به گزارش خبرنگار پایگاه خبری – تحلیلی مفتاح_اندیشه، آیت‌الله سید احمد خاتمی‌، استاد درس خارج حوزه علمیه قم در درس مسائل مستحدثه موضوع «فقه رسانه» را مورد کنکاش قرار داد که در ادامه متن آن را ملاحظه می‌‌کنید؛

خلاصه جلسه گذشته

اذانی که از رادیو پخش می‌شود آیا مانند اذان اشخاص است و احکام اذان اشخاص دارد؟ مانند این‌که با شنیدن اذان از دیگران ساقط می‌شود. امام راحل تفصیل دادند. به این‌که اگر پخش اذان و اقامه به صورت زنده باشد، از دیگران ساقط می‌شود. اما اگر بخش آن زنده نباشد، از دیگران ساقط نمی‌شود. بنابراین پخش اذان به صورت زنده با پخش آن به صورت غیر مستقیم متفاوت است. چون دلیل انصراف روایات به اذان مباشری است. همه روایات باب 30 در این زمینه خواندنی هستند.

«مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنِ الْعَبَّاسِ بْنِ مَعْرُوفٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْمُغِيرَةِ عَنِ ابْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِذَا أَذَّنَ مُؤَذِّنٌ فَنَقَصَ الْأَذَانَ وَ أَنْتَ تُرِيدُ أَنْ تُصَلِّيَ بِأَذَانِهِ فَأَتِمَّ مَا نَقَصَ هُوَ مِنْ أَذَانِهِ الْحَدِيثَ.(1)

سند روایت:

سند شیخ طوسی به محمد بن علی بن محبوب صحیح است. عباس بن معروف قمی، ثقه است. عبدالله بن الغیره ثقه است. ابن سنان، عبدالله بن سنان است. از اصحاب امام صادق علیه‌السلام، کان خازناً للمنصور و الهادی و المهدی و الهارون. روایت صحیحه است

دلالت روایت:

اگر موذن در اذان گفتن برخی از فصول را نگوید باید سامع اذان او را کامل کند تا اذان نماز او اذان کامل باشد. این اذان گفتن که در آن برخی فصول ناقص شده، انصراف به افعال اختیاری دارد. اما اذانی که توسط رادیو اذان فعل اختیاری نیست. بنابراین اذان صبی غیر ممیز مسقط اذان استحبابی نیست برخلاف اذان صبی ممیز که روایت تصریح به افعال اختیاری دارد شامل او می‌شود. پس اذان او مسقط است.

«وَ عَنْهُ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَيْنِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِيلَ عَنْ صَالِحِ بْنِ عُقْبَةَ عَنْ أَبِي مَرْيَمَ الْأَنْصَارِيِّ قَالَ: صَلَّى بِنَا أَبُو جَعْفَرٍ ع فِي قَمِيصٍ بِلَا إِزَارٍ وَ لَا رِدَاءٍ وَ لَا أَذَانٍ وَ لَا إِقَامَةٍ إِلَى أَنْ قَالَ فَقَالَ وَ إِنِّي مَرَرْتُ بِجَعْفَرٍ وَ هُوَ يُؤَذِّنُ وَ يُقِيمُ فَلَمْ أَتَكَلَّمْ فَأَجْزَأَنِي ذَلِكَ.»(2)

سند روایت:

عنه یعنی از محمد بن علی بن محبوب است. محمد بن الحسین بن ابی الخطاب است و از اصحاب امام حسن عسکری است. تنها صالح بن عقبه در سند گیر دارد. درباره او گفته‌اند، کذابٌ لایلتفت الیه. گرچه در اسناد کامل الزیارات است، محقق خویی تا اواخر عمر شریفشان معتقد بود هرکس در اسناد کامل الزیارات باشد ثقه است. ولی در اواخر عمر خود بیانیه‌ای منتشر کرده‌اند که تنها مشایخ بلا واسطه کامل الزیارات ثقه هستند. ابو مریم انصاری، عبد الغفار بن قاسم و برادر عبد المومن است. ثقه و از امام باقر و امام صادق علیهما السلام روایت کرده است. آنچه سبب شد به این روایت گفته شود روایت ابو مریم بخاطر صالح بن عقبه است. به عبارت دیگر فقیه با آرم روایت را نقل می‌کند برخلاف خطیب و سخنران به روایت آرم نمی‌دهد.

دلالت روایت:

امام باقر علیه‌السلام با یک پیراهنی که بدون آنکه شلوار و عبا داشته باشد نماز جماعت خواندند. اذان و اقامه را نفرمودند. امام باقر علیه‌السلام می‌فرماید این‌که شلوار نپوشیده است؛ چون پیراهن او ضخیم بوده است. امام باقر علیه‌السلام می‌فرماید فرزندم جعفر اذان می‌گفت به اذان او اکتفا کردم و اذان نگفتم. شاهد، این قسمت آخر روایت است. که اذان و اقامه اختیاری مجزی است. اگر اذان و اقامه زنده پخش بشود اذان و اقامه اختیاری است. برخلاف اذانی که از ضبط صوت پخش می‌شود اذان و اقامه اختیاری گفته نمی‌شود.

«وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ سَعْدٍ عَنْ أَبِي الْجَوْزَاءِ الْمُنَبِّهِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ عُلْوَانَ عَنْ عَمْرِو بْنِ خَالِدٍ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ ع قَالَ: كُنَّا مَعَهُ فَسَمِعَ إِقَامَةَ جَارٍ لَهُ بِالصَّلَاةِ فَقَالَ قُومُوا فَقُمْنَا فَصَلَّيْنَا مَعَهُ بِغَيْرِ أَذَانٍ وَ لَا إِقَامَةٍ وَ قَالَ يُجْزِئُكُمْ أَذَانُ جَارِكُمْ.»(3)

سند روایت:

سعد بن ابی خلف الاشعری جلیل القدر واسع الاخبار کثیر التصانیف ثقة. منبه بن عبدالله ابی الجوزاء التمیمی‌است. نجاشی درباره او گفته صحیح الحدیث است. حسین بن علوان و حسن بن علوان از رجال العامه رویا عن الصادق علیه‌السلام الا ان لهما محبة شدیدة و حسن اعلی منه. عمرو بن خالد واسطی روی عن زید بن علی و له کتاب کبیر. از رجال عامه و محب اهل بیت بوده اند.

دلالت روایت:

روای می‌گوید با امام باقر علیه‌السلام بودیم که همسایه امام علیه‌السلام اذان می‌گفت و امام علیه‌السلام فرمود قیام کنید برای نماز و بدون اذان نماز خوانند امام علیه‌السلام به آن‌ها فرمود اذان همسایه کفایت می‌کند. این‌که امام علیه‌السلام فرمود اذان همسایه کفایت می‌کند یعنی اذان مستقیم است و الا مجزی نیست.

«مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِيِّ بْنِ مَهْزِيَارَ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِنَا عَنْ إِسْمَاعِيلَ بْنِ جَابِرٍ أَنَّ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع كَانَ يُؤَذِّنُ وَ يُقِيمُ غَيْرُهُ وَ قَالَ كَانَ يُقِيمُ وَ قَدْ أَذَّنَ غَيْرُهُ.»(4)

سند روایت:

سند شیخ طوسی به علی بن مهزیار صحیح است. پدر مسیحی بوده و چه بسا او هم مسیحی بوده و بعد شیعه شده است. اسماعیل بن جابر ثقه و ممدوح و دارای اصل است و از اصحاب امام باقر علیه‌السلام است.

دلالت روایت:

اذان را امام صادق علیه‌السلام می‌گفتند و دیگری اقامه را می‌گفت و یا برعکس می‌شد. دلالت روایت بر جواز اذان دیگری است.

«وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْبَرْقِيِّ عَنِ النَّوْفَلِيِّ عَنِ السَّكُونِيِّ عَنْ جَعْفَرٍ عَنْ أَبِيهِ عَنْ آبَائِهِ عَنْ عَلِيٍّ ع أَنَّ النَّبِيَّ ص كَانَ إِذَا دَخَلَ الْمَسْجِدَ وَ بِلَالٌ يُقِيمُ الصَّلَاةَ جَلَسَ.»(5)

سند روایت:

سند این روایت بر عکس است یعنی نوفلی اول بوده است یا سکونی بعد است. نوفلی حسین بن یزید است. و سکونی اسماعیل بن مسلم ابو زیاد است. ادبیات سکونی امام علیه‌السلام را با کنیه نام نمی‌برد.

دلالت روایت:

پیامبر وقتی داخل مسجد می‌شدند و بلال در حال اذان گفتن باشد می‌نشست و بعد از اذان او نماز می‌خواند. بنابراین مبنای کفایت اذان در صورتی که پخش مستقیم باشد روشن شد که عبارت بود از روایاتی که خواندیم. اما اگر توسط ضبط پخش شود کفایت نمی‌کند.

انتهای پیام/

پی نوشت؛

1 - وسائل الشيعة، الشيخ الحر العاملي، ج5، ص437، أبواب الاذان و الاقامة، باب30، ح1، ط آل البيت.

2 - وسائل الشيعة، الشيخ الحر العاملي، ج5، ص437، أبواب الاذان والاقامة، باب30، ح2، ط آل البيت.

3 - وسائل الشيعة، الشيخ الحر العاملي، ج5، ص437، أبواب الاذان والاقامة، باب30، ح2، ط آل البيت.

4 - وسائل الشيعة، الشيخ الحر العاملي، ج5، ص438، أبواب الاذان و الاقامة، باب31، ح1، ط آل البيت.

5 - وسائل الشيعة، الشيخ الحر العاملي، ج5، ص438، أبواب الاذان والاقامة، باب31، ح2، ط آل البيت.