آیت‌الله محمود رجبی، قائم مقام مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) در گفت‌وگو با خبرنگار پایگاه خبری – تحلیلی مفتاح_اندیشه، درباره تخصصی شدن فقه گفت: امروز مسأله تخصصی شدن در علوم مختلف مطرح است. برای نمونه در روزگاری پزشکی تنها یک علم و رشته به حساب می‌آمد ولی اکنون می‌بینیم گاهی یک عضو خاص به عنوان یک رشته خاصی مطرح می‌شود.

وی افزود: تخصصی شدن بدین معناست که فرد افزون‌بر اطلاعات کلی که درباره آن رشته و علم دارد، حوزه‌های مختلف آن را تجزیه کرده و به صورت ریز و عمیق مورد بررسی قرار دهد.

آیت‌الله رجبی عنوان کرد: تخصصی شدن در حقیقت متمرکز و ممحض شدن در یک رشته برای انجام کارهای عمیق‌تر است که این موضوع می‌تواند در تحصیل، تدریس، آموزش و نظام سازی صورت گیرد.

وی ادامه داد: به هر میزان مسائل ریزتر مورد بررسی قرار گیرد، زوایای مختلف آن بهتر کشف شده و تصمیمات واقع بینانه‌تری صورت می‌گیرد. تخصصی شدن به معنای عمق‌تر و ریزتر شدن برای نظریه پردازی، نواندیشی و کشف افق‌های بیشتر است.

استاد برجسته حوزه، تخصصی شدن را سبب رشد و شکوفایی رشته‌های علمی دانست و گفت: تخصصی شدن سبب نوآوری در عرصه‌های گوناگون می‌شود.

وی تصریح کرد: اگر بنا باشد تنها به اطلاعات کلی اکتفا شود، رشد علمی کمتر صورت می‌گیرد و مسلماً با توجه به تغییراتی که در زندگی امروزی در حال وقوع است، رشته‌های علمی توان پاسخگویی به نیازها را از دست داده و به نحوی از کاربری خود خارج می‌شوند.

قائم مقام مؤسسه امام خمینی(ره) درباره این‌که عده‌ای معتقدند تخصصی شدن به اجتهاد رایج آسیب می‌رساند، خاطرنشان کرد: اجتهاد اشراف علمی و مهارت ویژه ایست که فرد با تسلط به متد فقه و فهم روشمند و دقیق، دیدگاه اسلام درباره یک مسأله را بیان می‌کند و مسلماً با تخصصی شدن نه تنها این بُعد تضعیف نمی‌شود بلکه تقویت نیز می‌شود، چون هر چه ریزتر و عمیق‌تر در یک بُعد وارد شده و به دنبال استخراج نظر اسلام باشیم، کار دقیق‌تر صورت می‌گیرد.

وی اذعان داشت: از سوی دیگر فردی که می‌خواهد در عرصه تخصصی وارد شود، باید اشراف کلی نسبت به مبانی فقهی داشته باشد و تسلط به فقه پیش از ورود به عرصه تخصصی تا حدودی در نظام آموزشی حوزه صورت می‌گیرد.

آیت‌الله رجبی تأکید کرد: تخصصی شدن بدین معنا نیست که فرد از نقطه شروعی که وارد فقه می‌شود، تخصصی شود، بلکه باید سیری برای اشراف کلی به فقه صورت گیرد که این موضوع حتی در سطوح حوزه هر چند ایده آل نیست، ولی صورت می‌گیرد. برای نمونه در کتاب لمعه تمامی ابواب فقه بیان شده است.

وی افزود: بنابراین اشراف کلی حاصل می‌شود سپس طلاب در حوزه تخصصی وارد می‌شوند. حتی به کارگیری این متد، سبب تخصصی شدن اجتهاد نیز می‌شود و ریزتر و دقیق‌تر می‌توان مسائل را دنبال کرد که این خود سبب رشد و بالندگی می‌شود.

این استاد حوزه در جمع بندی سخنان خود، اظهار کرد: تخصصی شدن نه تنها سبب تضعیف اجتهاد رایج نمی‌شود، بلکه در تقویت آن نیز تأثیرگذار است. البته این‌ها در صورتی محقق می‌شود که برنامه‌ریزی دقیق و حساب شده‌ی صورت گیرد. بدون برنامه دقیق و کار کارشناسی ممکن است گرفتار آفت شود.

آیت‌الله رجبی در ادامه به بیان آفت‌های تخصصی شدن پرداخت و نخستین آن را غفلت از اشراف کلی به مبانی فقهی دانست و یادآور شد: البته نظام آموزشی حوزه حتی نظام سنتی نیز مانع ایجاد این آفت شده است.

وی ادامه داد: آفت دیگر این‌که گاهی افراد وقتی در یک حوزه متخصص می‌شوند، ابهت آن حوزه گرفتار توهمشان کرده و خیال می‌کنند تخصص‌های دیگر چندان اهمیت ندارند. شیخ بهایی می‌فرماید «خوب است افراد در هر عرصه‌ی که متخصص هستند، آشنایت کلی با عرصه‌های دیگر نیز داشته باشند.»

قائم مقام مؤسسه امام خمینی(ره) آفت سوم را غفلت و محروم کردن خود در استفاده از نظرات کارشناسان عرصه دیگر برشمرد و گفت: حوزه‌های تخصصی بی ارتباط با یکدیگر نیستند، از این‌رو لازم است افرادی که در عرصه تخصصی شدن قدم می‌گذارند، از نظرات کارشناسان دیگر نیز بهره ببرند. گفت‌وگو و تحقیقات میان رشته‌ای یک ضرورت است.

آیت‌الله رجبی با یادآوری دوباره این موضوع که تخصصی شدن سبب نوآوری، پیشرفت علمی، نظریه پردازی، ایده پردازی و... می‌شود، بیان کرد: در عرصه کاربردی نیز واقع بینانه بودن نظرات، تصمیم سازی‌ها و مدل سازی‌ها از دیگر ویژگی‌های تخصصی شدن است.

وی اظهار کرد: خوشبختانه حوزه تا حدودی در این زمینه‌ها پیشرفت کرده و کارها و طراحی‌های را دنبال می‌کنند. امیدواریم این موضوع به عنوان یک اصل استراتژیک و ناظر به نیازها نظام و اجتماع دنبال شود.

استاد برجسته حوزه عنوان کرد: در تخصصی شدن باید به نیازهای نظام یعنی قوای سه گانه، نیازهای عینی جامعه و حتی نیازهای دنیا توجه شود. امروزه چشم جهانیان به ایران اسلامی و نظام ما دوخته شده تا دیدگاه‌های اسلام را از آن بگیرند.

وی در پایان اضافه کرد: متأسفانه در برخی جاها کارهای غیر تخصصی و غیر کارشناسانه چهره ناکارآمدی از فرهنگ دین عرضه کرده است، اگر کارهای تخصصی به صورت درست و با دقت انجام گیرد کارآمدی اسلام در عرصه‌های مختلف اجتماعی، فرهنگی و... را به خوبی نمایان می‌کند.

انتهای پیام/