به گزارش خبرنگار پایگاه خبری – تحلیلی مفتاح اندیشه؛ ارزهای دیجیتال به‌صورت الکترونیکی و بر پایه‌ ی رمزنگاری تولید، ذخیره و منتقل می‌شوند. حفظ هویت کاربر، عدم نیاز به واسطه و ماهیت غیرمتمرکز، کارمزد پایین و سرعت بالای انجام تراکنش از مهم‌ترین مزایای آن‌هاست. نوسانات زیاد قیمت آن‌ ها و استهلاک کوتاه‌ مدت عمده‌ ی دستگاه‌ های مورد استفاده در این صنعت از ریسک‌ های مهم این بازار محسوب می‌شوند. فرآیند استخراج رمزارز و ورود به بازار آن برای همه مقدور است و همه می‌توانند با ابزارهای مناسب، از آن کسب درآمد کنند. مجموعه‌ی این عوامل سبب محبوبیت ارزهای دیجیتال در سرتاسر دنیا شده است. حاکمیت ایران اساسا با راه افتادن این صنعت در کشور مخالف نیست و نگرانی‌ هایی در مورد مصرف انرژی و برخی تبعات اقتصادی و امنیتی آن دارد.

ضرورت و اهداف پژوهش

با توجه به مزایای موجود در ماهیت رمز ارزها و نوسانات شدیدا مثبت قیمت واحد آن‌ ها در برخی بازه‌ های زمانی و مخصوصا در سال‌ های اخیر، افراد زیادی در داخل کشور به حوزه استخراج رمز ارز با محوریت استخراج بیت‌ کوین متمایل شدند. این موضوع اهمیت بالای سیاست‌گذاری مناسب در این حوزه را نشان می‌دهد. این سیاست‌گذاری باید به صورتی انجام پذیرد که هم حاکمیت و عامه‌ ی مردم از منافع حاصل از سرمایه‌گذاری و یا استفاده از انرژی و ثروت‌ های ملی در این حوزه بهره‌ مند شوند و هم منافع فعالان این حوزه و جذاب‌ مانند استخراج رمز ارز در کشور تامین شود تا این چرخه‌ ی نفع دو سویه ادامه یابد. از طرف دیگر این سیاست‌گذاری می‌بایست با شناخت و بررسی دقیق ماهیت رمز ارزها، برای برخی ابهامات نظیر تاثیر آن در نظام اقتصادی و امنیتی کشور و تضمین منافع بلندمدت آن برای کشور در عین وجود نایقینی فراوان در این حوزه راهکار مناسب داشته باشد. عدم سیاست‌گذاری مناسب در این حوزه می‌تواند سبب رونق‌گرفتن استخراج غیرقانونی رمز ارزها و مسائلی هم‌چون واردات غیرمجاز دستگاه‌ های استخراج رمز ارز و فاچاق آن‌ ها، استفاده‌ی ارزان و ناعادلانه از ثروت‌ های ملی در این حوزه و برخی مشکلات افتصادی و امنیتی برای کشور شود.

تاثیر استخراج ارزهای دیجیتال بر شبکه‌ی برق کشور و نقش حاکمیت

ایران در سال‌ های گذشته همواره در تابستان مشکل تامین برق داشته و بارها در یک قدمی وضعیت بحرانی قرار گرفته است. مسئولان برق کشور، تاکید دارند که یک عامل مهم در افزایش مصرف برق و بحرانی شدن آن، استخراج بیت‌ کوین است. مطالعات و محاسبات این پژوهش نشان می‌دهد که استخراج رمز ارز آن‌گونه که از برخی تریبون‌ ها عنوان می‌شود علت اصلی کمبود انرژی در کشور نیست و می‌توان با اصلاح برخی سیاست‌ ها، در عین عدم مواجهه‌ ی کشور با مشکلاتی در زمینه‌ی تامین انرژی به حوزه‌ ی استخراج رمز ارز نیز رونق دارد.

از آن‌ جا ‌که تعرفه‌ های اعلام‌ شده از سوی وزارت نیرو ریالی و مستقل از قیمت واحد بیت‌ کوین وضع شده بود، با افزایش نرخ ارز و بیت‌ کوین، این صنعت به امکان سود دهی بالایی رسیده است. از سوی دیگر، تعرفه‌ گذاری چشم‌ بسته و گران‌ قیمت برای استخراج رمز ارزها نیز می‌تواند بسیاری از دستگاه‌ های ماینر و مزارع استخراج خرد را از سود دهی بیاندازد و اگر سازوکار برخورد با تخلفات محکم نباشد عملا استفاده‌ ی غیرمجاز از انشعابات برق را افزایش می دهد. مجموعه‌ی این مسائل نشان‌دهنده نیاز به سیاست‌گذاری کارآمد و با شناخت دقیق از این حوزه است.

اقدامات پیشنهادی به‌منظور سیاست‌گذاری کارآمد برای استخراج رمز ارز در ایران

در ادامه به برخی پیشنهادات ارائه‌ شده در این پژوهش برای سیاست‌گذاری کارآمد در حوزه‌ ی رمز ارزها در کشور اشاره می‌شود:

تعرفه‌ گذاری قیمت برق یا گاز استفاده‌ شده برای استخراج رمز ارز می‌بایست متناسب با قیمت واحد بیت‌ کوین و به‌ صورت ارزی انجام شود. این تعرفه‌ گذاری باید به صورتی باشد که هم برای استخراج‌ کننده جذابیت داشته باشد و هم حاکمیت و عامه‌ ی مردم از مواهبی که از استفاده‌ ی ثروت‌ های ملی در این راه به دست می‌آید به شکل عادلانه‌ ای بهره‌ مند شوند. برای این منظور در این پژوهش یک مدل تعرفه‌ گذاری هوشمند پیشنهاد شده است که بسیاری از اختلافات میان استخراج‌ کنندگان و حاکمیت در زمینه‌ی تعرفه‌ گذاری را حل خواهد کرد.

در این پژوهش با بررسی و شناخت دقیق دغدغه‌ های اقتصادی و امنیتی حاکمیت از این حوزه، سازوکاری پیشنهاد شده است تا استخراج‌ کنندگان در تعامل با حاکمیت درآمدهای خود به‌صورت رمز ارز و یا ارز خارجی را به نحو مناسبی که به سیاست‌ های کلی اقتصادی و امنیتی کشور ضربه‌ ای وارد نشود عرضه نمایند.

ساختار این پژوهش مشوق‌ هایی را برای استخراج‌ کنندگانی که اقدام به احداث نیروگاه می‌ نمایند در نظر گرفته است تا با موظف‌ شدن حاکمیت به خرید برق تولیدی آن‌ ها در ساعات اوج مصرف و تعرفه‌ گذاری مناسب انرژی ورودی نیروگاه، جذابیت استخراج رمز ارز از طریق احداث نیروگاه و کمک به شبکه‌ ی سراسری برق افزایش یابد و هم‌چنین حاکمیت با یک ساختار پیشنهادی عادلانه در منافع حاصل شریک شود. نیروگاه‌ های موجود و متفاضی استفاده از انرژی تولیدی‌ شان برای استخراج رمز ارز نیز در صورت افزایش بازدهی و بهینه‌ سازی نیروگاه، متناسب با میزان صرفه‌ جویی، از مشوق‌ هایی برای این حوزه بهره‌مند می‌شوند.

در این پژوهش پیشنهاد شده است که استخراج‌ کنندگان رمز ارز یک صندوق انجمنی رسمی واحد تشکیل دهند و از محل اعتبار آن برای بهینه‌ سازی مصرف انرژی صنایع و یا شبکه‌ ی سراسری برق هزینه کنند، تا معادل مصرف برقی که از این منابع صرفه‌ جویی می‌ شود، انرژی با تعرفه‌ ی صنعتی و بدون توجه به قیمت بیت‌ کوین به آن‌ ها داده شود. ارائه ی جدول سهم انرژی هریک از واحد ها، شفاف و بر عهده‌ی همان انجمن خواهد بود. با انجام این کار اثرات پروژه‌های استخراج رمزارز حتی اگر روزی ادامه پیدا نکنند در بهینه سازی مصرف انرژی کشور برجا خواهد ماند و به نوعی به ابهامات موجود در زمینه‌ ی منافع تضمینی بلندمدت حمایت از این حوزه برای کشور پاسخ داده می‌شود.

زیر ساخت‌ های میزبانی استخرج رمز ارز باید با نظارت دقیق وزارت نیرو و در نظر گرفتن اصل کاهش تلفات شبکه انتقال و توزیع و کاهش هزینه‌ های توسعه شبکه برق ارائه شود. هم‌چنین در این پژوهش یک پل ارتباطی میان توسعه‌ی نیروگاه‌ های تجدیدپذیر و استخراج رمز ارز با در نظر گرفتن مشوق‌ هایی پیش‌بینی شده است.

در این پژوهش چند طرح اقتصادی با جزئیات کامل ارائه شده است تا در صورت ایجاد و مناسب‌ سازی بسترهای پیشنهادشده در پژوهش، بتوان از استخراج بیت‌ کوین به‌عنوان جایگزینی برای صادرات گاز در شرایط سخت تحریمی که امکان صادرات فیزیکی آن وجود نخواهد داشت استفاده شود (طرح اقتصادی صادرات غیرمستقیم گاز طبیعی).

در این پژوهش برای حمایت از واحدهای خرد استخراج رمز ارز و در راستای توزیع عادلانه‌ ی فرصت‌ ها نیز پیشنهادها اصلاح‌کننده‌ ای در حوزه‌ی تعرفه‌گذاری و سیاست‌گذاری پیشنهاد شده است.

جمع‌ بندی

رمزارزها به‌دلیل تبادل آسان و ارزان، حفظ هویت کاربر، امنیت بالا و عدم قابلیت جعل مورد استقبال افراد زیادی قرار گرفته‌اند. از سوی دیگر، نوسانات شدید قیمت واحد آن‌ ها و ریسک بالای سرمایه‌ گذاری در این حوزه برخی را دچار تردید های جدی کرده است. در حال حاضر حاکمیت با رونق این حوزه در کشور مخالف نیست و دغدغه‌ اش، مصرف انرژی و برخی پیامد های اقتصادی و امنیتی آن است. در این پژوهش ضمن بررسی دقیق حوزه‌ ی رمز ارزها و استخراج آن‌ ها، راهکارهایی به‌منظور سیاست‌گذاری صحیح برای استخراج رمز ارز در کشور ارائه ‌شده است. برخی از این راهکارها عبارت‌اند از: تعرفه‌ گذاری هوشمند استخراح رمز ارز، قانون‎‌ گذاری موثر به شکلی که به افزایش ظرفیت تولید برق و انرژی کشور و بهینه‌ سازی صنایع و شبکه‌ ی برق منجر شود، ارائه‌ی سازوکار مناسب استفاده و عرضه‌ ی ماحصل استخراج با هدف عدم ایجاد اخلال در نظام اقتصادی و امنیتی کشور و…. هم‌چنین در این پژوهش چند طرح اقتصادی جهت استفاده از استخراج رمز ارز به‌عنوان جایگزینی برای صادرات غیرمستقیم بخشی از گاز و انرژی کشور در شرایط سخت تحریمی با شرط ایجاد و مناسب‌ سازی بستر های پیشنهادی، ارائه شده است.

این مطالعه در اندیشکده سیاست‌گذاری امیرکبیر با همکاری محمدجواد احمدی، جواد سلیمان پور و حبیب‌ الله ظفریان در سال ۱۳۹۹ انجام‌ شده است.