به گزارش پایگاه خبری - تحلیلی مفتاح_اندیشه؛ سایت دانشنامه «ویکی فقه» و همچنین «مدرسه فقاهت» در سالهای اخیر یکی از مهمترین سایت‌هایی است که توانسته با فعالیت‌های به‌روز خود در زمینه پوشش دروس مراجع عظام تقلید و علما به شکل زنده و همچنین ارائه تخصصی مطالب تجمیعی در سایت ویکی فقه، در حوزه علوم اسلامی کمک شایانی به توسعه این علوم کند. در همین زمینه حجت الاسلام محمد ظریفی، مدیر سایت دانشنامه اینترنتی علوم اسلامی ویکی فقه در گفت‌وگویی به تشریح فعالیت‌های انجام شده، در حال انجام و برنامه‌های این دانشنامه و موسسه دانش‌بنیان صدای بهار پرداخته است که مشروح این گفت‌وگو در ادامه می‌آید:

* در ابتدای کمی در خصوص فعالیت‌های این سایت و دانشنامه توضیح دهید؛ این موسسه فعالیت خود را از چه زمانی و با چه رویکردی آغاز کرده است؟

سایت دانشنامه اینترنتی علوم اسلامی ویکی فقه از سال ۸۸ و سایت مدرسه فقاهت از سال ۸۵ راه‌اندازی شد؛ و بنده به مدت ۴ سال است که مدیر این سایت هستم.

سایت مدرسه فقاهت، کتابخانه‌های مدرسه فقاهت، ویکی فقه و ویکی پرسش متعلق به موسسه دانش‌بنیان صدای بهار است که با هدف راه‌اندازی و دیجیتال کردن تولیدات علمی حوزه علمیه راه‌اندازی شد و در این مسیر، در مرحله اول سایت مدرسه فقاهت راه‌اندازی شد.

در واقع این سایت، در ابتدا یک چت آنلاین بود و کارشناسانی بودند که در این سایت به پاسخگویی مشغول بودند؛ این فعالیت در سال ۸۳ انجام می شد؛ این روند سپس به این سمت رفت که بتوانیم درس‌های خارج حوزه‌های علمیه را نیز پخش زنده کنیم تا افرادی که به قم دسترسی ندارند بتوانند از این مباحث استفاده کنند.

یک واقعیت مهم وجود دارد که امروزه در سطح جهان و شهرستان‌های مختلف، طلاب و علاقه‌مندان بسیاری هستند که دوست دارند از دروس مراجع عظام استفاده کنند، ولی چنین امکانی از نظر فیزیکی و حضور در قم برای آنها فراهم نیست. در همین راستا بود که در ابتدای کار پخش زنده درس خارج برخی از علما را آغاز کردیم؛ در ابتدا با  آیت الله العظمی مکارم شیرازی صحبت شد و اهداف کار توضیح داده شد و ایشان نیز قبول کرده و پذیرفتند که درس ایشان پخش شود. در مرحله بعد نیز صوت دروس به همراه تقریر آن در سایت در دسترس قرار گرفت.

* در حال حاضر چند درس خارج را در سایت مدرسه فقاهت پوشش می دهید؟

در حال حاضر دروس ۱۱۰ استاد، شامل ۲۸۸ درس بارگذاری شده است؛ همچنین ۵۹۰۳۲ تقریر و بیش از ۹۹ هزار فایل صوتی از سال ۸۵ بارگذاری شده است و الان درس‌های مختلفی از کشورهای مختلف در این سایت بارگذاری و پخش زنده می شود.

درس‌های فعلی سایت شامل دروس قم، مشهد، نجف، شهرستان‌های ایران، کربلا، بیروت، دمشق و برخی از درس‌های قطیف، احساء و کابل است.

تلاش این است که این سایت روز به روز گسترش پیدا کند. یکی از سیاست‌ها این است که مباحث فقه مقارن را نیز پیگیری کنیم؛ در واقع علاقه‌مندیم که مباحث اهل‌سنت نیز در سایت جداگانه‌ای به نام eMofti.ir بارگذاری شود ولی در این رابطه یک هم‌افزایی لازم است.

دروس بر اساس مکان، بارگذاری می شود و چون این سایت از جستجوی پیشرفته بهره‌مند است، اگر کسی بخواهد نظرات را بداند از این جستجو استفاده می کند؛ در واقع مدرسه فقاهت برای افرادی که به دنبال تحقیق و رساله‌نویسی هستند بسیار کاربردی است.

* ویژگی‌های دیگر این مدرسه را نیز شرح دهید؟

فعالیت مهم دیگری که در سایت این مدرسه انجام می شود و کاری بسیار نو است و همچنین برای ترویج آن نیز تلاش می کنیم، بحث مستندسازی تقریرات و مقالات است؛ همچنین در جلساتی هم که برگزار می‌شود سعی داریم روش مستندسازی را ترویج دهیم.

این مدرسه دارای چهار کتابخانه است؛ نخست، کتابخانه اصلی مدرسه فقاهت است که شامل کتب شیعه و براداران اهل‌سنت است. در این کتابخانه ۶ هزار عنوان کتاب در ۱۴۵۵۶جلد وجود دارد. همچنین در کتابخانه اهل‌سنت ۶۷۴۲ عنوان کتاب در ۲۷۳۲۸ کتاب وجود دارد؛ برخی از کتب که فایل متنی نداشتند در کتابخانه به شکل پی دی اف موجود است؛ سپس فرایند مستندسازی انجام می شود؛ یعنی استاد درس را بیان می کند و ارجاعاتی دارند که فرایند تقریر و مستندسازی انجام می شود و سپس آن را به کتابخانه متنقل می کنیم و به کتابخانه لینک می دهیم؛ در این فرایند محقق همان صفحه مطلب را می بیند؛ و یک کلمه محل شاهد به رنگ قرمز در آمده که کار یافتن مطلب را آسانتر می‌کند.

هر کدام از دو مذهب شیعه و سنی دارای دو کتابخانه متنی و پی دی اف هستند؛ در شرایط فعلی، بالغ بر ۵۰۰۰۰ جلد کتاب در کتابخانه‌ها موجود است و این کتابخانه قرار است به ۲۰۰ هزار کتاب برسد که این فرایند، کار محقق را راحت‌تر می کند؛ در این عرصه نرم‌افزارهایی نیز تولید شده است.

* منظور شما چه نرم‌افزارهایی است؟

یکی از این نرم‌افزارها، اپلیکیشن مدرسه فقاهت است که طلاب و حتی خبرنگاران اُنس زیادی با این سایت دارند و هر هفته و در روزهای درسی با مراجعه به آن از دروس مراجع به شکل زنده استفاده می کنند؛ بسیاری از اخباری که از لابلای دروس مراجع در روزهای درسی تیتر یک اخبار کشور می شود توسط خبرنگارانی تولید می شود که از این نرم‌افزار استفاده می کنند و به شکل زنده در جریان مباحث علمی و سیاسی و فرهنگی مراجع عظام قرار می گیرند و آنها را منعکس می کنند؛ همین دروسی که در سایت مدرسه بارگذاری می شود به صورت اپلیکیشن اندرویدی در قالب فایل صوتی و متنی دروس را بر اساس سال، استاد و درس در دسترس قرار می دهد.

یک نرم‌افزار جدید راه‌اندازی شده است که دارای آپدیت‌های مستمراست که عنوان آن « فیش‌نگار کتابخانه مدرسه فقاهت» است؛ در این فیش‌نگار محققان می توانند تولید فیش کنند و آنها را تفکیک نمایند؛ همچنین می توانند از طریق کتابخانه، مدرسه فقاهت، ویکی فقه، ویکی پرسش و سایت‌های دیگر فیش تولید کنند و یک دسته بندی مجزا داشته باشند و نسخه ویندوز و ios به زودی ارائه خواهد شد.

* این موسسه از چه طرقی حمایت می شود؟

مدرسه فقاهت و موسسه صدای بهار یک موسسه دانش‌بنیان است که حمایت‌هایی را از سازمان تبلیغات و برخی کمک‌های محدود از طرف برخی مراجع را دریافت می‌کند ولی به هیچ فرد و گروه خاصی وابستگی ندارد؛ ولی تلاش مجموعه بر این بوده است که علومی که در حوزه به‌طور گسترده تولید می‌شود، در حد توان به صورت دیجیتال درآورده تا مورد استفاده اساتید، طلاب، دانشجویان و محققین قرار گیرد.

همکاری با مؤسسات، نهادها و مراکز فرهنگی در اولویت کار مجموعه قرار دارد. در همین راستا تفاهم نامه‌هایی نیز با مراکز مختلف دنبال شده است که یکی از آنها، تفاهم نامه‌ای است که با حوزه علمیه قم منعقد شد؛ در واقع حوزه علمیه قم سایتی را به عنوان «سامانه تقریر» راه‌اندازی نمود؛ در این سایت قرار شد که تقریر دروس از مدرسه فقاهت دریافت شود؛ تقریرهای مدرسه فقاهت، عمدتا تطبیقی است که پیاده سازی، رنگ بندی و مستندسازی شده است.

طلاب می‌توانند به هر میزان تقریر را که خواستند و توانستند در کنار این تقریر نشر دهند. یک تقریر می تواند تقریرهای بی‌نهایت داشته باشد؛ در این فرایند، تقریرهای تحقیقی امتیازاتی را نیز برای طلاب ایجاد می‌کند.

تفاهم نامه‌های دیگری با برخی از مجلات حوزوی و دانشگاهی انجام شد؛ ابتدا با دارالحدیث و برخی از مجلات حوزوی مثل علوم و حدیث و علوم و معارف قرآن و حدیث و حدیث حوزه و... تفاهماتی صورت گرفت که مجلات آنها در کتابخانه مدرسه فقاهت، بارگذاری شود و محققی که مقاله را برای مجله ارایه می دهد نسبت به آن تحقیق مستندسازی انجام داده و مقاله را ارایه دهد که این کار، موجب کار علمی بیشتری می شود. ثمره دیگری که مستندسازی دارد این است که در این رابطه مطمئن می شویم که پاورقی ها و استنادها بسیار دقیق است. این کار یک جهش مهم در اتقان تحقیقات است.

در این زمینه کتاب‌های مرجع اهل‌سنت را نیز استفاده کردیم که مورد استناد مقالات است؛ در بحث درس‌های علمای اهل‌سنت نیز باید تفاهم نامه‌هایی صورت بگیرد که بتوانیم آمادگی کاملی در این زمینه داشته باشیم. در این زمینه باید دروس بزرگان اهل‌سنت بارگذاری شود که پیگیر این مساله نیز هستیم؛ زیرا در بسیاری از امور با اهل‌سنت اشتراک داریم چون اینها در فضاهای جداگانه مطرح می شود، عمدتا سوءتفاهم‌ها حل نمی‌گردد. در گذشته فقه مقارن داشتیم؛ دانشگاه الازهر و برخی از قوانین کشورهای اسلامی مباحث خود را از فقه شیعه گرفته‌اند و این مساله اهمیت فقه مقارن را که در گذشته بسیار جدی گرفته می شده است را نشان می دهد.

نکته دیگر این که عمده برادران اهل‌سنت مرجعیت علمی اهل بیت(ع) را قبول دارند و این می‌تواند فرصت بسیار مناسبی در راستای هم‌افزایی علمی باشد.

* چه هزینه‌هایی را از کاربران دریافت می کنید؟

تلاش مهم این موسسه در جهت ارایه خدمات رایگان است؛ مدرسه فقاهت همه درس ها را به صورت رایگان در اختیار محققین قرار می دهد؛ هم اساتیدی که دروس شان در این سایت بارگذاری می شود و هم کسانی که از این دروس استفاده می کنند در یک فرایند کاملا علمی و آزاد فعالیت دارند؛ سایت ویکی فقه هم به همین شکل آزاد و رایگان است.

استفاده از مطالب مدرسه نیاز به عضویت ندارد؛ در شرایط فعلی اساتید، یکی از شاگردان را(که قلم و فهم او مورد تایید استاد است) معین می کنند و او درس را می‌نویسد، رنگ بندی و مستندسازی می کند سپس ارسال می نماید؛ برخی از اساتید نیز هستند که تقریر آنها توسط چند نفر از شاگردان ایشان انجام می شود.

* حال به ویکی فقه می پردازیم؛ در این خصوص نیز توضیحات لازم را ارایه کنید.

سایت ویکی فقه یا دانشنامه اینترنتی علوم اسلامی ویکی فقه یک دانشنامه در حوزه علوم اسلامی است که در این سایت علوم اسلامی و علوم مرتبط با علوم اسلامی پوشش داده می‌شود. در حال حاضر این دانشنامه دهمین سال فعالیت خود را می‌گذراند و در این ده سال به یک بلوغ نسبی رسیده است. امروز بالغ بر ۵۲ هزار مقاله در حوزه علوم اسلامی در این سایت بارگذاری شده است که رقم بالایی است؛ در حقیقت کاری که انجام شده است تقریبا بی‌بدیل است.

در مباحث علوم اسلامی، شاهد این بوده و هستیم که یک مرجعیت علمی مناسب وجود ندارد. عمدتا حتی خود طلاب هم بعضا استنادشان به سایت ویکی پدیا بود که این سایت نیز یک دانشنامه آزاد است و هر کسی می تواند مقالات را ویرایش کند و اعتبار لازم علمی را ندارد. در حوزه‌های عمومی شاید بتوان گفت که این دانشنامه مشکل چندانی را ایجاد نمی‌کند ولی در حوزه‌های تخصصی اعتماد و اتقانی وجود نداشته و ندارد.

برای اینکه در این حوزه یعنی حوزه علوم اسلامی دارای یک دانشنامه متقن باشیم، این سایت شکل گرفت و حوزه‌هایی چون فقه، اصول، فلسفه، کلام، تاریخ، زندگی نامه اشخاص و بزرگان، حقوق و... را در قالب مقالات متعدد در دل خود جای داده است. در این دانشنامه در رشته‌های مرتبط نیز مقالاتی گنجانده می شود که به نوعی خودشان علوم اسلامی نیستند ولی مرتبط به حوزه علوم اسلامی هستند که از جمله آنها می توان به علومی چون روانشناسی و اقتصاد و.... اشاره کرد؛ یعنی وقتی محققی می خواهد به مطالعه روانشناسی بپردازد می تواند مباحث علمی را از این دانشنامه بگیرد.

* تولید مقالات در این دانشنامه به چه شکلی انجام می شود؟

ابتدای کار بحث شد که مقالات را خودمان تولید کنیم یا از تولید کنندگان دریافت کنیم ولی در نهایت به این نتیجه رسیدیم که در حوزه علمیه قم تولید علم بسیاری انجام می شود ولی برای آسان‌سازی دسترسی به مطالب، کار جدی‌ای صورت نمی‌گیرد. لذا بنا بر این شد که از علومی که تولید شده است در حوزه دانشنامه ای استفاده کنیم ولی کارهای خاصی روی آن انجام شود؛ البته به این معنی نیست که هیچ تولیدی نداریم اگر مدخلی از علومی که تولید شده به دست نیاید، محققان ما مدخل را ایجاد کرده و در سایت بارگذاری می‌کنند.

کار مهم این است که بحث امانت‌داری را حتما رعایت می کنیم و مقاله را از هر منبعی که استفاده کنیم یا با اجازه همان مرکز یا منبع آن را نشر می‌دهیم و یا اگر نشر آزاد باشد همه موارد حقوقی و نقلی و استنادی آن رعایت می‌شود؛ تمام تلاش صورت گرفته است، تا منابعی که در این سایت مورد استفاده قرار گرفته یا می‌شود، منابع معتبر و قابل اعتماد باشند.

* در زمینه پاورقی ها نیز فعالیت خوبی دارید، در این زمینه توضیح دهید.

یکی از مهمترین کارهایی که در سایت ویکی فقه انجام شده، مستندسازی پاورقی ها است که عمده ترین کار است چون محققان می دانند که این کار بسیار وقت‌گیر است. الان بیش از ۵۲ هزار مقاله در این دانشنامه وجود دارد که اگر مستندسازی مقالات انجام نمی‌شد، شاید این تعداد به ۱۵۰هزار مقاله می رسید. سه برابر وقت یک مقاله را مستندسازی آن به خود اختصاص می دهد؛ ولی به خاطر اهمیت این موضوع، این مسأله در اولویت قرار گرفت. برخی از کتب قبلا در کتابخانه موجود نبود و الان مقابله تخصصی انجام می شود و در نهایت در کتابخانه بارگذاری می شود. خیلی وقت ها مقاله خوب است ولی خطاهای نوشتاری در پاورقی‌ها رخ داده یا در پاورقی‌ها در مقالات علمی پژوهشی دقت نشده است یا به مرجع رجوع نشده و پاورقی داده می شود ولی در این دانشنامه مطلب را پیدا کرده و خطاها را اشاره می کنیم.

* در این دانشنامه صرفا روی زبان فارسی فعالیت دارید؟

ویکی فقه عربی در گذشته فعال بود ولی به خاطر مشکلات مالی، موقتا این بخش تعطیل شد ولی به حول و قوه الهی از ابتدای مهر ماه دوباره فعالیت خود را آغاز خواهد کرد. در زمینه مقالات زبان عربی نیز ۲۴۸۱ مقاله داریم که خوشبختانه با آغاز مجدد فعالیت‌های آن ظرفیت‌های جدید نیز فعال خواهد شد.

ویکی فقه به زبان اردو حدودا ۳ ماه است که فعالیت خود را شروع کرده است؛ مقالات از ویکی فقه فارسی به زبان اردو ترجمه می شوند؛ البته کار ترجمه سختی‌های خود را دارد و تا کنون ۱۲۲ مقاله ترجمه و بارگذاری شده است.

* نام سایت شما ویکی فقه است، یعنی کسی که برای اولین بار وارد سایت می شود شاید تلقی کند مثل ویکی پدیا قرار است با مقالات آزاد مواجه باشد.

در ویکی فقه خواستیم یک سایتی داشته باشیم که حرف مستند و مورد اعتماد ارایه کند و این مورد نیز نیازمند آن بود که مطالب آزاد نباشد و مقالات نهایی با تأیید و ارزیابی منتشر شوند؛ در این سایت کاربر می تواند آی دی یا نام کاربری ایجاد کرده و مقاله هم بارگذاری کند؛ ولی نشر عمومی آن زمانی است که مورد تایید قرار گیرد؛ خیلی وقت‌ها اشکالات را رفع کرده و مقالات را فعال کرده‌ایم.

* روزانه چند نفر از مطالب این دانشنامه استفاده می کنند؟

در حال حاضر، روزانه به‌طور متوسط ۵۰ هزار نفر از مطالب سایت استفاه می کنند و حدودا ۵۰۰ هزار صفحه نیز در هر روز لود می شود. رتبه ای که سایت الکسا به این دانشنامه می دهد( البته با فرض اینکه طبعا در تابستان به خاطر تعطیلات این رتبه تنزل پیدا کرده است) شامل رتبه جهانی ۲۸۶۲۰ و رتبه ایرانی ۹۲۰ است.

* حوزویان چند درصد نیروهای فعال در این دانشنامه را تشکیل می دهند؟

همه فعالان این بخش حوزوی هستند ولی در بخش فنی مهندسین کامپیوتر فعالیت دارند ولی در بخش علمی همه نیروها، طلاب حوزه علمیه هستند. حداقل شرطی که برای فعالیت محققین خود داشتیم آن است که حداقل طلبه درس خارج باشند. اگرچه دوستان علاوه بر شرکت در درس خارج، معمولا دارای مدارج علمی دیگری از مؤسسات حوزوی و دانشگاه‌ها نیز هستند و برخی از نیروها دارای مدارج علمی دکتری یا سطح ۴ می‌باشند.

* به نظر می رسد موسسه عریض و طویلی داشته باشید؟

جالب اینکه در نگاه اول چنین فکری وجود دارد؛ در مستندی که در زمینه معرفی مرکز ساخته شد سازندگان گمان نمی کردند این موسسه و مدرسه فقاهت در چنین مکانی اداره شود؛ تصور آنها یک ساختمان عریض و طویل بود؛ ولی حاج آقای جوادی و نیروهای این موسسه، دارای روحیه جهادی و انقلابی هستند و سعی شده است که از کمترین امکانات بیشترین ثمرات را برداشت کنیم.

در سایت ویکی فقه فارسی در بخش علمی سایت، ۱۲ نفر فعالیت می کنند و در ویکی فقه اردو نیز ۲ نفر، در ویکی فقه عربی نیز ۲ نفر و در ویکی پرسش نیز ۲ نفر فعالیت دارند. ویکی پرسش که در قالب پرسش و پاسخ فعالیت می کند ۱۰ هزار پرسش و پاسخ را در موضوعات مختلف در دل خود جای داده است.

انتهای پیام/

منبع: حوزه