تمدن نوین اسلامی یکی از کلیدواژه‌هایی است که از حدود دو دهه پیش، از زبان رهبر انقلاب اسلامی و برخی اندیشمندان انقلاب شنیده می‌شود.
دولت مردمی و شریعتمدار، لازمه تحقق جامعه اسلامی
محمدرضا بهمنی: من فکر می‌کنم اگر طرح دیدگاه‌های تمدنی مقام معظم رهبری در اواخر دهه هفتاد را نقطه شکل‌گیری «مطالعات نظری تمدن نوین اسلامی» در مراکز علمی کشور بدانیم، اکنون پس‌از دو دهه؛ بیانات و دیدگاه‌های دیروز باید به نقطه آغاز «مطالعات انضمامی تمدن نوین اسلامی» تبدیل شود. چراکه اگر نتوانیم میان عرصه نظر و صحنه عمل پل برقرار کنیم، آنگاه مدل‌سازی و نمونه‌پروری هم محقق نخواهد شد.
پایگاه خبری - تحلیلی مفتاح_اندیشه؛ تمدن نوین اسلامی یکی از کلیدواژه‌هایی است که از حدود دو دهه پیش، از زبان رهبر انقلاب اسلامی و برخی اندیشمندان انقلاب شنیده می‌شود. تاکنون بحث‌ها و تحقیقات پراکنده‌ای درباره چیستی و چگونگی تحقق این تمدن انجام شده و خود رهبر انقلاب هم در این زمینه پنج مرحله را برای تحقق تمدن نوین اسلامی برشمرده و تبیین کرده‌اند: 1- انقلاب اسلامی 2- نظام اسلامی 3- دولت اسلامی 4- جامعه اسلامی 5- تمدن (امت) اسلامی. حالا در چهلمین سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی که طلیعه تمدن نوین اسلامی بود، تنی‌چند از اندیشمندان و پژوهشگران این حوزه، با رهبر انقلاب دیدار و تبادل نظری فکری و صمیمانه‌ای داشته‌اند که روایت‌هایی از این دیدار در فضای مجازی دست به دست شده است. یکی از روایت‌های این جلسه را دکتر محمدرضا بهمنی؛ عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در فضای مجازی منتشر کرده است که در آن به اهم نکات حاضران در جلسه و همچنین رهنمودهای رهبر معظم انقلاب اشاره کرده است. خواندن این نکات برای هر کسی که می‌خواهد راهبردهای کلان این مسیر را در مقطع کنونی بداند لازم و ضروری است.
در شامگاه یازدهم بهمن‌ماه 1397، مقارن با ورود به چهل و یکمین سال پیروزی انقلاب اسلامی، به همراه جمعی حدوداً 30 نفره از تمدن‌پژوهان، به محضر رهبر معظم انقلاب شرفیاب شدیم. دیداری صمیمی و آموزنده که انگیزه‌بخش بازنگری و تعمیق فعالیت‌های علمی در حوزه مطالعات تمدن نوین اسلامی شد. صدای اذان مغرب که شنیده شد، حضرت آقا تشریف آوردند و به نماز ایستادند و دوستان حاضر که جمعی از اساتید پیشکسوت و تعدادی نیز جوان‌ترها بودند مغرب و عشا را به امامت ایشان اقامه کردند. لطف و محبت چهره به چهره معظم‌له، صمیمیت و لطافت جلسه را مضاعف کرد. جلسه‌ای که سه بخش داشت، بخش اول که حدود 75 دقیقه طول کشید، به اظهارنظر تعدادی از حضار گذشت که اهم نکات ایشان را در این گزاره‌ها می‌توان مرور کرد:
- ضرورت تقویت بینش تمدنی در سطوح مختلف علمی، اجرایی و عمومی جامعه؛ - فقه فرآیندی به‌مثابه فقه تمدنی، الزامی برای تمدن‌سازی نوین اسلامی؛ - ضرورت تحلیل و بازخوانی علل تزلزل تمدنی غرب؛ - استفاده از ظرفیت اندیشه مهدوی در تمدن نوین اسلامی؛ - ضرورت نظام‌سازی میدانی و فراکتابخانه‌ای در حرکت تمدنی؛ - ظرفیت الگوی سیاسی اسلام برای ایجاد تمدن در جهان اسلام؛ - ضرورت بازخوانی چالش‌ها و موانع تمدنی جهان اسلام و راه‌حل‌جویی برای آن‌ها؛ - نقش آینده‌پردازی در ساماندهی حرکت تمدنی - ضرورت هماهنگی و انسجام فعالان حوزه تمدنی؛
در بخش دوم جلسه که کوتاه اما پرمغز، امیدبخش و هدایت‌گر بود، حاضران به مدت حدود 15 دقیقه به رهنمودهای رهبر فرزانه و اندیشمند گوش جان سپردند. در ابتدا، ایشان، رضایت و خرسندی خودشان را از مطالب و گزارش‌های نظریِ خوبی که ارائه شد، اظهار کردند و درادامه نکاتی را که مثل همیشه، دقیق، عالمانه و پیشگامانه بود بیان فرمودند. من یادداشت‌هایم از این بخش را، در دو بخش دسته‌بندی کرده‌ام :
الف) رهنمودهای روشی- مدیریتی برای حوزه مطالعات تمدنی:
ضرورت انضمامی شدن مطالعات تمدنی
۱- اگرچه گزارش کارهای نظری، بالاتر از انتظار بود اما باید از غرق شدن در مباحث نظری پرهیز شود. ۲- عینیت‌بخشیدن به مطالعات و فعالیت‌های تمدنی لازم است. یعنی کار نظری باید ناظر به میدان عمل و منتج به کار و برنامه عمل شود؛ ۳- علاوه بر عینیت‌بخشی به مطالعات تمدنی، در کار نظری، توجه به دو نکته هم ضرورت دارد:
اول اینکه کار نظری به لحاظ فکری باید قوی باشد. دوم اینکه کار نظری به لحاظ ادبیات باید فاخر باشد.
ضرورت شبکه‌سازی و جریان‌سازی در مطالعات تمدنی
۴- ساختارسازی غیرضرور کمکی به گسترش مطالعات تمدنی نمی‌کند؛ ۵- اما لازم است، فعالان این حوزه با یکدیگر منسجم شده و دیدگاه‌ها و کارهایشان را به اشتراک و نقد بگذارند؛ ۶- برای شبکه‌سازی و جریان‌سازی مباحث تمدنی، تشکیل جلسات گفت‌وگو (مثلاً ماهانه) برای بحث و تبادل دیدگاه‌ها می‌تواند مفید و مؤثر باشد؛ 7- چیستی و فرآیند تمدن نوین اسلامی، باید با بیان ساده به مردم معرفی شود؛
ب) رهنمودهای محتوایی ناظر به مطالعات و حرکت تمدنی:
مفاهیم کلیدی در تمدن نوین اسلامی
۱- توحید، عبودیت، کرامت انسانی و سبک زندگی، چهار مؤلفه پایه‌ای در مباحث تمدنی هستند؛ ۲- ما به انسان‌محوری اعتقاد داریم، منتها انسان عبد؛
دولت اسلامی و جامعه اسلامی مقدمه تمدن نوین اسلامی
۳- حرکت تمدنی فقط با ارتقای سیاسی انقلاب اتفاق نمی‌افتد؛ به‌عبارت‌دیگر، مراد ما در تمدن نوین اسلامی، به ایجاد جامعه انقلابی ختم نمی‌شود و نمایان شدن تمدن نوین اسلامی در جهان، درگرو ایجاد دولت اسلامی و جامعه اسلامی است؛ ۴- ایجاد جامعه اسلامی مقدمه ایجاد تمدن جهانی است. اگر جامعه اسلامی ایجاد شد، یعنی اینکه توانسته‌ایم تمدن را در یک جغرافیای مشخص ایجاد کنیم؛ ۵- مقدمه جامعه اسلامی هم ایجاد دولت اسلامی است. دولت اسلامی هم ملاک‌هایی دارد. از جمله اینکه؛ دولت باید به شریعت باور داشته و برای ترویج و تحکیم آن انگیزه داشته باشد. همچنین دولت اسلامی باید مردمی باشد؛
ضرورت ارائه مدل نمونه
۶- مخالفت با تمدن غرب به معنی تخریب تمدن غرب نیست، بلکه باید با ارائه مدل نمونه، مخالفت با تمدن غرب را نشان داد؛ ۷- امیدبخشی به مسلمانان هم با ارائه نمونه عملی محقق می‌شود نه با حرف؛ روشن است که کسی از حیات طیبه بدش نمی‌آید؛ ۸- اگر نمونه عملی ارائه نشود و جامعه مرعوب غرب شود، حرکت تمدنی رخ نخواهد داد.
این هم مروری بود بر بخش دوم نشست. من فکر می‌کنم اگر طرح دیدگاه‌های تمدنی مقام معظم رهبری در اواخر دهه هفتاد را نقطه شکل‌گیری «مطالعات نظری تمدن نوین اسلامی» در مراکز علمی کشور بدانیم، اکنون پس‌از دو دهه؛ بیانات و دیدگاه‌های دیروز باید به نقطه آغاز «مطالعات انضمامی تمدن نوین اسلامی» تبدیل شود. چراکه اگر نتوانیم میان عرصه نظر و صحنه عمل پل برقرار کنیم، آنگاه مدل‌سازی و نمونه‌پروری هم محقق نخواهد شد.
و اما بخش سوم این دیدار صمیمانه، این‌طور رقم خورد: لحظات نابِ تشکیل حلقه محبت، سؤالات موردی، گپ‌وگفت‌های تکمیلی، تقدیم آثار حاضرین به محضر ایشان و عکس‌های یادگاری.
انتهای پیام/
منبع: صبح نو