به گزارش خبرنگار پایگاه خبری – تحلیلی مفتاح_اندیشه، آیت‌الله سید احمد خاتمی، استاد درس خارج حوزه علمیه قم در درس «فقه بیماری‌های مسری» به بررسی مسائل فقهی بیماری کرونا ویروس پرداخت که در ادامه خلاصه متن آن را ملاحظه می‌کنید؛

خلاصه جلسه گذشته

گفته شده روزه گرفتن سبب کم شدن آب بدن و خشک شدن حلق می‌شود، زمینه ابتلا به بیماری کرونا ویروس را فراهم می‌کند. سئوال شده با توجه به زمینه سازی روزه گرفتن برای بیماری آیا روزه گرفتن واجب است؟

پزشکان متخصص و متعهد گفتند روزه گرفتن سبب افزایش مقاومت بدن می‌شود. روایت «صموا تصحوا» که تجربه پزشکی دیروز و امروز آن را تایید می‌کند. دکتر مرندی رئیس فرهنگستان علوم پزشکی کشور نامه‌ای به مراجع تقلید ارسال کرده است. مضمون نامه او روزه سبب مقاومت در برابر ویروس می‌شود. خلاصه نامه رئیس فرهنگستان علوم پزشکی، روزه گرفتن سبب نمی‌شود افراد سالم گرفتار بیماری کرونا ویروس بشوند. البته افرادی که از پیش مرض‌های زمینه‌ای دارند به پزشک مراجعه می‌کنند و با نظر او وظیفه خود را مشخص می‌کنند.

بنابراین حکم روزه گرفتن بر اساس آیه شریفه «و من کان مریضا او به اذاً او علی سفرٍ فعدةٌ من اُخَر»[1]، اگر کسی مریض باشد یا آن که روزه گرفتن موجب اشتداد مرض یا دیر خوب شدن آن بشود، نباید روزه بگیرد. چنین روزه‌ای امر ندارد و گرفتن آن هم صحیح نیست.

ان قلت: در آیه مطلق مریضی را گفته است و قید ضرر را ندارد.

قلت: اطلاقات قرآن مانند قانون اساسی و کلیات است. نمی‌توان در جزئیات به آن استشهاد کرد. و این‌که در روایت امام صادق علیه‌السلام تمسک به آیه شریفه کردند در حقیقت آیه را در جزئی تطبیق کردند.

به عبارت دیگر در تطبیق آیه، امام علیه‌السلام می‌فرمایند مرضی که روزه برای آن ضرر داشته باشد، آن روزه واجب نیست. بنابراین هر مرضی موجب سقوط روزه نمی‌شود. اضافه بر آن اگر امام علیه‌السلام نیز نمی‌فرمودند روشن است که من کان مریضا هر مرضی نیست و عقل این را درک می‌کند. روایاتی که در جلسه گذشته نقل کردیم تشخیص مریضی را به عهده شخص قرار داده است. این روایت را دوباره می‌خوانیم.

مُحَمَّدُ بْنُ يَعْقُوبَ عَنْ عَلِيِّ بْنِ إِبْرَاهِيمَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى عَنْ يُونُسَ (عَنْ شُعَيْبٍ) عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع مَا حَدُّ الْمَرِيضِ إِذَا نَقِهَ فِي الصِّيَامِ فَقَالَ ذَلِكَ إِلَيْهِ هُوَ أَعْلَمُ بِنَفْسِهِ إِذَا قَوِيَ فَلْيَصُمْ.(2)

سند روایت

عن شعیب در پرانتز گذاشته شده است. پس معلوم می‌شود در برخی از نسخه‌ها عن شعیب است و در برخی نسخه‌ها نیست. در کتاب کافی چاپ دارالحدیث که با هفتاد نسخه تطبیق داده شده از نسخه عن شعیب دارد. بنابراین نقل این نسخه‌ها یونس بن عبد الرحمن عن شعیب عقرقوفی روایت ندارد. ولی یونس بن یعقوب از شعیب عقرقوفی روایت دارد.

مقدس اردبیلی در جامع الرواة ج 1 ص 400 می‌فرماید: عنه- یونس بن یعقوب- فی التهذیب فی باب الذبح و فی باب الزیادات فی فقه الحج، شعیب عقرقوفی از اصحاب امام صادق و امام کاظم علیهم‌السلام است.

خواهر زاده ابو بصیر یحیی بن قاسم و از امام صادق و امام کاظم علیهم‌السلام روایت دارد ثقةٌ عینٌ له اصلٌ عنه ابن ابی عمیر و حماد بن عیسی. لکن یونسی که از شعیب نقل می‌کند یونس بن عبد الرحمن نیست. محقق خویی در معجم رجال الحدیث ج 20 ص 227 می‌فرماید: وقع بعنوان یونس بن عبدالرحمان فی اسناد کثیر من الروایات، تبلغ مئتین و ثلاثة و ستین مورداً. روی عن... و محمد بن مسلم.

بنابراین یونس از محمد بن مسلم روایت دارد، ولی از شعیب عقرقوفی روایت ندارد. یونسی که از شعیب روایت دارد یونس بن یعقوب است. محمد بن عیسی از یونس بن عبدالرحمن روایت دارد. بنابراین آنچه در پرانتز گذاشته شده درست است که احتمالا شعیب نباشد و حق این است که شعیب نیست.

دلالت روایت

حد مریضی هنوز تتمه مرض را دارد؛ روضه بگیرد؟ معنای نَقِهَ، در صحاح اللغة: نَقِهَ من مرضه بالکسر نقهاً اذا صحَّ و و هو فی عقب علته[3]. وقتی نقه گفته می‌شود که هنوز تتمه مرض را داشته باشد. ابن اثیر در نهایه می‌گوید: نقه فهو ناقه اذا برء و افاق و کان قریب العهد بالمرض لم یرجع الیه کمال صحته و قوته. یعنی هنوز از مریضی خوب خوب نشده و ضعف بدن را هنوز دارد.

علامه مجلسی در مراة العقول ج 16 ص308 نقه‌ای خرج من مرضه و بقی فیه ضعفٌ. و یمکن ان یقال النقاهة بقیة من المرض. هنوز نقاهت مریضی را دارد. سوال شده، شخصی مریض است اما به طور کامل خوب نشده آیا روزه بگیرد؟ امام علیه‌السلام می‌فرماید: اگر بدن او قوی شد و روزه گرفتن سبب بقای بیماری یا تشدید و یا دیرتر خوب شدن نشود، روزه بگیرد.

بنابراین مطلق المرض سبب روزه نگرفتن نیست، بلکه مراد مرضی که روزه در آن تاثیرگذار باشد و وجوب روزه را ساقط می‌کند و اگر روزه بگیرد مسقط تکلیف نیست و باید قضای آن را بگیرد. بنابراین حکم کلی گفته شد و حکم وضعی توسط پزشکان توضیح داده شد.

چند نکته در رابطه با روزه

1- روزه حکم فردی است و نمی‌توان بخاطر مریضی یک یا چند نفر گفته شود دیگران روزه نگیرند.

2- روزه گرفتن تکلیف روزانه است، یعنی فرد باید وضعیت هر روز خود را ملاحظه کند آیا بخاطر مریضی می‌تواند روزه بگیرد یا نمی‌تواند؟ اگر بخاطر بیماری نتوانست روزه بگیرد این حکم مختص همان روز است و نمی‌توان برای دیگر روزها سرایت بدهد، مگر این‌که در روزهای دیگر نتواند روزه بگیرد. همچنین به این بهانه اکتفا به روزه روز‌های عزیز بکند کفاره و قضا بر او واجب می‌شود.

3- اگر با رعایت همه تدابیر احتیاطی و پیشگیرانه ترس عقلایی ابتلا به کرونا ویروس را داشته باشد، هر روزی که از روزه گرفتن آن می‌ترسد، وجوب روزه از او ساقط می‌شود.

4- اگر می‌تواند با ماندن در خانه، عدم اختلاط نزدیک با دیگران، استفاده از ماسک و دستکش و رعایت مراقبت‌های بهداشتی از بیماری جلوگیری کند و رعایت کردن سختی غیر قابل تحمل نداشته باشد، روزه از او ساقط نمی‌شود.

5- خوردن آب و مایع برای کاهش آب موجود در بدن و خشک شدن حلق که عامل ابتلا بر بیماری کرونا است، موجب سقوط روزه نمی‌شود. مگر در افراد خاصی که با نظر پزشک روزه از او ساقط می‌شود. اگر با ماندن در خانه بدون این‌که در زندگی آن‌ها لطمه‌ای ایجاد شود باید با ماندن در خانه روزه بگیرند و در صورتی که نمی‌تواند شغل خود را تعطیل کند و احتمال عقلایی ابتلا با روزه گرفتن وجود داشته باشد روزه ساقط می‌شود. ولی اگر این احتمال داده نشود روزه ساقط نمی‌شود. در صورت جواز افطار حق روزه خواری در ملاء عام را ندارند. پس با عذر واقعی شرعی روزه ساقط می‌شود و عذر ساختگی موجب سقوط وجوب روزه نیست.

درباره خمس به صورت اجمال در جلسات گذشته جواب دادیم، من بیده الخمس، عبارت است از این‌که حاکم یا مرجع تقلید باید اجازه بدهد. مکلف نمی‌تواند بدون اجازه مرجع تقلید خمس را مصرف مبارزه با ویروس کند.

مطلب دیگر خرج از موقوفات متوقف بر نظر واقف است که عین وقف در چه چیزی خرج بشود، بنابراین از موقوفات مساجد و مانند این‌ها را نمی‌توان در مبارزه با ویروس خرج کرد.

انتهای پیام/

پی نوشت؛

1 - بقره/سوره2، آیه185.

2 - وسائل الشيعة، الشيخ الحر العاملي، ج10، ص-220، 219 أبواب من یصح منه الصوم، باب20، ح3، ط آل البيت.

3 - صحاح اللغة، ج5ص2253.