به گزارش خبرنگار پایگاه خبری – تحلیلی مفتاح_اندیشه، آیت‌الله جواد مروی، استاد درس خارج حوزه علمیه قم در درس خارج فقه معاصر به بررسی موضوع «بیت کوین و رمز ارز‌ها» پرداخت که در ادامه متن آن را ملاحظه می‌کنید؛بسم الله الرحمن الرحیم

در تعریف بیت کوین عرض کردیم که دارائی اعتباری و دیجیتالی است که در تولید و نقل و انتقال آن از تکنیک رمزگذاری استفاده می‌شود و فاقد پشتوانه است و تولید آن غیر متمرکز و مبادله آن به صورت همتا به همتا صورت می‌گیرد.

چهار نکته در این تعریف قابل توجه بود.

نکته اول: این بود که ما تعبیر نکردیم از بیت کوین به رمزارز یا پول یا ارز اعتباری، گفتیم دارائی اعتباری است، جهتش را در جلسه قبل توضیح دادیم.

نکته دوم: این است که ما قبلا گفتیم ارزهای دیجیتال بر دو قسم است، با پشتوانه و بدون پشتوانه که توضیح دادیم و اشاره کردیم از نظر آثار شرعی دارائی یا ارز با پشتوانه با ارز بدون پشتوانه مختلف می‌شود. بیت کوین از جمله دارائی‌هائی است که پشتوانه ندارد، اعتبار و ارزش مالی آن به خودش هست و نه به پشتوانه آن.

نکته سوم و چهارم را قبلا توضیح داده‌ایم و فقط اشاره می‌کنیم.

نکته سوم: تولید این ارز و دارائی غیر متمرکز است، برخی از ارزها، بانک مرکزی یا (یک) دولتی در تولید آن دخالت دارد این ارز یا دارائی تولیدش غیر متمرکز است.

نکته چهارم: مبادله‌اش همتا به همتاست، توضیح این نکته هم گذشته است، در مبادله هیچ احتیاجی به واسطه چه بانک باشد چه مؤسسه باشد، ندارد.

این تعریف را مقایسه کنید با تعریفی که وب سایت بیت کوین ارائه کرده است و بعد اشاره کنید که چه نکاتی در آن تعریف مغفول بوده است و چه مواردی را در آن تعریف اخذ کرده‌اند که نیاز به اخذ ندارد.

مطلب سوم: ارکان بیت کوین

این دارائی یک ارکانی دارد که هویت بیت کوین با این ارکان است.

رکن اول: ظرف وجودی بیت کوین است در فضای مجازی که از آن تعبیر می‌شود به بلاک چین، ابتدا مقدمه‌ای را اشاره کنیم تا این رکن فی الجمله شناخته شود.

مقدمه: چنانچه قبلا اشاره کردیم یکی از دو نکته مهم بیت کوین و بسیاری از رمزارزها این است که ساز و کار انتقال بیت کوین بدون نهاد واسط تثبیت می‌شود یعنی هیچ بانکی، هیچ مؤسسه‌ای هیچ حاکمیتی در نقل و انتقال بیت کوین دخالتی ندارد و تبادلات به صورت مستقیم بین افراد انجام می‌شود که منافع زیادی دارد که در منافع ممکن است به آن اشاره کنیم. برای پیاده سازی این امتیاز مهم در بیت کوین یک مشکل بزرگ وجود داشت و آن مشکل در تمام رمزارزها مصرف چند باره پول دیجیتال است. در پولهای محسوس وقتی این پول را در اختیار دیگری قرار دادی دیگر از تحت سلطه انسان خارج است و نمی‌تواند دوباره آن را مصرف کند، این پولهای محسوس با ویژگیهایی که دارند، معمولا غالب مردم امکان کپی کردن این پولها را ندارند، مثل از روی صد دلاری کپی کند و آنها را مصرف کند. ولی در ارزهای دیجیتال به خاطر اینکه جز یک فایل کامپیوتری چیزی نیست، مثل بقیه فایلهای رایانه‌ای ممکن است کسی این فایل را کپی کند برای صد نفر بفرستد، از صد جا با یک بیت کوین اشیائی را خریداری کند وجهش هم روشن است داده‌های کامپیوتری به راحتی قابل کپی کردن است.

مخترع بیت کوین مشکل کپی کردن این ارز دیجیتال را با استفاده فناوری بلاک چین یا زنجیره بلوکی توانست حل کند و بر این مشکل بزرگ فائق بیاید. در اینجا نه فرصت هست و نه اطلاعات کافی که فناوری بلاک چین را توضیح بدهیم همین مقدار اشاره می‌کنیم که متخصصین مباحث فناوری اطلاعات از بلاک چین به عنوان پنجمین انقلاب در عرصه فناوری نام می‌برند. تعبیرشان این است انقلاب اول: پیدایش رایانه‌ها در دهه 70 میلادی است، انقلاب دوم: ظهور رایانه‌های شخصی در دهه 80 میلادی است، انقلاب سوم: ظهور اینترنت در دهه 90 میلادی است، انقلاب چهارم: پیدایش شبکه‌های اجتماعی در قرن بیستم است. و پنجمین انقلاب در عرضه فناوری و یکی از مهمترین آنها فناوری بلاک چین یا زنجیره بلوکی است، بلاک یا بلوک واحد اصلی ذخیره سازی بر روی دیسک رایانه است، چین هم یعنی زنجیره، بلاک چین یعنی زنجیره‌ای از بلاکها. به این معنا یک سیستم ثبت اطلاعات که تفاوت عمده‌اش با سیستمهای دیگر ثبت اطلاعات این است که اطلاعات ذخیره شده بر روی این سیستم میان همه اعضای شبکه پخش می‌شود و به اشتراک گذاشته می‌شود و با استفاده از رمز نگاری و توزیع این داده‌ها امکان هک یا حذف یا دستکاری اطلاعات ثبت شده در این سیستم تقریبا از بین می‌رود و این بسیار بسیار مهم است.

به عبارت دیگر سایر سیستمهای ثبت اطلاعات می‌شود با تخریب نقطه مرکزی داده‌های ذخیره شده را تخریب یا نابود کرد و حتی مرکزیتی در سایر شبکه‌ها وجود دارد که تمرکز قدرت پردازش، ذخیره سازی و تجمیع اطلاعات، اینها در دست مسئؤل آن شبکه است ولی در شبکه بلاک چین همه این انحصارات حذف شده است، یک شبکه تقریبا 99 و نیم درصد ایمن که نه تجمیع اختیار دست یک مرکزیت است نه تجمیع قدرت و نه تجمیع اطلاعات.

از این شبکه بلاک چین در زمینه‌های مختلف می‌شود استفاده کرد، حفظ اطلاعات شخصی و خانوادگی و مملکتی، نظارت عمومی‌بر عملکرد مسئؤلین و دارایی آنها، سیستم توزیع سرمایه، ردیابی آن، رهگیری محل مصرفش، ایجاد امنیت در انتخابات، کم کردن ضریب تقلب، شمارش آراء. خود بلاک چین می‌تواند محور برای بررسی احکام شرعی مختلف مربوط به خودش قرار بگیرد. ولی آنچه الان مورد نظر ماست این است که تولید و توزیع و مبادله بیت کوین در این ظرف صورت می‌گیرد. ظرفی که تقریبا می‌شود گفت با توجه به این ظرف تقلب در این سیستم بلاک چین تقریبا نزدیک به صفر می‌شود. این یک رکن مهم از ارکان بیت کوین.

رکن دوم: فرآیند استخراج بیت کوین است، اینها خودش در حکم تأثیر دارد. بیت کوین را گاهی انسان در خرید یا مبادله به دست می‌آورد مثل هر ارز و کالای دیگری، گاهی او را می‌خرد، الان نزدیک به 15 هزار دلار هر بیت کوین ارزش دارد. در سال 2009 خیلی کمتر از اینها و حدود یک دلار ارزش داشت. گاهی کالایی می‌دهد پولش را با بیت کوین می‌گیرد.

اما نکته دیگری که هست این است که استخراج و تولید و خلق بیت کوین برای همه افراد امکانش وجود دارد، البته در یک محدوده‌ای. قبلا توضیح دادیم که برخی پولها تولیدش متمرکز است یک بانک مرکزی خاص یا مؤسسه خاصی. ولی بیت کوین از جمله کالاها یا رمزارزهایی است که هر شخصی که دسترسی به اینترنت داشته باشد، سخت افزار مناسبش را دارا باشد می‌تواند به عنوان استخراج‌گر و تولید کننده این کالا یا رمزارز سهیم باشد البته این استخراج یا تولید مکانیزم خاصی دارد، به این معنا یک مسأله ریاضی و محاسباتی پیچیده را شبکه در اختیار قرار می‌دهد هر کسی که توان دارد باید تلاش کند این معادله ریاضی را حل کند و حل این معادله ریاضی سودهایی برای شبکه دارد که اشاره می‌کنیم. شاید در هر لحظه صدها نفر یا هزاران نفر در تلاشند که این معادله را حل کند، هر کسی زودتر از دیگران تلاش کرد و این معمای ریاضی را حل کرد با حل این معما گویا تولید بیت کوین صورت می‌گیرد. یا به تعبیر دیگر شبکه به عنوان جایزه مقداری بیت کوین ایجاد می‌کند و در اختیار او قرار می‌دهد. وقتی هم معما حل شد و بیت کوین در اختیار او قرار گرفت، در شبکه بلاک چین اشتراک گذاری می‌شود و از سوی جمع تأیید اعتبار می‌شود و این شخص مالک این بیت کوین حساب می‌شود و می‌تواند خرج کند و عرض شد چون در شبکه بلاک چین هست نه امکان کپی برداری و نه امکان تقلب نسبت به او وجود ندارد.

از بحثهای مهم فقهی که در آینده باید بررسی کنیم، استخراج این رمزارز از نظر فقهی آیا جایز است یا نه؟ که صور و توضیحاتی دارد که باید بررسی شود. اگر اصل استخراج و تولید جایز بود بر این استخراج یا تولید بیت کوین چه عنوانی از عناوین فقهی بار است؟ بین این فرد و بین مبدعین شبکه بیت کوین چه عمله‌ای واقع می‌شود؟ این استخراج از نظر فنی و از نظر فقهی چیست؟ جمعی از علمای اهل سنت می‌گویند این استخراج حرام است چون قمار است، باید بررسی کرد. بعضی می‌خواهند تصحیح کنند به ادله شرکت تمسک می‌کنند آیا این استخراج یک نوع شرکت و مشارکت است؟ بعضی نگاهشان این است که این استخراج یک نوع حیازت است، آیا حیازت اینجا صدق می‌کند یا نه؟

رکن سوم: کیف پول بیت کوین است، یک نرم افزاری است که بیت کوین‌ها در آن نگه داری می‌شود. از لحاظ فنی محسوس نیست مثل صندوقچه‌ای که انسان در منزل دارد و پولهای خودش را در آن می‌گذارد، اینگونه نیست، ولی رمزهای مخصوصی است که برای آدرس هر بیت کوین وجود دارد و در یک نرم افزار حفظ می‌شود و این کیف پول مالکیت بیت کوین برای کاربر نگه می‌دارد. یکی از مشکلاتش این است که در معایب آن اشاره می‌کنیم، اگر کسی رمزش را فراموش کرد یا کسی این نرم افزار را دزدید دیگر امکان بازیابی آن وجود ندارد. این کیف پول به صورت نرم افزار کامپیوتری، تحت وب و به صورت سخت افزاری برای کاربر به هر یک از صور وجود دارد

ممکن است بعضی از ارکان دیگری داشته باشد که اینها در حکم شرعی دخالت ندارد. مثل کلید عمومی و کلید خصوصی چیست؟

مطلب چهارم: معایب و مزایای بیت کوین

آخرین مطلبی که باید قبل از حکم شرعی به مختصر اشاره کنیم معایب و مزایای بیت کوین است که بعضی از آنها هم ممکن است فی الجمله در حکم شرعی دخالت داشته باشد.

این دارائی یا این رمزارز مزایا و معایبی دارد.

مزایای بیت کوین

امتیاز اول: عدم محدودیت در پرداخت و امکان مبادلات بین المللی، چون نظیر به نظیر است و هیچ واسطه ای در پرداخت نیست از هر جای دنیا به هر جای دینا انسان می‌تواند ارسال کند بدون هیچ مانعی، لذا هیچ تحریم هیچ حاکمیتی در جلوگیری از داد و ستد با بیت کوین هیچ وقت اجرائی نمی‌شود. دول مختلف یک کشور را تحریم کنند. ارزهای دیگر که در تبادلش نیاز به واسطه دارد، بانکهای مختلف جلوگیری می‌کنند و نمی‌گذارند نقل و انتقال پیدا کند، ولی بیت کوین واسطه نمی‌خواهد فروشنده و خریدار با هم توافق می‌کنند هیچ عاملی جلوی این مبادله را نمی‌تواند بگیرد، لذا در ایام تحریم ظالمانه برای هر کشوری مبادله با بیت کوین یک فرصت بزرگ است.

امتیاز دوم: که بسیار مهم است عدم خلق بی‌رویه پول در سیستم اقتصادی است. قبلا اشاره کردیم خلق پول در سایر پولها و اسکناسها به دست حاکمیت و به دست بانک مرکزی است، لذا در بحرانهای مختلف، حاکمیتها مخصوصا در کشورهایی که بانک مرکزی کاملا در سیطره دولت است تلاش می‌کنند با خلق و تولید پول بدون پشتوانه ضربه‌های بزرگی به اعتبار مالی مردم بزنند برای اینکه مشکل خودشان را حل کنند در بیت کوین خلق بی‌رویه پول به هیچ وجه صورت نمی‌گیرد. چون برای خلق پول یک ساز و کار خاصی تعریف شده است، هر کسی با حل یک معادله ریاضی می‌تواند این پول را خلق کند، یک روند خاصی هم هست، به صورتی خاصی است که به هیچ وجه خلق بی‌رویه پول در آن تصور نمی‌شود.

امتیاز سوم: در بسیاری از کشورها در شرائط خاص سیاسی و اقتصادی، دولتها به مصادره اموال و دارائی‌های اشخاص حقیقی و حقوقی اقدام می‌کنند حتی کشورها هم چنین است. در حال تخاصم دو کشور کشورها دست به بلوکه کردن اموال یکدیگر می‌زنند. اما در بیت کوین باز چون نه در تولیدش متمرکز است، نه در مبادله‌اش یک واسطه است، تحت نظارت هیچ قانون مرکزی نیست لذا هیچ حاکمیتی توان مصادره بیت کوین را ندارد، هیچ حاکمیتی لذا بعضی از کشورها مثل مکزیک در یک زمانی دولت می‌خواست مالیات بر سپرده‌های بانکی ببندد به خاطر ضعف اقتصادی، بلافاصله بسیاری از مردم پولهایشان را از بانک برداشتند و تبدیل به بیت کوین کردند. جهتش این است که دولت نمی‌تواند بر این ارز مالیات ببندد، و نمی‌داند این پول کجاست و به هیچ وجه نه مورد مطالبه و نه مورد بلوکه شدن می‌تواند قرار بگیرد.

امتیاز چهارم: عدم امکان جعل بیت کوین است، از چالشهای پولهای موجود در دنیا چاپ تقلبی آنها است هر چند سخت است ولی با این وجود بعضی با یک نرم افزارهای خاصی پولهای با ارزش را جعل می‌کنند و اخبار آن هم بعضا منتشر می‌شود مثل جعل دلار. بیت کوین اشاره کردیم به خاطر اینکه در ظرف بلاک چین مورد تولید و استخراج و مبادله قرار می‌گیرد امکان جعلش منتفی است. این چهار امتیاز. معایب بیت کوین را در جلسه بعد اشاره می‌کنیم و بعد وارد احکام مترتب بر بیت کوین خواهیم شد.

انتهای پیام/