نيك براى خود از پيش مى‏‌فرستيد نزد خدا به بهترين وجه و بزرگترين پاداش خواهيد يافت؛ و از خدا آمرزش بطلبيد كه خداوند آمرزنده و مهربان است! یعنی در قرآن خواندن باید به این نقطه برسد که امام سجاد(ع) فرمود: اگر همه مردم كه ما بين مشرق و مغرب هستند بميرند من از تنهائى هراس نكنم، پس از آنكه قرآن با من باشد، و آن حضرت عليه‌السلام شيوه‏‌اش اين بود كه هر گاه مالِكِ يَوْمِ الدِّينِ را می‌خواند، آن‌قدر آن را تكرار می‌كرد كه نزديك بود، بميرد.

انتهای پیام

منبع: ایکنا