فهم اقتصاد مقاومتی بر اساس تفسیر رهبری معظم انقلاب و گفتمان‌سازی و عملیاتی کردن آن، دغدغه اصلی این مجموعه بوده است. در فهم اقتصاد مقاومتی، مردم‌بنیادی و تشکیل جبهه مردمی اقتصاد مقاومتی از مهمترین مؤلفه تحقق اقتصاد مقاومتی تشخیص داده شد که فرایند آن تبیین می‌شود:

مردم‌بنیادی، مهم‌ترین مؤلفه اقتصاد مقاومتی

با توجه به اینکه هر فعالیتی در زمینه اقتصاد مقاومتی، نیازمند فهم صحیح اقتصاد مقاومتی بود، اولین هدف این مرکز فهم صحیح اقتصاد مقاومتی بر اساس تفسیر رهبری معظم بوده است. رهبر انقلاب پس از ابلاغ سیاست های اقتصاد مقاومتی، در موارد متعددی به تبیین اقتصاد مقاومتی پرداختند و ضمن اینکه اقتصاد مقاومتی را الگویی الهام‌بخش از نظام اقتصادی اسلام دانستند، مؤلفه‌های آن را اینگونه بیان نمودند: مردم‌بنیاد، عدالت‌محور، دانش‌بنیان، درون‌زا و برون‌گرا، مولد، پیشرو، فرصت‌ساز، انعطاف‌پذیر و با رویکرد جهادی.

تأثیر مردم‌بنیادی در اقتصاد مقاومتی به‌گونه‌ای است که تحقق سایر مؤلفه‌ها در گرو آن است. به همین جهت مردم‌بنیادی به عنوان اساسی‌ترین مؤلفه اقتصاد مقاومتی در دستورکار قرار گرفت و کارگروه پژوهشی برای تبیین اقتصاد مقاومتی بر اساس مؤلفه مردم بنیادی تشکیل شد. اوّلین نتیجه آن تولید متنی با عنوان «مبانی و مدل‌های مشارکت مردمی در اقتصاد مقاومتی» بود که پس از تدریس محتوای آن برای بسیاری از تشکل‌های مردمی و نهادهای انقلابی، ویراست یازدهم آن تبدیل به کتابی به همین نام شد.

جلوگیری از خطر تحریف اقتصاد مقاومتی

در ماه‌های اول تاسیس مرکز راهبری اقتصاد مقاومتی روشن شد که مهمترین گام در اقتصاد مقاومتی تبیین اقتصاد مقاومتی و مؤلفه‌‌های آن براساس تفسیر رهبری است. با توجه به اینکه در کشور بسیاری از گروه‌ها و جناح‌ها، به‌ویژه تفکر لیبرال اقتصادی تحقق اقتصاد مقاومتی را در تضاد با منافع خود می‌دیدند؛ بزرگترین خطر برای اقتصاد مقاومتی تحریف آن بود که تلاش‌‌های فراوانی نیز در این زمینه صورت گرفته است. مرکز راهبری برای جلوگیری از این امر به تولید مبانی، نظریه و مدل‌های اقتصاد مقاومتی، به‌ویژه براساس مردم‌بنیادی آن اقدام نمود و تلاش‌های فراوانی برای گفتمان‌سازی آن نمود.

استفاده از الگوی هشت ‌سال دفاع مقدس در دفع دشمن از مرزهای اقتصادی

بحران و اغتشاشات سال 96 و 97 ما را به این نتیجه رساند که برای موفقیت در جنگ تمام‌عیار اقتصادی لازم است از ظرفیت عموم مردم برای دفاع از مرزهای اقتصادی جمهوری اسلامی ایران استفاده شود. جمهوری اسلامی ایران در هشت‌ سال دفاع مقدس در چارچوب نظریه مردم‌سالاری دینی، مردم‌سالاری دفاعی دینی را جایگزین ابزار‌سالاری دفاعی نمود. بنابراین اگر همان الگو با اقتضائات خاص اقتصادی، بازسازی شود، می‌توان در حوزه اقتصادی دشمن را زمین‌گیر نمود. بر همین مبنا مذاکراتی با مدیر محترم حوزه علمیه، آیت الله اعرافی صورت گرفت و پیشنهاد استفاده از الگوی دفاعی جنگ در جنگ تمام‌عیار اقتصادی مطرح شد.

در جنگ، حوزه‌ها علاوه بر حضور نظامی، به عنوان بازوی فکری، تولید محتوا و نظریه دفاعی را براساس اسلام ارایه داد. امام خمینی(ره) به عنوان یک متفکر حوزوی و در کنار ایشان افرادی مانند مقام معظم رهبری که بازوان امام بودند؛ جنگ را راهبری می‌کردند. نمازهای جمعه و جماعت و مساجد بازوهای گفتمانی این حرکت به شمار می آمدند. سپاه، ارتش و بسیج مردمی نیز به عنوان بازوی عملیاتی هشت سال دفاع مقدس ایفای نقش نمودند. با این مختصات و شرایط بود که جمهوری اسلامی توانست نظریه مردم‌سالاری دفاعی دینی را در جنگ اجرا کند و به موفقیت‌های تاریخی دست یابد.

اقدام عملی برای تأسیس جبهه مردمی اقتصاد مقاومتی

با هدف زمینه‌سازی ورود مردم به عرصه اقتصاد، کارگروهی در حوزه علمیه تشکیل شد. این کارگروه ورود حوزه جهت پشتیبانی محتوایی به این عرصه را مشروط به تولید مبانی، نظریه، و مدل‌های عملیاتی اقتصاد مقاومتی نمود. از آنجایی که مرکز راهبری اقتصاد مقاومتی از ابتدای تاسیس به تحقیق و پژوهش در موضوعات خواسته شده اقدام کرده بود، کتاب «مبانی اقتصاد مقاومتی» را به عنوان مبانی و دو کتاب «مبانی و مدل‌های مشارکت مردمی» و «نظام اقتصاد مقاومتی الگویی الهام‌بخش از نظام اقتصادی اسلام» را به عنوان نظریه اقتصاد مقاومتی  و دو مدل عملیاتی «مردم‌سالاری اقتصادی دینی برای صنایع سبک؛ امتداد الگوی آیت‌الله محمدعلی شاه‌آبادی» و «سامانه حمایت از کالای ایرانی» (آثار و اقدامات علمی - پیوست 2) را به عنوان مدل‌های عملیاتی ارایه نمود و بعد از مدتی نامه رئیس شورای عالی حوزه‌های علمیه مبنی بر تأیید این حرکت واصل شد و آیت‌الله اعرافی با تأسیس جبهه مردمی اقتصاد مقاومتی موافقت نمود.

شناسایی تشکل‌های مردم‌بنیاد اقتصاد مقاومتی

اولین گام پس از موافقت مدیر حوزه‌های علمیه با این حرکت، شناسایی تشکل‌های مردم‌بنیان با ظرفیت در سطح قلمرو ملی بود. با بررسی انجام شده حدود 128 تشکل مردم‌بنیان شناسایی شدند. تشکل‌های شناسایی شده به سه گروه علمی، گفتمانی و عملیاتی اقتصاد مقاومتی تقسیم شدند.(فهرست تشکل‌ها - پیوست 3) با مسئولین این تشکل‌ها مذاکره و رایزنی پیرامون ضرورت تأسیس جبهه مردمی اقتصاد مقاومتی جهت آوردن ظرفیت‌های مردمی و نیروهای جهادی برای مقابله با دشمنان اقتصادی جمهوری اسلامی ایران صورت گرفت. سرانجام مسئولین ده تشکل به عنوان هیئت مؤسس جبهه مردمی اقتصاد مقاومتی اولین جلسه را تشکیل دادند.( اسامی ده تشکل مؤسس - پیوست 4) پس از برگزاری چند جلسه و باور محکم برای ضرورت تأسیس جبهه مردمی اقتصاد مقاومتی، مقرر شد اولین نشست تشکل‌های مردم‌بنیاد برای حرکت به سمت تشکیل جبهه مردمی اقتصاد مقاومتی تشکیل شود.

برگزاری اولین نشست تشکّل‌های ملّی مردم‌بنیاد

اولین مجمع عمومی تشکل‌های مردم‌بنیاد در مرکز مدیریت حوزه‌های علمیه ششم دی 1397 تشکیل شد. قریب 40 تشکل مردم‌بنیاد از تشکل‌های شناخته شده در این نشست شرکت کردند. موضوع نشست عبارت بود از تبیین ضرورت و معرفی تشکل‌های عضو جبهه مردمی اقتصاد مقاومتی. آیت‌الله اعرافی به عنوان سخنران افتتاحیه به ایراد سخنرانی و ارائه رهنمود پرداختند. آنگاه مسئولین تشکل‌ها ضمن معرفی ظرفیت‌های تشکل خود، درباره ضرورت حرکت به سمت تشکیل جبهه مردمی اقتصاد مقاومتی نظرات خود را ارائه دادند و با تشکیل شورای مرکزی از نمایندگان نه تشکل(پیوست 5) توافقنامه‌ای را به هدف تشکیل جبهه مردمی اقتصاد مقاومتی امضا کردند.(پیوست‌ 6)

سه ضلع پشتیبان جبهه مردمی اقتصاد مقاومتی

شورای مرکزی جبهه مردمی اقتصاد مقاومتی در جلسات خود به این نتیجه رسید که حوزه‌های علمیه با نمایندگی آیت‌الله اعرافی(مدیر حوزه‌های علمیه) به عنوان بازوی تولید محتوای اقتصاد مقاومتی، شورای سیاستگذاری ائمه جمعه و جماعات با نمایندگی حجت الاسلام حاج علی‌اکبری(رئیس شورای سیاستگذاری ائمه جمعه و جماعات) به عنوان بازوی گفتمانی اقتصاد مقاومتی، و بسیج مستضعفین با نمایندگی سردار سلیمانی(رئیس سازمان بسیج مستضعفین) به عنوان بازوی عملیاتی اقتصاد مقاومتی باید از تشکیل جبهه مردمی اقتصاد مقاومتی پشتیبانی کنند.

تمام تشکل‌های مردم‌بنیاد و نیز سه ضلع پشتیبان، ضمن قبول کمک برای تشکیل جبهه مردمی اقتصاد مقاومتی و پشتیبانی از آن، درباره مسیر و مقصد نهایی جبهه مردمی اقتصاد مقاومتی با ابهام مواجه بودند. به همین جهت مقرر شد نقشه‌راه جبهه مردمی اقتصاد مقاومتی تهیه شود. این امر در دستور کار شورای مرکزی و تشکل‌های مردم‌بنیاد قرار گرفت و سرانجام با کار و تحقیق مفصل در دومین مجمع عمومی تشکل‌های مردم‌بنیاد نقشه‌راه جبهه مردمی اقتصاد مقاومتی به تصویب شرکت کنندگان رسید.(پیوست 7)

در نقشه‌راه سه مأموریت تولید محتوا (با محوریت تشکل‌های علمی)، گفتمان‌سازی (با محوریت تشکل‌های گفتمان‌ساز)، و عملیاتی اقتصاد مقاومتی (با محوریت تشکل‌های عملیاتی) مورد تأکید قرار گرفت و راهبردها، راهکارها و سازمان آن براساس سه مأموریت مشخص گردید. در واقع محتوای نقشه‌راه، یک ریل‌گذاری جدید برای تشکل‌های مردم بنیاد در جهاد اقتصادی و نحوه ملحق شدن این تشکل‌ها با یکدیگر در سطح ملّی است. این نقشه‌راه با مختصر تغییری به عنوان تفاهمنامه سه ضلع پشتیبان، توسط نمایندگان سه نهاد پشتیبان امضا شد. (پیوست 8)

مجمع عمومی سوم، نقطه عطف نقشه عملیاتی جبهه مردمی اقتصاد مقاومتی

پس از تهیه نقشه‌راه مقرر شد که تمام تشکل‌ها در پی یک اقدام مشترک باشند که ابعاد علمی، گفتمانی و عملیاتی داشته باشد و همه تشکّل‌های مردم بنیاد در سطح ملّی، استانی و محلّی عملیاتی‌کردن آن را دنبال کنند. شورای مرکزی جبهه مردمی اقتصاد مقاومتی با بازنگری مدل عملیاتی «مردم‌سالاری اقتصادی دینی برای صنایع سبک» آن را در دستور کار سومین مجمع عمومی در تاریخ 30/3/98 قرار داد.

مبنای اصلی این مدل، اندیشه آیت الله العظمی محمدعلی شاه‌آبادی^(ره) است و در حقیقت این مدل، امتداد الگوی عملیاتی اقتصادی ایشان است. این مدل بر اساس رهنمودهای امام، رهبری معظم و در چهارچوب مؤلفه‌های اقتصاد مقاومتی و الگوی کوثری آیت‌الله جوادی آملی پایه‌ریزی و تکمیل شده است. با توجه به شرایط اقتصادی موجود این مدل عرصه مدیریت مصرف، توزیع، صنایع تبدیلی، تولیدات کالاهای اولیه و حتی تولیدات مواد اولیه کالاها را در یک چرخه متصل به هم قرار می‌دهد. جهت عملیاتی کردن مدل ارائه شده، ذیل شورای مرکزی سه شورای علمی، گفتمانی، و عملیاتی تشکیل شد تا هدایت و حمایت محتوایی، گفتمانی و عملیاتی مدل را برعهده گیرند.(پیوست 9) برای حرکت منسجم تشکل‌های مردم‌بنیاد، اساسنامه جبهه مردمی اقتصاد مقاومتی براساس نقشه‌راه تهیه و تصویب شد.(پیوست 10)

برگزاری چهارمین مجمع عمومی تشکل‌های مردم‌بنیاد

مقرر شد تا دبیرخانه شورای مرکزی جبهه مردمی اقتصاد مقاومتی برنامه اجرایی و عملیاتی مدل مصوب شده در مجمع عمومی سوم را ارائه دهد تا در مجمع عمومی چهارم به تصویب برسد. به دنبال آن، دبیرخانه شورای مرکزی جبهه مردمی اقتصاد مقاومتی جمع‌آوری طرح‌های مردمی اقتصاد مقاومتی را در دستور کار خود قرار داد. تاکنون تعداد قابل توجهی از این طرح‌ها شناسایی و براساس شاخص‌های اقتصاد مقاومتی مورد ارزیابی قرار گرفت. دبیرخانه جبهه مردمی اقتصاد مقاومتی درصدد برنامه‌ریزی برای عملیاتی کردن این طرح‌ها در چارچوب مدل عملیاتی مصوب در مجمع عمومی سوم بود که  نشست چهارم در اسفند ماه 1399 به میزبانی سازمان بسیج مستضعفین در تهران با ارائه کلیات برنامه اجرایی الگوی مردم سالاری اقتصادی دینی برگزار گردید.

برگزاری پنجمین مجمع عمومی جبهه مردمی اقتصاد مقاومتی

در پنجمین مجمع عمومی که در قم به میزبانی مرکز راهبری اقتصاد مقاومتی حوزه‌های علمیه برگزار شد نسبت به برنامه اجرای الگوی مردم سالاری اقتصادی دینی از طریق دریافت نظرات اعضای شرکت کننده در مجمع عمومی اقدام گردید.

 مخاطبان اصلی جبهه مردمی اقتصاد مقاومتی

تشکل‌های مردمی و شورای مرکزی جبهه مردمی اقتصاد مقاومتی سه نهاد اصلی را برای تحقق اقتصاد مقاومتی، مخاطب خود قرار دادند که عبارتند از:

الف. نهاد روحانیت: تشکل‌های مردمی و شورای مرکزی جبهه مردمی بر این باورند که اگر مدلی در نهاد روحانیت نهادینه شود، بهترین الگوی عملی برای سایر اقشار خواهد بود. به همین جهت اولین مخاطب خود را نهاد روحانیت قرار داد. برای تحقق این امر مرکز راهبری اقتصاد مقاومتی حوزه به عنوان یکی از مهمترین تشکل‌های مردم‌بنیاد مأموریت اصلی خود را نهادینه کردن اقتصاد مقاومتی در نهادهای حوزوی و روحانیت قرار داد. با تشکیل کارگروه‌های علمی، گفتمانی و عملیاتی و کمیته رصد و مطالبه‌گری اقتصاد مقاومتی تمام نهادهای مهم حوزوی را برای تحقق اقتصاد مقاومتی در نهاد روحانیت دورهم جمع کرد و با نقشه‌راه تحقق اقتصاد مقاومتی تلاش‌های مؤثری را شروع کرده است.(پیوست 11)

ب. بدنه اصلی مردم: تشکیل جبهه مردمی اقتصاد مقاومتی برای به میدان آوردن عموم مردم در جنگ اقتصادی تشکیل شده است.

ج. نهاد قانون‌گذاری مجلس: شورای مرکزی جبهه مردمی همکاری‌های گسترده‌ای را با مجلس شروع کرده است. در ارزیابی طرح‌های و لوایح و اصلاح آنها اقدامات مؤثری داشته است. سه بار لایحه تعاون نقد و کنار گذاشته شد و پس از آن به کمک مجلس و وزارت تعاون درصدد همکاری جهت ارائه طرح یا لایحه تعاونی براساس فقه و در چارچوب اقتصاد مقاومتی است. همچنین در ارتباط با طرح بانکداری اسلامی ضمن نقد و بررسی طرح‌های بانکداری بر معیار فقه اقتصادی و الگوی اقتصاد مقاومتی و کنار گذاشته شدن آنها، درصدد تأسیس دبیرخانه ملی الگو و طرح بانکداری اسلامی است. همچنین در سایر حوزه‌های اقتصادی نیز همکاری‌های مفیدی داشته است. پس از تشکیل مجلس جدید، هیئت اندیشه‌ورز اقتصاد مقاومتی با حدود 70 نماینده در مجلس جهت همکاری با جبهه مردمی اقتصاد مقاومتی تشکیل شد و جناب آقای دکتر ایزدخواه به عنوان نماینده پارلمانی جبهه مردمی اقتصاد مقاومتی طی حکمی به رئیس مجلس شورای اسلامی معرفی گردید.(پیوست 12)

د. نهاد قوه مجریه: از آنجایی که بنیان تفکر اقتصادی در قوه مجریه، سرمایه‌داری لیبرال است و تفسیر نادرستی از اقتصاد مقاومتی دارند و اکثر مفاسد اقتصادی موجود در کشور، ریشه در چنین تفکری دارد، جبهه مردمی اقتصاد مقاومتی به این نتیجه رسید که جریان حاکم بر قوه مجریه به آسانی با جبهه مردمی اقتصاد مقاومتی همراهی نخواهد کرد و نیروهای جبهه مردمی باید تلاش کنند تا جریان حاکم برای فعالیت‌های آنان مانع ایجاد نکند. البته، به‌رغم آن برخی نهادهای قوه مجریه مثل وزارت جهاد کشاورزی، وزارت تعاون تا حدی همراهی داشته‌اند. در هر صورت اگر سه مخاطب حوزه، تشکل‌های مردمی، و مجلس همراهی کنند تا حد قابل قبولی می‌توان موانع احتمالی قوه مجریه را برطرف کرد. امید است با دولتی مردمی و انقلابی این امر با قوت بیشتری دنبال شود.

حلقه‌های فقهی اقتصادی زیرساخت محکم حرکت

برای پشتیبانی علمی جبهه مردمی اقتصاد مقاومتی و نهادهای حاکمیتی تاکنون 11 حلقه علمی از دانش‌‌آموخته‌های فقه اقتصادی و اقتصاد اسلامی تشکیل شده است. هر یک از حلقه‌ها بین 3 تا 5 نفر عضو دارند و مأموریت اصلی آنها حل مشکلات علمی جبهه مردمی اقتصاد مقاومتی و نهادهای حاکمیتی به ویژه مجلس شورای اسلامی است. این حلقه‌ها برای یک حرکت بلندمدت و پایدار تشکیل شده‌اند و مرتب بر تعداد آنها به حسب نیاز افزوده خواهد شد. امیدواریم در آینده صاحب‌نظران فقه اقتصادی تربیت شوند که در هر حوزه‌ای برای سطح ملی و بین‌المللی حرکت علمی جدی داشته باشند.(اسامی حلقه‌ها –پیوست 13)

دورنمای جبهه مردمی اقتصاد مقاومتی

به کمک حلقه‌های علمی و تشکل‌های مردمی با رویکرد اقتصاد مقاومتی ابعاد مختلف اقتصاد ایران تحلیل و در چارچوب فقه اقتصادی و مؤلفه‌های اقتصاد مقاومتی راهکارهای اقتصادی برای نهادهای حاکمیتی ارائه و رصد و مطالبه‌گری خواهد شد. همچنین در آینده نزدیک کمیته‌های استانی جبهه مردمی متشکل از نماینده ولی‌فقیه، فرمانده سپاه، مدیر حوزه‌های علمیه و مسئول شورای نمایندگان استانی مجلس و تعدادی از نمایندگان تشکل‌‌های استانی تشیکل و ذیل شورای مرکزی ملی اقتصاد مقامتی در سطح استان برای تحقق اقتصاد مقاومتی براساس نقشه‌راه فعالیت خواهند کرد.

همچنین نیروهای جبهه مقاومت منطقه و جهان اسلام در حال آموزش برای گسترش برون‌مرزی اقتصاد مقاومتی هستند که امیدواریم نیروهای مقاومت جهان اسلام الگوی اقتصاد مقاومتی را به عنوان الگوی عملیاتی اسلامی دنبال کنند و آن را جایگزین الگوهای سرمایه‌داری لیبرال نمایند.

دبیرخانه شورای مرکزی جبهه مردمی اقتصاد مقاومتی

مرکز راهبری اقتصاد مقاومتی حوزه‌های علمیه

 تهیه و تنظیم: شورای مرکزی جبهه مردمی اقتصاد مقاومتی.

علاقه مندان برای مشاهده فایل PDF گزارش اینجا کلیک کنند.