به گزارش پایگاه خبری - تحلیلی مفتاح_اندیشه؛ حجت‌الاسلام والمسلمین علی راد، رئیس دفتر قم بنیاد پژوهش‌های آستان قدس رضوی و دانشیار دانشگاه تهران، در گفت‌وگو با ایکنا، گفت: آموزه کرامت از آموزه‌های مورد تأکید در قرآن و احادیث است و آیات متعددی به کرامت انسانی اشاره دارد از جمله آیه ۷۰ سوره مبارک اسراء «وَلَقَدْ كَرَّمْنَا بَنِي آدَمَ وَحَمَلْنَاهُمْ فِي الْبَرِّ وَالْبَحْرِ وَرَزَقْنَاهُمْ مِنَ الطَّيِّبَاتِ وَفَضَّلْنَاهُمْ عَلَى كَثِيرٍ مِمَّنْ خَلَقْنَا تَفْضِيلًا» که انسان را به صورت مطلق دارای کرامت و تکریم شده می‌داند.

وی با بیان اینکه از منظر خداوند انسان موجودی تکریم شده است، گفت: کرامت یک مؤلفه وجودی دارد که مراد این است که هر انسانی منهای هر گونه رنگ، نژاد، دارایی، علم، دانش و سن و وابستگی به ضمائم، وجودش، شایسته تکریم است؛ امام سجاد(ع) فرمودند که شما همه بندگان خدا را تکریم و احترام کنید، چه بسا انسانی که از نظر شما فرودست و در طبقه اجتماعی پایین‌تر است، از اولیاء الهی باشد.

حجت‌الاسلام علی راد با بیان اینکه بُعد دوم کرامت بُعد جایگاهی و منزلتی است، تصریح کرد: از آیات قرآن برمی‌آید که انسان در نظام هستی فرادست است و برتر از او در آفرینش خلق نشده است و همین سبب کرامت اوست؛ بُعد دیگر کرامت انسان، مؤلفه کنشی و رفتاری است؛ در آیات و روایات در مواجهه با انسان‌هایی که به هر دلیل دچار خطا و اشتباه می‌شوند، نوع رفتار فرد را مذمت می‌کنند و نه اصل وجودی و شخصیت او را؛ اسلام روی رفتار و تکریم انسان‌ها در افعال تأکید دارد.

کرامت انسانی تابع سطح و طبقه اجتماعی نیست

رئیس دفتر قم بنیاد پژوهش‌های آستان قدس رضوی در پاسخ به این سؤال که گروهی معتقدند افراد مشرک و کافر کرامت وجودی خود را ضایع کرده‌اند، لذا از حقوق شهروندی برابر با دیگران هم نباید برخوردار شوند؟ اظهار کرد: از نظر اسلام، اصل بر کرامت است؛ فرقی نمی‌کند که این فرد، مسلمان، یهودی و مسیحی باشد، ولی باید توجه کنیم که تداوم رفتار کریمانه با یک شهروند را خود او تعیین می‌کند.

دانشیار دانشگاه تهران اظهار کرد: اگر یک شهروند، قوانین حاکم بر جامعه را نقض کند به گونه‌ای به دیگران این حق را می‌دهد که او را نقد کنند، خود فرد این اجازه را داده است، البته باز هم کسی حق ندارد کرامت وجودی او را نقض کند، ولی چون خود او نقض کرده طبق عرفیات و قانون می‌توان با او برخورد کرد.

وی با بیان اینکه اگر کسی خودش، خود را شایسته کرامت وجودی بداند و آن را نقض نکند نباید کرامت او از سوی دیگران مخدوش شود، اضافه کرد: در مورد تحقق تاریخی اصل بحث جزیه اختلاف نظر وجود دارد؛ یهودیان خاصی که مظهر لجاجت، عناد و عدم تمکین به حق بودند، جزیه راهبردی بود که با اینها جنگ نشود؛ اصل عام نیست که در مواجهه با همه مخالفان اعمال شود.

کرامت رفتاری مهم‌تر از کرامت مالی

حجت‌الاسلام علی راد در پاسخ به این سؤال که مفهوم کرامت در افواه عمومی مترادف با بخشش و عطاست، به لحاظ لغوی آیا این لفظ منحصر در همین معناست، بیان کرد: مفهوم کرمت، مفهومی عام‌تر است و بخشش مالی یکی از بخش‌های آن است؛ کریم و کریمه کسی است که به نیازمندان می‌بخشد، ولی کرامت و کریم معنای عام‌تری از کرامت مالی دارد؛ کرامت رفتاری یکی از مصادیق است که به نظر بنده مهم‌تر از کرامت مالی است.

وی اضافه کرد: شخص کریم در مواجهه با فردی که خلق ناپسندی دارد و تندی و بدخلقی می‌کند، آنجا هم کریمانه برخورد می‌کند؛ قرآن کریم در این زمینه می‌فرماید: «وَإِذَا خَاطَبَهُمُ الْجَاهِلُونَ قَالُوا سَلَامًا»(فرقان/۶۳) و در آیه دیگر می‌فرماید: «وَ إِذا مَرُّوا بِاللَّغْوِ مَرُّوا كِراماً»(فرقان/۷۲) گرچه در میان عموم، بیشتر جنبه مالی مد نظر است؛ حتی کریم و کریمه به جایگاه و منزلت فرد هم اشاره و نشان از برتری یک فرد در یک قوم و آئین دارد، به گونه‌ای که هر کسی که نزد فرد کریم و یا کریمه شرفیاب شود، دست خالی نخواهد رفت و یا بهره مالی و یا بهره علمی و اخلاقی خواهد گرفت. همنشینی و انس با کریمه و کریمه موجب تعالی وجودی و رشد انسان می‌شود.

دانشیار دانشگاه تهران در پاسخ به این پرسش که برخی از جامعه زنان از نادیده گرفته شدن کرامت خود گله دارند، ولی مصادیق کرامت در میان بانوان متفاوت است، از نظر دین، مهم‌ترین مؤلفه‌های کرامت زنان چیست؟ اظهار کرد: انسان به این دلیل کریم و کریمه است که گوهر وجودی و ارزش‌هایی را که خدا در نهادش قرار داده حفظ کند؛ چرا طلا قیمت بالا دارد و نگهداری ویژه از آن می‌کنیم، چون در گوهر آن چیزی هست که ارزشمند است؛ پس کرامت انسان هم دارای دلیل و فلسفه است.

حجت‌الاسلام علی راد با بیان اینکه میان کرامت‌های زنانه و مردانه تفاوت وجود دارد، تصریح کرد: این تفاوت هم به برخی ویژگی‌های تکوینی در هر دو جنس بازمی‌گردد؛ زنان با توجه به لطایف وجودی، نیاز به تکریم ویژه و خاص متناسب با وجودشان دارند؛ مثلاً ما در نگهداری یک شیشه و بلور باید رعایت و احتیاط بیشتری داشته باشیم تا نشکند، در حدیث نبوی بیان شده که «رفقاً بالقواریر»؛ وجود زنان حساس، شکننده و بازتاب‌دهنده است.

تأکید بر تساوی؛ مخالف کرامت بانوانی

دانشیار دانشگاه تهران اضافه کرد: در قانون‌گذاری‌ها و نوع تعامل با بانوان باید کرامت متناسب با جایگاه آنان و توانمندی آنان را درنظر بگیریم و نباید او را با مردان مقایسه کنیم، بحث تأکید بر تساوی زنان و مردان در تمامی عرصه‌های اجتماعی ظلم به زن و کار نادرستی است. اگر وجود زن تفاوت دارد، نوع تکریم زن هم متفاوت از تکریم مردان است؛ همچنین شاخصه‌های تکریم زنان در مقایسه با مردان نه در اصل تکریم بلکه در نوع و روش تکریم، متفاوت است.

وی اضافه کرد: یکی از مهم‌ترین مؤلفه‌ها و مصادیقی که در روایات و آیات برای کرامت وجودی زن مطرح شده است؛ بحث عفاف است؛ زیرا عفاف سبب می‌شود تا مردان هم با زن، عفیفانه برخورد کنند؛ اگر بانویی عفاف را کنار بگذارد، کرامت خودش را نادیده گرفته است؛ البته عفاف فراتر از حجاب است و چه بسا بانویی مثلاً چادری نباشد، ولی عفیف باشد و یا بر عکس.

حجت‌الاسلام علی راد تصریح کرد: نباید در حریم‌های خاص بانوان مداخله و یا حضور پیدا کنیم؛ برخی حریم‌های اجتماعی مختص زنان و برخی مختص مردان است؛ اینکه برخی فشار می‌آورند که آقا جلوی اختلاط را نگیرید و بگذارید محیط‌های مشترک وجود داشته باشد، به نظر بنده این نگاه دقیق و علمی و دینی و حتی جنسیت‌شناسی نیست. از این رو برخی ورزش‌ها هیچ سنخیتی با جسم و جنس زنان ندارد؛ مثلاً فوتبال ورزشی مردانه است و عمدتاً هم فوتبال‌دوستان، فوتبال مردان را دنبال می‌کنند؛ لذا چرا باید این حریم را بشکنیم. به نظر بنده برخی افرادی که بر التقاط حریم‌ها اصرار دارند ناقض کرامت بانوان هستند.

انتهای پیام/

منبع: ایکنا