جمالی با تأکید بر این که خلافت در توزیع پس از تولید، محوریت انسان و خادم بودن سایر عوامل تولید را پایه گذاری می کند، عنوان کرد: قواعد نظام توزیع پس از تولید شامل دو مورد است: قاعده اول، انجام کار اقتصادی است که براساس این قاعده فرد باید کاری انجام دهد تا مستحق دریافت ما به ازایی باشد. قاعده دوم، پایداری مالکیت است که تابعیت نما از اصل و ضامن بودن بر اساس مصرف مال را به همراه دارد.

به گزارش خبرنگار پایگاه خبری – تحلیلی مفتاح_اندیشه، کرسی ترویجی، عرضه و نقد دیدگاه های علمی با عنوان «چارچوب نظری توزیع پس از تولید از منظر اندیشمندان مسلمان مبتنی بر آراء شهید صدر(ره)» از سوی مرکز تحقیقات بسیج دانشگاه امام صادق(ع) و با ارائه امین جمالی، دانشجوی کارشناسی ارشد اقتصاد دانشگاه امام صادق(ع) و نقد دکتر احمد شعبانی عضو هیأت علمی دانشگاه امام صادق(ع) و دکتر علی اکبر ناسخیان استاد و دکترای فلسفه اقتصاد برگزار شد.

در این نشست علمی جمالی با بیان این که در تولید محصول سه عامل نیروی کار، سرمایه، ابزار تولید و طبیعت دخالت دارد، بیان داشت: بحث ما این است که تولید میان این سه عامل چگونه توزیع شود. در این توزیع اگر مشخص کنیم که خادم و صاحب خدمت کیست، می توانیم نشان دهیم که چه کسی مستحق دریافت اجرت است و منبع پرداخت اجرت چیست.

وی افزود: ترکیبی از عاملان تولید و صاحبان آن ها سبب تولید جدید می شود ولی باید حیطه هر کدام از عوامل را در طرح تولیدی تا حد امکان از یکدیگر جدا کرد تا نقش و سهم هر کدام را در حالت کلی مشخص کنیم. لذا در یک فرآیند تولید نیروی کار است که با استفاده از سرمایه‌ی صاحب سرمایه و ابزارِ صاحب ابزار به تولید محصول می پردازد و صاحبان ابزار و سرمایه در تولید شرکت نمی کنند بلکه اموال آن ها در تولید وارد می شوند.

بعد از تقسیم عوامل تولید به نیروی کار، سرمایه و ابزار تولید، دو شیوه ترکیب این عوامل ممکن است. نخست، صاحب سرمایه و نیروی کار به صورت مشارکت در سود، در تولید جدید شرکت کنند. در این حالت سهم ابزار تولید چه می شود؟ در این جا ابزار تولید خادم انسان است و نمی تواند در سود شریک باشد. ابزار باید از ثروت کسی که آن را به خدمت گرفته طلب اجرت کند که در این جا نیروی کار آن را به خدمت می گیرد. حالت دوم، نیروی کار و ابزار تولید خادم صاحب سرمایه هستند. صاحب سرمایه تمام تولید را کسب کرده و به هر کدام از عوامل اجرتی می دهد.

دانشجوی دانشگاه امام صادق(ع) در ادامه سخنان خود با بیان این که از دیدگاه اندیشمندان میان توزیع پس از تولید و داد و ستد تفاوت وجود دارد، تصریح کرد: در داد و ستد مسأله تعیین قیمت محصول است در حالی که در توزیع پس از تولید، مسأله ما منبع و علت مالکیت شرکت کنندگان در فرآیند تولید است. البته ممکن است هر دو حوزه بر حدود مالکیت بحث کنند.

وی ادامه داد: همچنین میان ابزار و سرمایه در تولید تفاوت وجود دارد چون ابزار، مصرف می شود و سرمایه رشد می کند. لذا محدوده مالکیت در فرآیند تولید تغییر خواهد کرد. البته نوع سومی نیز وجود دارد که می گوید ابزار و سرمایه هر دو هم مورد مصرف قرار می گیرند و هم رشد و نمو پیدا می کنند.

جمالی با تأکید بر این که خلافت در توزیع پس از تولید، محوریت انسان و خادم بودن سایر عوامل تولید را پایه گذاری می کند، عنوان کرد: قواعد نظام توزیع پس از تولید شامل دو مورد است. قاعده اول، انجام کار اقتصادی است که براساس این قاعده فرد باید کاری انجام دهد تا مستحق دریافت ما به ازایی باشد. همچنین فعالیت انجام گرفته باید اقتصادی باشد یعنی نباید برای تولید کالاهای حرام باشد و یا منجر به استثمار دیگران شود. این دیدگاه شهید صدر است.

وی یادآور شد: قاعده دوم، پایداری مالکیت است. براساس این قاعده مالکیت، رشد و نمو مال به صاحب اصل مال بر می گردد. همچنین مصرف مال و پرداخت ما به ازاء بر عهده مصرف کننده آن است. نتیجه قواعد این می شود که نیروی کار می تواند پاداش خود را به صورت اجرت ثبات و شراکت در تولید دریافت کند ولی در تحمل زیان تولید مشارکت نداشته باشد. سرمایه نیز در سود تولید و تحمل زیان تولید مشارکت دارد ولی نمی تواند اجرت ثابت داشته باشد. شیوه پرداخت به ابزار نیز دریافت اجرت ثابت است ولی در سود تولید و تحمل زیان تولید مشارکتی ندارد.

دانشجوی کارشناسی ارشد اقتصاد دانشگاه امام صادق(ع) درباره جایگاه طبیعت در تولید نیز بیان کرد: اگر کار بر روی طبیعت خام صورت گیرد، تبیین محدوده مالکیت از طریق کار به توزیع پیش از تولید بر خواهد گشت ولی اگر طبیعت بعد از کاری که روی آن انجام شده وارد فرآیند تولید شود در اینجا به صورت سرمایه یا ابزار تولید نقش آفرینی می‌کند. لذا زمین در تولید اولیه به عنوان محصول یا ماده اولیه تولید و در تولید ثانویه به‌عنوان ابزار تولید مورد بحث قرار می‌گیرد.

وی اضافه کرد: تولید نیز به دو شکل اولیه و ثانویه صورت می گیرد. در تولید اولیه، کار مستقیم بهره‌ور عامل مالکیت و حق تصرف در طبیعت است ولی در تولید ثانویه هر تخصیص مالکیت در تولید اولیه محترم شمرده می شود. لذا کار مستقیم نمی تواند باعث مالکیت جدید بر این توزیع پیشین باشد مگر آن که صاحب مالکیت از مال خود صرف نظر کند.

جمالی در تشریح جایگاه نیروی کار در توزیع پس از تولید نیز عنوان کرد: نیروی کار بخاطر کاری که انجام می دهد مستحق دریافت پاداش است ولی فرد می تواند این پاداش را به صورت اجرت ثابت یا شراکت در سود دریافت کند.

وی ادامه داد: اگر قائل باشیم که نیروی کار می تواند در سود شریک باشد، در این صورت پاداش نیروی کار همان نتیجه کار خودش می شود و نیروی کار خادم شخص دیگری نمی شود، البته در این حالت صاحب سرمایه قبل از تولید از بخشی از سود احتمالی خود صرف نظر می کند. ولی اگر قائل به دریافت اجرت ثابت برای نیروی کار باشیم نیروی کار خدماتی به صاحب طرح تولیدی ارائه و ما به ازایی دریافت می کند. در حالت مشارکتی نیروی کار در ازای کاری که می کند، نتیجه کار خود را نیز صاحب می شود. در حالی که نیروی کار اجیر در ازای فروش عمل خود اجرتی دریافت می کند و مالک نتیجه عمل خود نیست!

دانشجوی دانشگاه امام صادق(ع) سهم ابزار تولید در توزیع پس از تولید را این گونه تشریح کرد: ابزار تولید کاری نهفته دارد که مصرف می شود و در فرآیند تولید به طور مستقیم شرکت ندارد. ولی نیروی کار به طور مستقیم در تولید نقش آفرینی می کند. لذا آنچه تولید می شود از آن تولید کننده آن است. حتی خدمت رسانی ابزار و اثر گذاری آن بر تولید از جهت استفاده نیروی کار از آن ممکن می شود. ابزار تولید از خود نیرویی ندارد مگر این که در اختیار و اراده انسان باشند. البته از منظر اخلاقی بخاطر خلافتی که انسان دارد مالک نهایی محصول می شود و ابزار تولید بخاطر خدمتی که به انسان می کند تنها مستحق دریافت پاداش ثابت از اوست.

جمالی درباره تفاوت ها و شباهت های کار مستقیم و کار نفهته نیز گفت: در هر دو کاری انجام می شود که بعد از مصرف شدن مستحق دریافت درآمد هستند. در کار مستقیم، نیروی کار بدون فاصله زمانی با نتیجه کار خود در ارتباط است ولی در کار نهفته، نیروی کار کاری را انجام داده و در شیئی ظهور پیدا کرده است، ولی این کار در زمانی دیگر مصرف می شود.

وی با بیان این که سرمایه می تواند نمو پیدا کند، تأکید کرد: سرمایه در تولید نهایی نمایان می شود و بخاطر تخصیص مالکیت در توزیع پیش از تولید، تولید جدید به صاحب سرمایه تعلق می گیرد و کار جدید باعث مالکیت مجدد نمی شود. البته نیروی کار اجرت خود را به صورت ثابت از صاحب سرمایه خواهد گرفت. در فرآیند تولید صاحب سرمایه می تواند از کارفرما جدا باشد. در این حالت ترکیبی از تعاملات بین عوامل تولید به وجود می آید.

وی درباره این که چرا سرمایه نمی تواند اجرت ثابت دریافت کند نیز بیان داشت: درست است که سرمایه خود کاری انباشته شده است ولی در فرآیند تولید مصرف نمی شود که بخواهد ما به ازایی داشته باشد. لذا اولاً سرمایه کاری انجام نمی دهد که مستحق دریافت اجرت ثابت باشد. دوماً بخاطر این که این مالکیت در پیش از تولید تخصیص داده شده است و در تولید جدید سرمایه رشد پیدا کرده؛ مالکیت ثروت تولید شده به صاحب سرمایه بر خواهد گشت و البته او متحمل ضرر نیز خواهد بود.

در ادامه این نشست، دکتر شعبانی به عنوان نخستین استاد ناقد ضمن تقدیر از تحقیق صورت گرفت، بیان کرد: بنده اگر نکاتی را بیان می کنم به سبب بی نقص تر شدن تحقیق است و نمی خواهم از ارزش کارتان بکاهم. البته کار شما کار آسانی نیست. اشکال نخست این است که گفتار شما با نوشتارتان یکی نیست. در گفتار می گویید که این مطالب نظر شهید صدر است ولی در نوشتار نقل قول های فراوانی گفتید و مشخص نیست که نظر شهید صدر چیست. در نوشتار خود باید سعی کنید رشته بحث را با مرکزیت شهید صدر تنظیم کنید. در عین حال که موضوع شما مهم است ولی مایه های فکر شهید صدر در کار شما کم است.

وی ادامه داد: موضوع دیگر این که شما در قواعد مالکیت گفتید تنها کار استحقاق اجرت دارد در حالی که نه شهید صدر و نه دیگر علما چنین مطلبی را نگفته اند. برای نمونه در مضاربه، ارث، مشارکت و... چنین قاعده ای وجود ندارد. همچنین باید در عنوان و محتوای فصل سوم برخی از واژه ها را به طور دقیق تعریف و به کار ببرید. مثلا درباره سود، در واقع شما از واژه سود استفاده کرده اید درحالی که متن نشان می دهد این کلمه به معنای درآمد آمده است.

عضو هیأت علمی دانشگاه امام صادق(ع) با بیان این که تکلیف سود در تکنولوژی های جدید و دانش بنیان چیست و چه کسی صاحب آن می شود، خاطرنشان کرد: این موضوع را باید از دیدگاه شهید صدر باز کنید. اگر بخواهیم قواعد را رعایت کنیم تکلیف استارت آپ ها چیست؟ سود برای کیست؛ فردی که سرمایه می گذارد یا فردی که ایده می دهد؟

دکتر ناسخیان به عنوان دومین استاد ناقد با بیان این که در متن شما مسئله و چیزی که مخاطب به دنبال آن باشد مشخص نیست. تاکید کرد مثلا در جایی مسئله خلافت را ملاک قرارداده اید که در ادامه به آن نپرداخته اید. همچنین جای شبهه و شک است که آیا می توانیم از خلافت انسان به اصالت نیروی کار در تولید برسیم. افراد در خلافت اختلاف ندارند چون صاحب سرمایه و صاحب ابزار نیز می گوید من هم خلیفه خدا هستم. خلافت به قدری عمومی است که صاحب سرمایه نیز می تواند ادعای خلافت کند. به همین دلیل شما باید مشخص کنید چه خصوصیتی در نیروی کار است که می تواند عامل اصلی در تولید باشد. محل بحث و نظر شما باید برای مخاطب مشخص شود.

وی افزود: نکته دوم، عنوان شما «نظام توزیع پس از تولید» است. نظام برای خود ساختار، شاکله، نهاد و... دارد و باید اجزای تعریف کننده آن مشخص باشد در حالی که در پایان کار شما چنین چیزی را نمی بینیم. شما باید مشخص کنید که می خواهید نظام طراحی کنید یا نظریه بدهید؟ همچنین باید مشخص کنید که آیا خودتان می خواهید نظریه بدهید و آن را با شهید صدر تطبیق بدهید یا نظریه شهید صدر را بیان کنید و نسبت به نقد ها و اشکالاتی که بر شهید صدر وارد می شود دفاع کنید؟ که البته حالت اول ساده تر است.

استاد و دکترای فلسفه اقتصاد تأکید کرد: اگر شما می خواهید موضوع کارگر و کارفرما را بیان کنید بهتر است آرای دیگر اندیشمندان مسلمان و غیر مسلمان را بیاورید و نظریه شهید صدر را با آن مقایسه کنید. همچنین نظریه ارزش را باید بیشتر توضیح دهید.

وی یادآور شد: شما گفتید که سرمایه مصرف نمی شود ولی ابزار تولید می تواند مصرف شود. این ها را باید توضیح دهید. چون گفته می شود سرمایه استهلاک دارد. آیا مصرف در این جا به معنای استهلاک است؟ بحث بعدی این که ما در فقه موضوع اجیر کردن افراد را داریم و شما باید توضیح دهید این چگونه با کرامت انسانی و خلافت الهی قابل جمع است؟ شما تمام این مسائل را باید از دیدگاه شهید صدر بیان کنید و در جاهای مختلف محل نزاع را باید مشخص کنید.

انتهای پیام/