دکتر اصغر افتخاری، دبیر علمی همایش بین‌المللی «مقاومت اسلامی در نظر و عمل» مطرح کرد؛
مقاومت دارای دو بعد نرم افزار و سخت افزار است/ اصولاً مقاومت در حوزه نرم افزار شکل می‌گیرد
آیا سخت افزار اولویت دارد یا نرم افزار؟ این تعبیر می‌تواند یک دلالت داشته باشد که اصولاً مقاومت در حوزه نرم افزار شکل می‌گیرد، یعنی اگر در فرد اندیشه، ایده و فرهنگ مقاومت نهادینه نشود، سخت افزار مقاومت نیز چندان استمرار و کارآمدی نخواهد داشت.
به گزارش خبرنگار پایگاه خبری – تحلیلی مفتاح_اندیشه اندیشه، دکتر اصغر افتخاری، دبیر علمی همایش بین‌المللی «مقاومت در نظر و عمل» در گفت‌وگویی به بررسی ابعاد سخت افزاری و نرم افزاری مقاومت پرداخت که در ادامه متن آن را ملاحظه می‌کنید؛
گفتنی است؛ اولین همایش بین المللی "مقاومت اسلامی در نظروعمل" به همت دانشگاه امام صادق(علیه‌السلام) در دی‌ماه 1400 برگزار خواهد شد. برای بررسی چیستی و چرایی برگزاری این همایش، خبرنگار دبیرخانه اجرایی همایش بین المللی مقاومت اسلامی در گفتگویی با دکتر افتخاری، دبیرعلمی همایش بین المللی مقاومت در نظروعمل و رئیس دانشکده معارف اسلامی و علوم سیاسی دانشگاه امام صادق(ع)، به تبیین این مسئله می‌پردازد.
پرسش: باعرض سلام و ادب خدمت شما؛ به عنوان سوال اول به نظرشما چرا دانشگاه امام صادق علیه السلام اقدام به برگزاری این همایش کرد؟
دکتر افتخاری: بنده هم عرض سلام دارم خدمت شما. دو هدف اصلی برای این همایش طراحی و پیش بینی شده است. هدف اول در سطح نظری است، یعنی بحث تولید و ترویج گفتمان. الحمدلله کارهایی کم وبیش در سالهای قبل درحوزه مقاومت و به صورت عمومی‌مقاومت (جهانی)، و به صورت خاص مقاومت اسلامی انجام شده است. اما این مطالعات احتیاج داشت تا تبدیل به یک گفتمان تئوریک و نظری شود. در همایش سال اول که در سطح ملی برگزار شد، تلاش کردیم که این را گسترش و ترویج دهیم و زمینه شکل گیری یک گفتمان بومی‌را فراهم کنیم.
بُعد و هدف دومی‌که در این همایش دنبال می‌شود پیرو تصریحی است که در ابلاغیه مقام معظم رهبری آمده است. یعنی موسسات علمی و به ویژه دانشگاه امام صادق باید نسبت به تحولات و مسائل جامعه و نظام حساس باشند، تجزیه تحلیل کنند و راهکار ارائه بدند. این بحث و هدف دوم ما جنبه کاربردی دارد وآن در واقع تجزیه و تحلیل مسائل مربوط به مقاومت در حوزه داخلی، منطقه ای و بین المللی است. ان شاء الله قصد داریم که آن را دنبال کنیم تا بتوانیم در حد امکان راهکارهایی را پیشنهاد دهیم.
پرسش: علت اینکه امسال به صورت بین المللی برگزار می‌شود، چیست؟
دکتر افتخاری: در واقع در اولین همایشی که در سال گذشته برگزار شد، به نوعی یک ظرفیت سنجی صورت گرفت. چون مباحثی مانند مقاومت که کاربرد بیشتری دارد تا رویکرد نظری، معمولا با این مشکل مواجه هستیم که بسیاری از اوقات متون و دیدگاه‌های تحلیلی به اندازه کافی و مناسب برای عرضه وجود ندارد. لذا ما ظرفیت‌های داخلی را در همایش سال قبل سنجیدیم. ضمن اینکه هم شناسایی خوبی نسبت به کانون‌های مطالعاتی و محققین داخلی صورت گرفت، این فرصت بوجود آمد که با اندیشمندان و برخی محققینی که در این موضوع در خارج از ایران علاقه مندند به ویژه در گستره جهان اسلام مکاتباتی شود و روابط علمی شکل بگیرد.
لذا در واقع زمینه اولیه برای توسعه این بحث در سال گذشته فراهم شد و ما ان شاء الله گفتیم که امسال ظرفیت بین المللی را تقویت کنیم. البته اولویت این است که شبکه ارتباطی (بین مراکز مطالعاتی داخل و خارج از کشور) توسعه پیدا کند و ما بتوانیم دبیرخانه دائمی‌را داشته باشیم. ویژگی دبیرخانه مذکور این است که مباحث این حوزه را بصورت مستمر و هرساله پیگیری کند و ابعاد بین المللی آن را بیش از پیش تقویت کند. حالا درهمایش امسال به حداقل مناسبات بین المللی بسنده شده است، به این صورت که از اندیشمندانی که در این زمینه بحث دارند دعوت به عمل آمده است تا در این همایش ارائه نظر کنند و ان شاءالله بتوانند زمینه همکاری‌های علمی_پژوهشی بعدی را در راستای توسعه همین همایش در (گستره منطقه و بین الملل) فراهم کند.
پرسش: مقام معظم رهبری اخیرا از نرم افزار مقاومت سخن گفتند. هست و نیست باید و نباید این نرم افزار مقاومت چیست؟
دکتر افتخاری: این تعبیر که به کار رفته است دلالت‌های متعددی می‌تواند داشته باشد. حداقل برداشت این است که ما وقتی از مقاومت صحبت می‌کنیم ، مقاومت را دارای دو بعد بدانیم. بعد سخت افزار و بعد نرم افزار. جهان اسلام با مقوله سخت افزار مقاومت برای مدت طولانی آشنا بوده، در قالب‌های مختلف نظامی‌در مقابل تجاوز‌ها و تعرضاتی که به حوزه جهان اسلام و یا مردم می‌شده ایستادگی کرده است. این مسئله در تاریخ تحول جهان اسلام با فراز و فرود‌هایی که وجود داشته قابل ردگیری است. بحث نرم افزار در حوزه مقاومت به این شکل است که باید به ابعادی از مقاومت پرداخت که جنبه نرم افزاری دارد. بحث، بحث تصویرها و باورهاست. بحث اعتقادات و ارزش‌ها و هنجارهاست. اما یک تعبیر دومی‌هم می‌شود از این استدلال داشت که اتفاقا به گمان ما مهم تر هم هست و آن این است که که نسبت این دوچیست، یعنی سخت افزار مقاومت در اولویت است یا نرم افزار؟ سوال می‌تواند این پاسخ را داشته باشد که اصولا مقاومت در حوزه نرم افزار شکل گرفته است. یعنی اگر در شما اندیشه ایده و فرهنگ مقاومت نهادینه نشده باشد، اصولا سخت افزار مقاومت هم چندان استمرار و کارامدی نخواهد داشت. لذا از این تعبیر می‌شود دلالت حداقلی و حداکثری را برداشت کرد. دلالت اول همان است که ما هم در محورهایی که برای همایش طراحی کردیم یعنی روی بحث‌های هویتی، معرفتی و روشی و شناختی تاکید کرده ایم. یک مقدار هم سعی داریم به سمت دلالت و تلقی حداکثری حرکت داشته باشیم یعنی همان تعبیری که مقام معظم رهبری (در سیاست‌های ابلاغی) داشتند.
پرسش: روش‌ها، شیوه‌ها و راهکارهای بسط گفتمان مقاومت در جهان چیست؟
دکتر افتخاری: آنچه که در دانشگاه امام صادق در موضوع مقاومت مطرح است بسیار وسیع تر است از این همایشی که الان در دانشکده داریم. در واقع مقوله مقاومت برای دانشگاه امام صادق یک طرح کلان است که شاید با تعبیر نرم افزار مقاومت خیلی قرابت داشته باشد. در این طرح که در دستور کار دانشگاه قرار گرفته است، الحمدلله همه بخش‌های دانشگاه به نوعی در آن مشارکت می‌کنند. (در دانشگاه امام صادق) حتی تا تاسیس رشته گرایش مقاومت پیش رفتیم که در آن، هم درسهای این حوزه ( مقاومت) تعریف شود و هم برنامه درسی شکل بگیرد و هم افراد کارشناس تربیت شوند برای نسل‌های بعدی. یعنی تربیت نیروی نسل جدید را هم دانشگاه در برنامه کاری اش در نظر گرفته است. و یا اینکه در حوزه پژوهش، طراحی و تعریف پروژه‌هایی که بتواند پشتوانه پژوهشی ( برای مقاومت) تامین کند و تربیت نیروی انسانی را به صورت هدفمند جلو ببرد.
در این پازل بزرگی که دانشگاه در بحث مقاومت طراحی کرده، یکی از روش‌های (میل به اهداف ذکر شده) همایش است. در واقع خود همایش، اهداف راهبردی دانشگاه را پیگیری می‌کند. دانشکده معارف اسلامی و علوم سیاسی متناسب با تجربه ای که در همایش قبلی به دست آورد اکنون مدیریت این بخش را با همکاری تمام دانشکده‌ها و حتی موسسات خارج از دانشگاه که در همایش قبلی شناسایی شدند برعهده گرفته است. بنابراین می‌توانیم برای همایش دو ظرفیت حداکثری متصور شویم.
ظرفیت اول اینکه تولید گفتمانی است که منجر به شناسایی اندیشه‌های مختلف می‌شود و مجال عرضه و همچنین گفتگوی انتقادی پیرامون آنها را فراهم می‌کنیم. ظرفیت دومی‌که در این همایش وجود دارد کمک به برقراری ارتباط میان کارشناسان است. حالا اگر همایش به صورت مجازی یا فیزیکی باشد این ظرفیت در قالب خودش تجلی می‌کند و یک شبکه ارتباطی پیدا می‌شود. برای مثال در همایشی که در سال قبل برگزار کردیم شبکه ارتباطی خوبی پیدا شد. ما توانستیم ده پانزده نفر از محققین جدی که علاقمند به فعالیت در حوزه مقاومت هستند را پیداکنیم. همچنین موسساتی را پیدا و شناسایی کردیم که آنها هم برنامه‌های پژوهشی و آموزشی در حوزه مقاومت دارند. اینها اگر به هم دیگه متصل شوند ظرفیت‌های ملی و داخلی را شکل می‌دهند.
(اگر) قسمت بیرونی هم به آن ضمیمه شود یک شبکه خوب منطقه ای و ان شاء الله بین المللی ایجاد می‌شود. این یک آرمان خیلی خوبی است که ما بتوانیم یک شبکه مطالعاتی، پژوهشی، اموزشی و تربیتی را در گستره جهانی با دبیرخانه ثابت در دانشگاه امام صادق جلو ببریم. بنابراین همه ظرفیت‌های حداکثری همایش، یک بخشی از آن طرح کلانی که دانشگاه در بحث مقاومت دارد را شامل می‌شود.
در بحث مقاومت ان شاءالله در سالهای آتی همین پازل در بخش‌های مختلف دیگری هم عملیاتی می‌شود. یک مورد همایش است که برای بار دوم برگزار می‌شود؛ (اقدام دیگر) بحث تاسیس گرایش در دوره دکتری است که الحمدلله کارهای زیادی انجام شده است و تا حد وزارت علوم ( پیش) رفته ایم و اگر مصوبه آن را بگیریم حتی می‌توانیم در سالهای آینده جذب نیرو داشته باشیم. (اقدام دیگر) تعریف هسته مطالعاتی بوده که فعال شده و دانشجویان ما در حوزه مقاومت مشغول به کار هستند.
الحمدلله با همکاری معاونت پژوهشی داریم کارهای تولید مقاله و کتاب را هم جلو می‌بریم. ان شاء الله با توجه به کاری که شش هفت ماه قبل شروع شده، مجموعه ای از مقالات علمی پژوهشی قرار است در یک شماره ویژه نشریه دانش سیاسی دانشگاه هم به چاپ برسد.
پرسش: چالش‌ها و فرصت‌های اندیشه و عمل مقاومت در آینده چیست؟
دکتر افتخاری: سوال را اگر بخواهم کامل تر فهم کنم این است که ما چالش‌ها و فرصت‌هایی را هم در حوزه عمل مد نظر داریم و هم در حوزه نظر. ما چون دانشگاه هستیم هر دو بعد عملی و نظری برای ما اولویت دارد. اولین مسئله جدی در بحث (نظری) مقاومت حدود یکسال و نیم قبل، بصورت طرح و برنامه در دانشکده مطرح شد. البته بحث مقاومت ( در دانشگاه) جدی است و خیلی از محققان ما از قبل مشغول تحقیق بودند.
اولین مسئله(و وظیفه)، آسیب شناسی فقر مطالعات بومی‌در زمینه مقاومت بود. با اینکه مقاومت در دستور کار سیاست خارجی کشور ما از ابتدا بوده و در جهان اسلام هم مقاومت خیلی ریشه و تاریخ طولانی دارد، اما مطالعات بومی‌که در کشور ما با نگاه ایرانی اسلامی صورت گرفته باشد خیلی معدود است. لذا این (کمبود) آسیب جدی ایجاد می‌کرد. آسیب این بود که معمولا خیلی‌ها با نگاه‌های جامعه شناختی که در غرب تولید شده بود _ می‌دانید که بحث مقاومت در گفتمان غربی هم مورد توجه جامعه شناسان بوده است که با همین عنوان مقاومت هم مشغول به کار هستند ولی خب تلقی آنها از مقاومت با چیزی که ما در ذهن داریم خیلی تفاوت دارد _ متون و مقالاتی را نوشتند. لذا اولین آسیبی که ما پیدا کردیم، ضعف بنیادهای نظری و فلسفی بحث بود که الحمدلله با فعالیتی که در حوزه پژوهش داریم و با همایش‌هایی که برگزار شده به سمت این می‌رویم که برای رفع نقیصه (در این زمینه)تلاش کنیم. امیدواریم که در آینده هم با کمک جوامع علمی داخل کشورمان ( رفع نقیصه) انجام شود.
اما در حوزه عملیاتی ما با موسساتی که در داخل کشور به ویژه در بحث مقاومت در سیاست خارجی ارتباط داشتند _ سیاست خارجی منظور به معنای اعم است یعنی خود دستگاه سیاست خارجی و یا مثلا فرض کنید نیروهای مربوط به مقاومت اسلامی در سوریه و عراق و از این قبیل _ فرصتی پیش آمد در این یک سال گذشته ما جلسات تجزیه و تحلیل و گفتگو را بر قرار کنیم.
لذا الان (در یک دسته بندی) می‌توانیم بگوییم که مجموعه ملاحاضاتی که مقاومت در عرصه عمل دارد به دو دسته تقسیم می‌شود. یک دسته مسائل عمومی‌که حدود هفتاد، هشتاد درصد مسائل سیاست عملی اینها هستند و باید جامعه علمی وسط بیاید و آن را حل و فصل کند. یک ده بیست درصدی هست که اینها مسائل خاص هستند و در تصمیم گیری و تحلیل احتیاج به ساز و کارهای خاصی دارند. چون به هر حال بحث محرمانگی و حساسیت‌های مقاومت در جهان اسلام هم هست.
ما روی آن هفتاد درصد فعلا داریم کار می‌کنیم و مجموعه ملاحضات یا نیاز‌های دستگاه‌های اجرایی را گرفتیم، تجزیه تحلیل کردیم، دسته بندی کردیم و هر کدام از اینها را در قالب طرح کلان دانشگاه در حال پیگیری هستیم. برای مثال بحث تربیت نیرو و کارشناس (که) خیلی ضروری است، یکی از مباحثی که دوستان فعال در حوزه سیاست عملی می‌گفتند، این بود که درست است که ما نوک پیکان مقاومت هستیم و جریان مقاومت اسلامی را با کمک سایر مسلمانان کشورهای اسلامی ما در منطقه جلو می‌بریم، ولی پشتیبانی که باید از ما شود به این صورت است که نیروی تربیت شده به شکل تئوریک وارد شود و بعد بخواهد آینده را تضمین کند.
(می‌گویند) دانشگاه‌های ما چنین کاری نمی‌کنند و ما خودمان مجبوریم برویم و تربیت نیرو را هم انجام دهیم. یکی از کارهای مهمی‌که در دستور کار داریم این است که واقعا تربیت نیرو در حوزه کارشناسی مقاومت و مقاومت اسلامی انجام شود. یعنی (بطور کلی) بحثمان مقاومت است و مقاومت اسلامی هم یک بخشی ( از مقاومت ) است. به هر حال جریان‌های مقاومتی در جهان داریم که مقابل استعمار ایستاده اند ولی لزوما مسلمان نیستند. آنها با ما در اهداف و راهبردشان سنخیتی (هایی) دارند، لذا (تربیت)کارشناسان در حوزه مقاومت و مقاومت اسلامی یک نیاز ضروری است. ما داریم پروژه مقاومت را با چنگ و دندان و ایثار و شهادت جلو می‌بریم، آن چیزی که مهم است این است که چه کسانی این راه ( باز شده) را پشتیبانی می‌کنند. (این افراد تربیت شده هستند که)کارشناسی می‌کنند و وقت می‌گذارند.
دانشگاه به سمت تعیین رشته گرایش (مقاومت) رفته است که ان شاءالله افرادی بیایند درس بخوانند و کار کنند. حتی توافقاتی کردیم که آموزش فقط به صورت نظری صرف نباشد، یعنی افراد فقط مشغول درس و نمره نباشند و بگویند ما کارشناس هستیم، بلکه به تعبیر غربی‌ها تحرکات‌هایی رو هم داشته باشند و با حوزه عملی مقاومت در طول آموزششان به صورت کارگاهی آشنا شوند.
بنابراین از لحاظ آسیب عملیاتی برخلاف چیزهایی که قبلا خودمان فکر می‌کردیم که شاید بحث نظامی‌و تسلیحات و از این مقوله‌ها برای مقاومت اسلامی مسئله باشد، در حوزه سیاست عملی بیشترین نگرانی ما تربیت نیروی انسانی است. لذا بخشی را می‌خواهیم که در قالب تربیت نیرو دنبال کنیم. بعضی (از افراد) بحث‌های تولید گفتمان را هم در نظر داشتند که مثلا گفتمان به صورت آکادمیک و علمی ترویج پیدا کند چون زبان دانشگاه با زبان جامعه فرق می‌کند. ما نمی‌توانیم با همین زبانی که از مقاومت در جامعه می‌گوییم در دانشگاه عرضه کنیم و بحث‌هایی مثل همایش و تولید پژوهش را در آنجا دنبال کنیم.
اگر بخواهم خلاصه کنم مجموع صحبت‌هایی را که با این دوستان داشتیم، دو مورد مهم در حوزه نظری یعنی بحث تولید نظریه را دغدغه داشتند و می‌گفتند دانشگاه‌ها باید این کار را انجام دهند و در حوزه عملی هم بیشتر (مسئله) تربیت نیروی انسانی را دغدغه داشتند. هر دوی اینها برای دانشگاه‌های کشور ما و به ویژه دانشگاهی مثل دانشگاه امام صادق (علیه السلام) که دانشگاه انقلاب اسلامی است و مقرر است که به نیاز‌های نظام جمهوری اسلامی ایران پاسخ دهد فرصت است. یعنی دانشگاه باید بتواند در حوزه مقاومت تولید نظریه و تربیت نیرو کند که اینها جذابیت‌هایی دارد و حتی می‌تواند برای مخاطبین دانشگاه هم مورد توجه قرار بگیرد و این دانشگاه (امام صادق) را با این رشته گرایش‌ها (مربوط به مقاومت) برای ادامه تحصیل ان شاء الله بپذیرند.
انتهای پیام/