به گزارش پایگاه خبری – تحلیلی مفتاح_اندیشه، آیت‌الله علی اکبر رشاد، رییس شورای حوزه‌های علمیه استان تهران در جلسه هجدهم «درس خارج فقه مهندسی ژنتیک و جنگ بیولوژیک» که به صورت مجازی برگزار شد، به تأثیر عرصه‌های جدید مهندسی ژنتیک بر ابواب فقه پرداخت.

وی با بیان این‌که ما با طراحی مباحث مربوط به زیست فناوری به دنبال فتح باب و تولید ادبیات اولیه در این موضوع هستیم، مسائل پزشکی و بهداشتی مرتبط با مسائل مهندسی ژنتیک و زیست فناوری را پرچالش‌ترین محور از محورهای 20گانه مرتبط با حوزه زیست فناوری برشمرد و تصریح کرد: قلمرو بهداشت و درمان و پزشکی هم به شدت مورد ابتلاء، هم به شدت مورد چالش و هم به شدت دارای فروض و مسائل پیش آمده است.

آیت‌الله رشاد ادامه داد: زیست فناوری به ویژه مهندسی ژنتیک نقش و سهم بزرگی در امور بهداشتی و درمانی و پزشکی دارد و این نقش از پیشینه دیرینه‌ای نیز برخوردار است. یعنی از دیر زمان موضوع زیست فناوری و پیوند مطالب زیست فناورانه در مسائل بهداشتی و سلامتی و درمانی و پزشکی و... برای بشر مطرح بوده است. این مسائل از صورت‌های ساده و بدوی زیست فناوری و امور بهداشتی و درمانی مطرح بوده و جزو مسائل مورد ابتلاء در این قلمداد می‌شده است.

وی تأکید کرد: از گذشته در مسائل سلامت و درمان و یا احیاناً تولید دارو از شیوه‌های زیست فناورانه ولو از شیوه‌های بسیار ساده و اولیه استفاده می‌شده است. البته در روزگار ما این مسائل بسیار توسعه یافته و گسترش سرسام آوری در زمینه کاربست زیست فناوری و به ویژه مهندسی ژنتیک در حوزه بهداشت و درمان و پزشکی پیدا کرده است.

رییس شورای حوزه‌های علمیه استان تهران بیان کرد: این گسترش به صورت فزاینده‌ای و روز به روز بلکه در مقیاس جهانی دم به دم در حال توسعه و تعمیق است. به طوری که به نظر می‌رسد در آینده نه چندان دور اصولا طب البته به معنای وسیع آن تبدیل به زیست فناوری می‌شود. یعنی زیست فناوری همه ابعاد و عرصه‌های طب به معنای وسیع را فرا خواهد گرفت. به معنای وسیع یعنی در علوم آزمایشگاهی مرتبط، در امر تشخیص، در مسائل بهداشت، پیشگیری، درمان، دارو سازی، امور پیراپزشکی و... وجود خواهد داشت. آینده طب تبدیل می‌شود به زیست فناوری با دامنه گسترده آن.

رییس پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی پرسش اساسی مطرح در مسائل پزشکی و بهداشتی و درمان مرتبط با حوزه زیست فناوری را این دانست که «آیا کاربست قوانین مکشوفه در قلمروهای مورد بحث جایز است یا خیر؟»، عنوان کرد: درباره این پرسش سه فرض مطرح است؛ نخست، آیا مطلقاً مجاز است؟ دوم، آیا مطلقاً ممنوع است؟ سوم، بسته به اعتبارات مختلف باید حدود و شروطی را رعایت کنیم؛ بنابراین اجمالاً مجاز هستیم. یعنی بسته به این‌که در چه قسمی از حیوانات و موجودات زنده این قوانین مکشوفه را به کار بگیریم، مجاز یا ممنوع می‌شود.

وی اضافه کرد: البته این مسأله ممکن است پس از حکم اولی، حکم ثانوی پیدا کند که این حکم ثانوی مثبت یا منفی باشد. در حکم ثانوی مثبت بگوییم براساس فلان قیود و شروط مستحب و واجب است و در حکم ثانوی منفی بگوییم با این قیود و شروط مکروه و یا حرام است. بنابراین باید دقت کرده و بدانیم حدود و ثغور تصرف و کاربرد و کاربست ما کجاست و چیست.

آیت‌الله رشاد در ادامه به ذکر نمونه‌هایی از مسائلی که در زمینه طب و بهداشت در پیوند با مهندسی ژنتیک و زیست فناوری قابل طرح است، پرداخت و گفت: نخستین بحث قابل طرح این است که اجمالاً حکم استخدام قوانین مکشوفه در حوزه سلامت و طب چیست؟ پرسش دیگر این است که حکم استخدام قوانین مکشوفه آنگاه که ضرورت‌هایی(ضرورت‌های بشری و گاه دینی) وجود داشته باشد و مسائل حیاتی اقتضاء استخدام و کاربرد این قوانین و قواعد را داشته باشد، در این صورت حکم امر چیست؟ آیا اگر کاربست قوانین و قواعد کشف شده منجر به ضرر قطعی شود، مجاز هستیم؟

وی افزود: اگر در این مفروض یعنی کاربست قواعد و قوانین موجب اضرار به غیر شود، حکمش چیست؟ اگر کاربرد این قوانین و قواعد و اعمال فرآینده‌های زیست فناورانه موجب ضرر محتمل باشد، حکمش چیست؟ گاه ممکن است روی انسآن‌های خاصی بنا باشد چنین کاربست‌های نخستینی اعمال شود، آیا در مقام آزمایش روی عناصر و افراد خاصی قید و شرطی قابل طرح است؟ ما در مطالعات آزمایشگاهی اگر فرآینده‌های زیست فناورانه را بخواهیم بر روی حیوانات اعمال کنیم آیا مجاز هستیم یا خیر؟ آیا تخریب سلول‌های بنیادی مجاز است یا موجود زنده به شمار می‌آید؟

وی ادامه داد: درباره جنین آزمایشگاهی مجاز به از میان بردن او هستیم یا خیر؟ آیا میان جنین آزمایشگاهی با جنین طبیعی در حکم اختلاف وجود دارد؟ در انتقال ژن از فردی به فرد دیگر، از انسانی به حیوان و از حیوانی به انسان حکم چیست؟ آیا مجاز هستیم با کاربست قوانین زیستی مکشوفه و اعمال فرآینده‌های زیست فناورانه موجودات زنده‌ای را پدیده بیاوریم بدون آن که از رهگذر مجاری طبیعی این اتفاق بیفتد. آیا مجاز هستیم به کاربست اطلاعات و امور مرتبط با DNE، احکام مربوط به بانک‌های ذخیره ژن یا ژنتیک چیست؟ و... .

استاد حوزه علمیه اذعان کرد: در این زمینه پرسش‌های مختلفی قابل طرح است که اگر تجزیه کنیم گاهی هر پرسش مطرح، خود تبدیل به ده‌ها پرسش دیگر می‌شود. با توجه به این‌که مسائل و فروض متفرق و متکثری مطرح است، این مطلب ضرورت پیدا می‌کند که ما چگونه باید مسائل مربوط به حوزه سلامت و طب به معنی الوسیع را تبدیل به مسائل کنیم. منطق آن چیست؟ ظاهراً منطقی که ما برای تمام مسائل زیست فناورانه ارائه کردیم، اینجا کارآیی دارد. همچنین این مسائل باید در قالب ساختار منطقی صورت بندی شود، بنابراین نیازمند یک منطق و منهجی هستیم. در این جا نیز براساس همان منطقی که برای صورت بندی مباحث زیست فناوری در نظر گرفتیم، عمل می‌کنیم.

انتهای پیام/