به مناسبت سالروز ولادت حضرت معصومه(س) و روز دختر بررسی شد؛
برکات حرم حضرت معصومه(س) در نشر معارف اهل‌بیت(ع)/ اسلام جایگاه رفیع و بلندی برای دختران قائل است
ورود حضرت معصومه به قم باعث برکات فراوانی گردید و به یمن وجود بارگاه ایشان در قم، امروزه قم از بزرگ‌ترین مراکز علمی و با شکوه‌ترین حوزه‌های علمیه جهان است. ورود ايشان به قم، و مرقد مطهر او، و سپس ورود امامزادگان و راويان احاديث و دانشمندان كوفه و ديگر شهرها به قم، موجب تحوّلات تازه و مؤثّرى در استحكام و گسترش تشيّع گرديد.
به گزارش پایگاه خبری – تحلیلی مفتاح_اندیشه، ورود حضرت معصومه به قم باعث برکات فراوانی گردید و به یمن وجود بارگاه ایشان در قم، امروزه قم از بزرگ ترین مراکز علمی‌و با شکوه ترین حوزه‌های علمیه جهان می‌باشد. اهمیت زیارت ایشان، علما و دانشمندان فراوانى را به سوى این شهر جذب و بركات فراوانى را نصيب قم كرد، كه مهم ترين آنها گسترش مراكز علمى بود و نقش بسزايى در تحكيم و گسترش حوزه علميّه و رفت و آمد و ارتباط علما و راويان و شاگردان برجسته امامان(عليهم السلام) داشت. ورود ايشان به قم، و مرقد مطهر او، و سپس ورود امامزادگان و راويان احاديث و دانشمندان كوفه و ديگر شهرها به قم، موجب تحوّلات تازه و مؤثّرى در استحكام و گسترش تشيّع گرديد.(1)
هم اینک حرم مطهر آن بانوى سرفراز كانون علم و عمل و مركز نور و هدايت به صور گوناگون است: تدريس، تدرّس، مباحثه، مناجات، دعا، اذان، نماز جماعت، اقامه عزا و سوگوارى عزيزان خدا، مراسم جشن و سرور در اعياد مذهبى، سخنرانى هاى سودمند مذهبى، ارشاد، وعظ و خطابه، قرائت قرآن كريم، ذكر مصيبت امام حسين(عليه السّلام)، مديحه و مرثيه سرائى خاندان عصمت، نشر معارف اهل بيت، آشنايى ملل مسمان جهان با يكديگر و دهها عناوين افتخارآميز ديگر از فيوضات اين كانون فيض لاينقطع و گسترده الهى است.((2)
جمله ای درباره قم در روایات معصومین(ع) هست که درباره کمتر جایی و شاید هم درباره هیچ مکانی وارد نشده باشد. آن جمله این است که: «زمانی فرا می‌رسد که از قم علم و دانش به تمام دنیا صادر می‌شود». در نهایت این جمله، این عبارت وجود دارد که: «حَتَّى الْمُخَدَّرَاتُ فِي الْحِجَال»(3)؛ (حتی دخترانی که در حجله‌ها هستند). این اتمام حجت عمومی‌بسیار عمومی‌است و ما می‌بینیم که امروزه در پرتوی حضرت فاطمه معصومه(ع)، حوزه علمیّه تأسیس شد و در پرتو این حوزه علمیه علم از اینجا به مناطق مختلف جهان منتشر گردید.
جایگاه دختران در اسلام
در سال 1385هـ ش، شورای عالی انقلاب فرهنگی، براساس پیشنهاد فرهنگسرای دختران، روز تولد حضرت معصومه(سلام الله علیها) را به عنوان «روز ملی دختران» تصویب و اعلام نمود. لزوم توجه اهمیت نمادین به این روز جهت تلاش هرچه بیشتر برای اصلاح امور و روندهای اجتماعی مربوط به دختران ما را بر آن می‌دارد که نگاهی بسیار اجمالی به دیدگاه دین مبین اسلام درباره دختران داشته باشیم.
اعراب قبل از اسلام دختران خود را زنده به گور مى كردند و حتی در آن زمان وجدان اين گونه اشخاص از اين جنايت ننگين ممانعت نمى كرد.(4) لذا در آن زمان كمتر كسى بود كه پدرى را كه تازه دختر معصومش را زنده زير خاك كرده ملامت كند. زيرا تولد دختر را ننگ مى پنداشتند و عجیب اينكه حتى قوانين طبيعى را در اين زمينه ناديده گرفته و مى گفتند: «بچه هاى دختران ما فرزندان ما نيستند، فرزندان ما تنها بچههاى پسران ما مى باشند».(5) از این رو هر پدرى با انجام چنين عمل ننگينى حس مى كرد كه وظيفه وجدانى خود را به نحو اكمل انجام داده است، بنابراين وجدان شاد و آرامى داشت.((6)
لیکن با ظهور اسلام، مبارزه با خرافه در ابعاد مختلفش به ویژه در مبارزه با ننگ پنداری تولد فرزند دختر به اوج خود رسید(7) زیرا اسلام براى احياى ارزشهاى انسانى و الهى گام به ميدان گذارده بود، و سخت با اين تفكر جاهلى به مبارزه برخاست و از طريق موعظه و اندرز و آموزشهاى فرهنگى، و براى احياى شخصيت از دست رفته زن، قيام كرد.(8) هم چنین از طريق وضع قوانين به نفع زنان و شركت دادن آنها در مسائل مختلف و سرانجام از طريق شدت عمل در مقابل كسانى كه حاضر نبودند در برابر اين حقايق تسليم شوند(9) از زنان تبعیض زدایی کرد.
تولد دختر در احاديث اسلامى به عنوان گشوده شدن ناودانى از رحمت خدا به خانواده معرفى گردید(10) و خود پيامبر(صلی الله علیه و آله) آن قدر به دخترش بانوى اسلام فاطمه زهرا(سلام الله علیها) احترام مى گذاشت كه مردم تعجب مى كردند. مثلا آن حضرت با تمام مقامى كه داشت، دست دخترش را مى بوسيد.(11) پيامبر(ص) با اين عمل مى خواست حقيقتى را نيز به مردم تفهيم كند و ديدگاه اسلام را در زمينه ديگرى روشن سازد و در فضای جهل زده جامعه عربی آن روز، انقلاب فكرى و فرهنگى بيافريند و بگويد: دختر، موجودى نيست كه بايد زنده به گور شود، ببينيد من دست دخترم را مى بوسم، او را بر جاى خود مى نشانم و اين همه عظمت و احترام براى او قائلم. دختر انسانى است همچون ساير انسان‌ها، نعمتى است از نعمت‌هاى پروردگار، موهبتى است الهى. دختر نيز مى تواند مانند پسر مدارج كمال را طى كند و به حريم قرب خدا راه يابد. پیامبر(ص) به اين ترتيب شخصيت در هم شكسته زن را در آن محيط تاريك احيا فرمود.((12)
در حديثى مى خوانيم كه به پيامبر(صلی الله علیه و آله) خبر دادند خدا به او دخترى داده است ناگهان نگاه به صورت يارانش كرد ديد آثار ناخشنودى در آنها نمايان گشت - گويى هنوز رسوبات افكار جاهلى از مغز آنها بر چيده نشده - پيامبر(ص) فوراً فرمود: «اين چه حالتى است در شما مى بينم؟! خداوند گلى به من داده آن را مى بويم، و اگر غم روزى او را مى خوريد، روزي اش با خدا است».(13)
در حديث ديگرى از پيامبر(صلی الله علیه و آله) مى خوانيم كه فرمود: «چه فرزند خوبى است دختر! هم پر محبت است، هم كمك كار، هم مونس است و هم پاك و پاك كننده».(14) در روایتی ديگر از رسول اکرم(ص) نقل شده است که فرمود: «كسى كه بازار مى رود و تحفه اى براى خانواده خود مى خرد... هنگامى كه مى خواهد تحفه را تقسيم كند نخست بايد به دختر و بعد به پسران بدهد، چرا كه هر كس دخترش را شاد و مسرور كند چنان است كه گويى كسى از فرزندان اسماعيل علیه السلام را آزاد كرده باشد.»(14)
تجلیل اسلام از جایگاه دختران و تأکید بر لزوم توجه و محبت و اکرام آنان منحصر به این موارد نیست و آن قدر توصیه پربسامدی است که در منابع روایی شیعه بخش‌های جداگانه ای را به خود اختصاص داده است.((15)
این روایات آن قدر فراوان اند که حتی ارائه فهرستی اجمالی از آنها در امکان این وجیزه مختصر نیست اما شاید بتوان به برخی از مهم ترین و مشهور‌ترین آنها اشاره کرد. در ادامه بیانات نبوی گذشته، در حدیث دیگری از آن حضرت می‌خوانیم که: «هر خانه ای که در آن دختر باشد، هر روز دوازده برکت و رحمت از آسمان ارزانی اش می‌شود و زیارت فرشتگان از آن خانه قطع نمی‌گردد، در حالی که در هر شبانه روز برای پدر آن دختران عبادت یک سال نوشته می‌شود».(16) نیز از حضرت شان روایت شده که فرمود: «هر کس سرپرستی دو یا سه دختر را داشته باشد، با من در بهشت خواهد بود.»(17)
از امام صادق(علیه السلام) نیز درباره دختران نقل شده که فرمود: «پسران نعمتند و دختران حسنه و نیکی، و خداوند از نعمت‌ها می‌پرسد، ولی بر نیکی‌ها پاداش می‌دهد».(18) در جایی دیگر از همان امام درباره پاداش اخروی سرپرستی دختران روایت شده که فرمود: «آن که سرپرستی دو دختر را عهده دار شود، این کار او را از آتش و عذاب باز خواهد داشت.(19) امام رضا(علیه السلام) نیز در بیانی مشابه این نوید را داده اند که: «خداوند بر دختران مهربان تر از پسران است و هر کسی بانویی از محارم خود را شاد کند، روز قیامت از سوی خداوند شاد می‌گردد.»(20)
توجه اسلام به علم آموزی و رشد معنوی دختران
قبل از ظهور اسلام در محيط حجاز علم آموزی وجود نداشت و تعداد كسانى كه فقط سواد خواندن و نوشتن داشتند در تمام مكه در مردان از 17 نفر تجاوز نمى كرد، و مى گويند از زنان نيز تنها يك نفر بود كه خواندن و نوشتن مى دانست.(21)
لیکن اسلام درباره تحصيل علم و دانش بيش از آنكه متصوّر است، توصيه نموده و براى پى ريزى فرهنگ اساسى، تحصيل علم را يك فريضه عمومى اعلام كرده پيامبر(ص) فرمود: «طَلَبُ الْعِلْمِ فَرِيضَةٌ عَلَى كُلِّ مُسْلِم»(22)؛ (تحصيلِ دانش بر هر مرد و زن مسلمانى واجب است). در اين حديث علم بدون قيد و شرط ذكر شده و شامل تمام رشته‌هاى علمى است و هيچ استثنايى از لحاظ زن و مرد هم ندارد زيرا «مسلم» جنس است و همه افراد مسلمان را شامل است. آن حضرت در حديثی ديگر فرموده: «اطْلُبُوا الْعِلْمَ مِنِ الْمَهْدِ إِلَى اللَّحْدِ»(23)؛ (ز گهواره تا گور دانش بجوى). مسلمانان بايد در تمام دوران عمر خود تحصيل علم كنند يعنى تحصيل علم فصل و زمان و جنسیت معينى ندارد.(24) لذا روايات و متون تاريخى نشان می‌دهد اسلام و پيامبر(صلی الله علیه وآله) طرفدار علم و دانش و نوشتن بود و طلب دانش را بر هر مرد و زن لازم شمرده اند.(25)
اختلاف دامنه دارى كه بين نيروهاى جسمى و روحى زن و مرد وجود دارد مانع از آن نخواهد بود كه از نظر مقامات معنوى و دانش و تقوى گروهى از زنان از بسيارى از مردان پيشرفته تر باشند.(26) این گونه است که در«علم رجال» اسلامى، به بخش خاصى مربوط به زنان دانشمندى كه در صف روات و فقهاء بودند برخورد مى كنيم كه از آنها بعنوان شخصيت‌هايى فراموش ناشدنى ياد كرده است.(27) در این بین حضرت معصومه(سلام الله علیها) - همان گونه که بیان شد - از مقام و جایگاه بالایی از جمله در عرصه علمی‌بهره مند بودند.
سخن آخر:
دختران باید درس بخوانند و علوم روز را بدانند؛ به موازات این امر معلمانی از خودشان پرورش یابند و در قسمت‌های مختلف فعال باشند(28)، به بالا‌ترین مراحل رشد و کمال روحی و اجتماعی دست یابند و با مواظبت از افتادن در دام نقشه‌هایی که می‌خواهد آنها را به امور بی ارزش مشغول نگه دارد، از خدمت به جامعه خویش غافل نشوند و مسئولین و قانون گذراران نیز باید چنین زمینه ای را در عرصه‌های مختلف برای شان تسهیل کنند و همه امکانات مادی و معنوی و آموزشی را صرف پرورش آنها به عنوان آینده سازان کشور فراهم نمایند. دختران امروز، مادران نسل فردای این سرزمین اند و عمیق ترین تأثیر را در تربیت و رشد بالنده - یا خدای ناکرده، ناامید کننده - آنها دارند.
در دنیای امروز که فرهنگ منحط جهان مادی، زنان و دختران را به عنوان ابزاری برای هوس‌های خود و تبلیغ کالا‌های شان می‌خواهد(29) شایسته است دختران با نگهبانی از مرزهای عفاف و خودسازى و تهذيب نفس از سیرۀ حضرت معصومه(سلام الله علیها)، آن اسوه معنويّت و زهد و ایمان و پارسايى و عمل صالح و بى اعتنايى به زرق و برق و تجملات دنيا، تأسّی کنند تا به اهداف متعالی نائل گردند.(31)
انتهای پیام/
منبع: پایگاه اطلاع رسانی حضرت آیت‌الله مکارم شیرازی
پی نوشت:
1 - همراه زائران قم و جمكران، همان، ص40 و 26.
2 - بانوی ملکوت، کریمی‌جهرمی، علی، انتشارات بوستان کتاب، قم، 1393هـ ش، چاپ اول، ص 36.
3 - بحار الانوار، همان، ج 57، ص 213.
4 - زهرا(ع) برترين بانوى جهان، مکارم شیرازی، ناصر، نشر آیت الله مکارم شیرازی، قم، چاپ اول، بی تا، ص 12.
5 - همان.
6 - رهبران بزرگ، مكارم شيرازى، ناصر، انتشارات مدرسه الامام على بن ابى طالب(ع)، قم، 1373 هـ ش، چاپ اول، ص 99.
7 - برگزيده تفسير نمونه، مكارم شيرازى، ناصر، محقق: على بابايى، احمد، دار الكتب الإسلامية، تهران، 1382هـ ش، چاپ سیزدهم، ج 2، ص 576.
8 - زهرا(ع) برترين بانوى جهان، همان.
9 - همان.
10 - تفسير نمونه، همان، ج 11، ص 275.
11 - همان.
12 - زهرا(ع) برترين بانوى جهان، همان، ص 28.
13 - من لا يحضره الفقيه، ابن بابويه، محمد بن على، محقق / مصحح: غفارى، على اكبر، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسين حوزه علميه قم، 1413هـ ق، چاپ دوم، ج 3، ص 481.
14 - الکافی، كلينى، محمد بن يعقوب بن اسحاق، دار الكتب الإسلامية، تهران، 1407هـ ق، چاپ چهارم، ج 6، ص 5.
15 - الأمالي، ابن بابويه، محمد بن على، نشر كتابچى، تهران، 1376 هـ ش، چاپ ششم، ص 577.
16 - برای مثال ن.ک: الکافی، «باب فضل البنات». (الکافی، همان، ج 6، ص 4). و ن.ک: وسائل الشیعه، «باب استحباب طلب البنات و اکرامهن». (وسائل الشيعة، شيخ حر عاملى، محمد بن حسن، مؤسسة آل البيت عليهم السلام، قم، 1409 هـ ق، چاپ اول، ج 21، ص 361). و ن.ک: همان، «باب زیاده الرقه علی البنات و الشفقه علیهن اکثر من الصبیان». (همان، ص 367 و...).
17 - مستدرك الوسائل و مستنبط المسائل، نورى، حسين بن محمد تقى، مؤسسة آل البيت عليهم السلام، قم، 1408 هـ ق، چاپ اول، ج 15، ص 116.
18 - همان، ص 115.
19 - الکافی، همان، ج 6، ص 5.
20 - من لا یحضره الفقیه، همان، ج 3، ص 482.
21 - الکافی، همان، ج 6، ص 5.
22 - ن.ک: تفسیر نمونه، همان، ج 16، ص 306.
23 - الكافى، همان، ج 1، ص 30.
24 - نهج الفصاحة، پاينده، ابو القاسم، دنياى دانش، تهران، 1382 هـ ش، چاپ چهارم، ص 218.
25 - جلوه حق بحثى پيرامون( صوفيگرى) در گذشته و حال، مكارم شيرازی، انتشارات نسل جوان، قم، 1384 هـ ش، چاپ سوم، ص 57.
26 - پاسخ به پرسشهاى مذهبى، مكارم شيرازى، ناصر، سبحانی، جعفر، انتشارات مدرسه الامام علي بن ابى طالب(ع)، قم، 1377 هـ ش، چاپ اول، ص 125.
27 - برگزيده تفسير نمونه، همان، ج 1، ص 206.
28 - تفسير نمونه، همان، ج 17، ص 314.
29 - بیانات حضرت آیت الله العظمی‌مکارم شیرازی، 30/8/1389.
30 - بیانات حضرت آیت‌الله العظمی‌مکارم‌شیرازی، تقسیر قرآن کریم، شبستان امام خمینی(ره)، حرم مطهر حضرت معصومه(س)، 8/5/1392.
31 - كليات مفاتيح نوين، مكارم شيرازى، ناصر، انتشارات مدرسه الامام على بن ابى طالب(ع)، قم، 1390 هـ ش، چاپ بيست و نهم، ص837.