به گزارش خبرنگار پایگاه خبری – تحلیلی مفتاح_اندیشه، آیت‌الله علیرضا اعرافی، مدیر حوزه های علمیه سراسر کشور در درس خارج فقه روابط اجتماعی موضوع حب و بغض را مورد بررسی قرار داد که در ادامه چکیده آن را ملاحظه می کنید؛

محور نخست؛ مباحث و مسائل جدیدی در علوم، دانش‌ها و زندگی جدید پدیدار شده که پاسخی می‌خواهد، از این‌رو بین 10 تا بیست کتاب و باب جدید در فقه مورد نیاز است. یک محور در تحولات فقهی این است که در درون ابواب کتاب‌های سنتی موجود، مسائل و مباحث و فصولی افزوده شود.

البته کم و بیش انجام شده ولی باید کار بیشتری انجام شود. سیاست ما نیز ترغیب، تشویق و حمایت است. از کتاب طهارت تا دیات یک توسعه، افزایش ظرفیت و گنجایش بیشتر با طرح مسائل و مباحث جدید با درجات متفاوت نیاز هست.

محور دوم؛ برخی از مسائل و مباحث از توسعه‌ای برخوردار هستند و ظرفیت این را دارند که به شکل مستقل در عرض کتاب صلاة و حج و امثالهم کتابی پایه‌ریزی شوند. در این محور بین 10 تا بیست عنوان قابلیت طرح دارد و بخشی از این‌ها در درختواره جدید رشته‌های حوزه هم پیش بینی شده است.

درختواره‌ای که طی دو سال حدود 600 نفر روی آن کار می‌کردند و مشاوره می‌دادند، در حال حاضر تقریباً تمام است. مقداری در سطح چهار هست و بخشی هم در سطح ویژه و سطح پنج دیده شده است. حدود 300 گرایش و رشته مقطع نیز در آن دیده شده است. در حوزه حقوق و فقهش بخشی از ایده‌ها در آنجا منعکس و پیش‌بینی شده است.

محور سوم؛ در واقع افزایش فهرست کتاب‌ها موجود از وضع فعلی به یک وضع جدید که بین 10 تا بیست عنوان ظرفیت دارد، هست.

فقه روابط اجتماعی

کتابی که در فقه جای آن خالی است، فقه روابط عام اجتماعی است. این فقه و این کتاب در حقیقت متکفل بیان اصول و ضوابط و قواعد و احکام حاکم بر روابط یک انسان با انسان‌های دیگر با قطع‌نظر از این عناوین خاص است.

محور کتابی که ما این روزها پی خواهیم گرفت نیز «العلاقات العامه» است، روابط عام اجتماعی است. عنوانی که اینجا وجود دارد، رابطه یک انسان با دیگران تنها در همین محدوده عناوین عامه مذکور است. دیگرانی که انسان است، اهل کتاب است، مسلمان است و شیعه است، اما دیگرانی که یک رنگ‌های خاص‌تری پیدا می‌کنند مثل پدر، مادر، همسایه، خانواده و امثالهم  در یک سطح پایین‌تری قرار می‌گیرد و از این بخش جدا می‌شود.

احکام مثبت و منفی در روابط اجتماعی

طبعاً در روابط اجتماعی، معاشرتی و سلوک عام اجتماعی مثبت و منفی داریم، عناوینی داریم که واجب یا مستحب است، در نقطه مقابل عناوینی حرام یا مکروه است. البته برخی از آن سلوک‌ها هم می‌تواند مباح باشد. این سلسله سلوک‌های واجب و مستحب مثبت است. سلسله روابط و اصولی منفی نیز در واقع حرام و مکروه است.

چیزی که ما اینجا مطرح می‌کنیم از حیث احکام واجب، مستحب، حرام، مکروه و مباح در رابطه شخصی با شخص دیگر تعیین تکلیف می‌شود.

مراحل کلی روابط اجتماعی

در فقه روابط اجتماعی سه مرحله کلی داریم؛

1 - مرحله نگرش‌ها

2 - مرحله گرایش‌ها و کشش‌ها و عواطف

3 - سلوک و رفتار و اقدام

حب و بغض

تعریف حب: مرحوم نراقی در جامع السعادات و همین‌طور در کلمات ملاصدرا، بوعلی ذکر شده که حب، میل و طبع إلی ما یلائمه و یلتذ به یا الاحساس بالمیل إلی شیءٍ ملذ یا إلی شیءٍ یلذ به الانسان. در باب بغض هم این‌طور است که النفرة عن شیءٍ فیه ألمٌ للإنسان یا إلی شیءٍ مولم.

ویژگی‌های حُبّ و بغض

نکته اول: حُبّ و بغض از مقولات کیف نفسانیه است.

نکته دوم: در تحلیل حُبّ و بغض این است که در هسته معنایی حُبّ و بغض به لذت و ألَم می‌رسیم.

نکته سوم: حُبّ و بغض متوقف بر علم هم هست، وقتی حُبّ و بغض ایجاد می‌شود که شخص نسبت به امر ملذ یا مولم احساسی داشته باشم. علمی که گفته می‌شود، در دو مرحله است: یکی تصور و دیگری تصدیق است، وقتی حُبّ پیدا می‌شود که تصور این امر ملذ را بکند.

ملذ و مولم وقتی مولد حُبّ و بغض می‌شود که تصور و تصدیقی قبلش باشد، هم تصور ملذ یا مولم کرده باشد، هم تصدیق به فائده و ضرر هم کرده باشد، بعد این هیجان پیدا می‌شود. پس هم امر واقعی خارجی در تولید حُبّ و بغض دخالت دارد، یعنی همان منشأ لذت و أَلَم که همان حسن و قبح باشد، واقعیت آن ملائم و غیر ملائم است، هم بایستی این در دستگاه ذهنی شخص تصور و تصدیقی وجود داشته باشد تا این احساس پیدا شود.

نکته چهارم: حُبّ و بغض از مقوله هیجانات و عواطف است، یک حالت تحریک و تهییج دارد، در روان‌شناختی فصلی جداگانه به نام عواطف و هیجانات و احساسات است.

دوستی و دشمنی یکی از مهم‌ترین هیجانات است، با ادبیات روان‌شناختی این‌چنین است، با ادبیات فلسفی می‌گوییم که میل و تمایل است، اما در ادبیات روانشناسی می‌گوید که این هیجان است. هیجان در واقع از آن خوبی و بدی و حسن و قبح و ملائم و منافرتی که در اشیاء وجود دارد، برمی‌خیزد و علم و آگاهی به آن تعلق می‌گیرد، درنتیجه این هیجان تولید می‌شود.

انتهای پیام/