دو تن از استادان حوزه با تاکید بر نقش علم کلام در کارآمدی علوم انسانی و اسلامی، خواستار تحول این علم در حوزه و روز آمد کردن آن شدند.
به گزارش روابط عمومی دبیرخانه مفتاح_اندیشه به نقل از خبرگزاری ایکنا؛ حجت‌الاسلام والمسلمین عزالدین رضانژاد، استاد جامعه المصطفی (ص) ۲۴ اسفند در نشست فلسفه علم کلام در مجمع عالی حکمت اسلامی گفت: از کلام، به فقه اکبر در نزد علمای اهل سنت و شیعه تعبیر کرده‌اند؛ چون موضوع علم کلام، ذات و صفات حق تعالی است و، چون این موضوع برترین و والاترین نقطه عالم وجودی برخوردار است.
وی با بیان اینکه علم کلام ارتباط تنگاتنگی با علوم دیگر و به خصوص علوم دینی دارد افزود: آگاهی بخشی تحقیقی نسبت به اعتقادات دینی از مهمترین اهداف علم کلام است لذا تعداد زیادی از فق‌های ما قبل از این که فقیه باشند متکلم هستند و در کتب فقهی از مباحث کلامی شروع کرده‌اند.
رضانژاد تصریح کرد: صد‌ها مسئله در فقه و اصول و فلسفه وجود دارد که با علم کلام در هم تنیده شده است؛ بنابراین علم کلام باید گزاره‌های دینی را مدلل کند؛ مثلا مباحث فقهی حجاب بر عهده فقیه است، ولی فلسفه حجاب بر دوش علم کلام است همچنین مباحث فلسفه دیه و قصاص و ارث و ….
استاد جامعه المصطفی با اشاره به ارتباط میان علم کلام با عقائد سایر ادیان و مذاهب عنوان کرد: اگر کسانی در تاریخ علم کلام، بحث حادث و قدمت کلام را مطرح می‌کردند؛ ریشه این بحث و کسانی که تنور این مسئله را داغ کردند مسیحیان بودند و نه مسلمین؛ آن‌ها می‌خواستند از یک آموزه دینی خود یعنی چگونه عیسی می‌تواند جنبه الوهیت داشته باشد نتیجه بگیرند که عیسی در قرآن، کلمه معرفی است و اگر قرآن که کلام الله است، قدیم است پس عیسی نیز کلمه است و می‌تواند جنبه الوهی داشته باشد.
رضانژاد اظهار کرد: بنابراین یک متکلم در دنیای امروز هم باید با بودیسم و ادیان دیگر آشنا باشد تا مباحث آنان به خورد ما داده نشود.
رضانژاد با اشاره به ارتباط کلام با اخلاق و معرفت‌شناسی و منطق و فلسفه زبان و زبان دین، ارتباط با خود فلسفه عنوان کرد: آراء کلامی شیخ انصاری، چقدر در مباحث فقهی و اصولی اثر گذاشته است؟ و می‌بینیم به مقدار زیاد این مسئله وجود دارد.
رضانژاد تاکید کرد: علم کلام، علمی پایه‌ای و اصولی است لذا با سایر دانش‌ها مرتبط است و در دانش جدید نیز این ارتباط وجود دارد؛ از جمله موریس بوکای، کتاب تورات، انجیل، قرآن و علم را نوشته است؛ وی داده‌های علمی را با این سه کتاب مقایسه کرد و از آن جا نتیجه کلامی گرفت که داده‌های کدام یک از این سه کتاب ارتباط دقیق‌تری با علم یقینی دارد.
کلام روزآمد شود
همچنین حجت‌الاسلام والمسلمین سیدسجاد ایزدهی گفت: تا فلسفه هر علمی بحث نشود تحولی در آن علم صورت نخواهد گرفت البته مباحث فلسفه علوم، بیرونی است و نه درونی.
وی افزود: اگر مباحث علم کلام نبود هم بنیاد‌های فکری مردم دچار مشکل می‌شد و هم نگاه نقد شکل نمی‌گرفت و علوم دیگر مانند فقه و اخلاق نیز با خلل مواجه می‌شدند.
این محقق و پژوهشگر دینی بیان کرد: امروزه در فضای جمهوری اسلامی، علم کلام، رشد و تحول زیادی داشت و زحمات زیادی کشیده شد، ولی آیا تراز نظام اسلامی بوده و روزآمد است یا در برخی موارد دچار روزمرگی است؛ مثلا در عرصه سیاست، مباحث پیوند دین و حکومت، فقه و حکومت و سکولاریسم و … بحث شده است؛ اما نکته مهم این است که عمده این مباحث، رویکرد سلبی دارد در حالی که باید رویکرد اثباتی داشته باشیم؛ مثلا بگوئیم رابطه دین و سیاست چیست؟.
وی افزود: نظام سیاسی ما قرار شد بر اساس فقه الحکومی اداره شود نه فقهی که وامدار حکومت است؛ فقها براساس فضای فرد محوری گذشته روی فقه کار می‌کردند، اما وقتی حکومت اسلامی ایجاد شده انتظار این است که چگونه سیاست و اقتصاد و فرهنگ و رابطه بین المللی و … را تبیین کند که این مباحث عمدتا رویکرد فردی دارد اینکه رهبری بر رویکرد فقه حکومی اصرار دارند به این دلیل است.
ایزدهی بیان کرد: برای رسیدن به این مرحله نیازمند این هستیم که فقها به صورت نظام‌واره وارد مباحث شوند، اما اگر ما در مباحث کلام که استفاده حداقلی از آن داریم متحول شود و آن را وارد فقه کنیم می‌توانیم نتایج بهتری بگیریم، اما ما متاسفانه عملا فقه حکومتی نداریم، زیرا شاید علم کلام را به کمک نگرفته ایم.
وی افزود: امام وقتی ولایت فقیه را مطرح و بحث کلامی آن را تبیین می‌کنند و نتیجه می‌گیرند که ولایت فقیه در تداوم ولایت الله است؛ بنابراین اگر با این نگاه وارد فقه شویم استنتاجات ما فرق خواهد کرد. امام نه فقط از یک استدلال کلامی استفاده کردند بلکه یک پارادایم کلامی را ایجاد کردند.
ایزدهی بیان کرد: فقه نباید تنها برای جوامع مومنانه بیان شود بلکه باید برای همه مسلمین و حتی غیرمسلمین توسعه داده شود و برای این توسعه نیازمند کلام هستیم.
وی افزود: بر خلاف نظام‌های غربی که الهیاتشان جنبه اجتماعی پیدا کرده ما فقه و فلسفه را به مثابه یک علم اندیشمندانه و عالمانه می‌نگریم و وارد زندگی مردم نشده است همچنین توحید وارد بحث نظام سیاسی ما نشده است و آن را زمینی نکرده و وارد زندگی خود نکرده‌ایم.
ایزدهی تصریح کرد: بسیاری از مباحث علم کلام وارد عرصه‌های جدی زندگی نشده، روزآمد پاسخ نداده و آن را متحول نکرده‌ایم در حالی که سطح انتظار از نظام اسلامی بالاتر از این حرف‌هاست و کلام باید نقشه و مسیر‌های جدید تولید کند، زیرا نظام و انقلاب به این فضا نیاز دارد.
https://ihkn.ir/?p=2993
نظرات