به گزارش خبرنگار پایگاه خبری – تحلیلی مفتاح_اندیشه، نشست علمی «نظام خانواده در اسلام مبتنی بر آراء اندیشمندان مسلمان با تأکید بر نظرات شهید صدر» به همت مرکز تحقیقات بسیج دانشجویی دانشگاه امام صادق(ع) و با ارائه محمدامین مهدی زاده، کارشناسی ارشد فرهنگ و ارتباطات دانشگاه امام صادق(ع) و نقد دکتر احمد قانع و دکتر سجاد مهدی زاده از اعضای هیأت علمی دانشگاه امام صادق(ع) برگزار شد.

در این نشست علمی، مهدی زاده با بیان این که برای رسیدن به چارچوبی مشخص از نظام خانواده باید به مبادی هستی شناختی، معرفت شناختی وارزش شناختی توجه کرد، مبادی هستی شناختی را به انواع خانواده، فرد و جامعه تقسیم کرد.

وی در تفسیر چیستی امر اجتماعی به توضیح سه دیدگاه کلان اصالت جامعه، اصالت فرد و اصالت فرد و جامعه پرداخت و یادآور شد: برمبنای نظر شهید صدر جامعه امری اعتباری و برساختنی بوده واین فرد است که اصالت دارد.

دانشجوی دانشگاه امام صادق(ع) در ادامه سخنان خود درباره چیستی خانواده گفت: خانواده نیز به تبع جامعه امری اعتباری وقراردادی است. او در زمینه خواستگاه خانواده نیز بیان کرد در مقابل دیدگاه جامعه شناسانی مانند زیمل که خانواده را پدیده ای تاریخی می دانند، براساس آراء شهید صدر ازدواج وتشکیل خانواده امری طبیعی بوده و از ابتدای خلقت بشر وجود داشته است. مهدی زاده در ادامه به تعریف خانواده پرداخت و خانواده را اعتبار و قراردادی ناشی از نیازهای تکوینی در میان بسترهای فرهنگی، دینی و اقتصادی دانست که میان دو جنس مخالف آغاز گردیده و در ادامه می تواند با تولد فرزند و ایجاد ارتباط خونی کامل تر گردد و  به واسطه ارتباطات اعضا با هم نیازهای یکدیگر و جامعه را رفع نمایند.

وی ادامه داد: در بحث هستی شناختی خانواده باید به انسان شناختی توجه کرد. در انسان شناختی نیز علاوه بر ویژگی های مشترک جنس بشر، تمایزات تکوینی میان زن و مرد مطرح است. این تمایزات شامل تفاوت های جسمانی و تفاوت های روانی می شود. او با اشاره به اینکه تفاوت های جسمی مورد اتفاق بیشتر اندیشمندان است، نقطه اختلاف میان مکاتب را در تفاوت های روانی که شامل تفاوت های شناختی و عاطفی می شود، دانست.

مهدی زاده درباره تفاوت ها در قوه تعقل(شناختی)، عنوان کرد: اختلاف نظر زیادی میان اندیشمندان اسلامی در این زمینه وجود دارد. او ضمن بیان دیدگاه های مختلف، برابر بودن استعداد عقلانی در کنار بالابودن میزان احساسات در زن را بهترین تفسیر دانست. در تفاوت های عاطفی(گرایشی) نیز به موضوعاتی مانند احساسات و عواطف بیشتر جنس زن، میل زن به تحت حمایت قرار گرفتن، تمایز در غیرت و حیا و... اشاره نمود.

دانشجوی دانشگاه امام صادق(ع)، بخش دوم صحبت های خود را به تبیین مبادی معرفت شناختی خانواده اختصاص داد و با تقسیم منابع معرفتی در اندیشه اسلامی به عقل، نقل و تجربه، به تبیین قلمرو هریک از این منابع پرداخت.

مهدی زاده، تشریح مبادی ارزش شناختی خانواده را محور سوم صحبت های خود قرار داد و اذعان داشت: نظام، الگویی متشکل از مجموعه ای منظم، هماهنگ و به هم پیوسته از باورها و ارزش ها برای سامان بخشی به بعدی از زندگی اجتماعی و دستیابی به هدفی مشخص است. بر همین اساس نظام خانواده مجموعه‌ای منسجم از باید‌ و نبایدها است که به تنظیم حیات خانوادگی با همۀ پیچیدگی‌های آن می‌پردازد.

وی همچنین با تأکید بر این که در اسلام به جای ساخت نظام باید به کشف نظام پرداخت. راه دستیابی به نظام را تتبع در قوانین تکوینی و قوانین تشریعی که همان قوانین استباط شده در علم فقه است عنوان کرد. برهمین اساس قواعد تکوینی حاکم برنظام خانواده را میل طبیعی زن و مرد به یکدیگر، عدم تفاوت ذاتی و ارزشی میان زن و مرد، تفاوت های روانی، اصل مکملیت زن و مرد ، میل طبیعی به تشکیل خانواده و تفاوت های جسمانی دانست.

برهمین مبنا دانشجوی دانشگاه امام صادق(ع) برای خانواده سه هدف اولیه، ثانویه و نهایی در نظر گرفت و تصریح کرد: در صورت تامین نیازهای ابتدایی مانند غریزه جنسی و امنیت که از اهداف اولیه است، نیازهای ثانویه که رسیدن به آرامش و تعادل و همچنین ارتباط احسن با دیگران است، مطرح شده و در صورت رفع این نیازها فرد در مسیر خانواده به سوی رسیدن به کمال که هدف نهایی است حرکت می نماید.

وی افزود: اصول حاکم بر نظام خانواده که به مانند روحی در تمام اجزای آن اثرگذار اند به سه بخش نظام جنسیتی در خانواده، نظام جنسی و ساختار سلسله مراتبی خانواده تقسیم می شود.

مهدی زاده خاطرنشان کرد: اجزاء نظام خانواده را می توان به چهار بخش تشکیل خانواده، حقوق ومسئولیت ها در خانواده، حقوق ومسئولیت های اجتماعی خانواده و انحلال خانواده تقسیم کرد. تشکیل خانواده نیز به سه صورت ازدواج دائم، ازدواج موقت و ازدواج مجدد قابل تقسیم است. در ازدواج دائم باید به موضوع همسر گزینی و آداب و رسوم توجه شد. در همسر گزینی کفویت در ایمان مهم ترین اصل است ولی باید ویژگی های جسمانی، دینی و اخلاقی، روانی و اقتصادی مورد توجه قرار گیرد. در اصول کلی درباره آداب و رسوم نیز عدم مغایرت با احکام شریعت، عدم تجمل گرایی و عدم تعارض با اهداف جامعه اسلامی مهم است.

وی درباره حقوق مسئولیت ها در خانواده نیز بیان کرد: اصول حاکم بر این موضوع شامل عدم برتری مرد بر زن، لزوم رعایت عدالت، تقسیم نقش بر اساس جنس و کمک و همدلی در خانواده می شود. در زمینه روابط زوجین  نقش ها به دو نوع مشترک و اختصاصی تقسیم می شود. نقش های مشترک شامل حسن معاشرت، مدیریت روابط جنسی و سازگاری و درک متقابل می شود. تأمین نفقه زن، دخالت در شئون خصوصی زن، حمایت و مدیریت خانواده و تأمین مسکن و تعیین محل آن از نقش های اختصاصی مرد و تمکین، کسب اجازه خروج از منزل، مدیریت محیط خانواده و کسب اجازه برای نذر، قسم و روزه از نقش های اختصاصی زن است. او سپس به رابطه میان والدین وفرزندان و تبیین هریک از نقش های پدری و مادری پرداخت.

حجت الاسلام دکتر قانع به عنوان نخستین استاد ناقد، ضمن تقدیر و تشکر از تلاش های صورت گرفته برای انجام این پژوهش، خاطرنشان کرد: این نوشته از نظر محتوای اشکال زیادی ندارد ولی از نظر شکلی باید دقت بیشتری نسبت به آن صورت گیرد.

وی درباره اشکالات محتوایی بیان کرد: همه ادیان الهی نسبت به ازدواج سفارش کرده اند ولی مسیحیت تحریف شده چنین موضوعی را نمی پذیرد، اما در این پژوهش به تفاوت میان مسیحیت تحریف شده واصیل پرداخته نشده است.

عضو هیأت علمی دانشگاه امام صادق(ع) با بیان این که اظهار نظر فردی نیز باید در کار مطرح شود، تأکید کرد: شما نقل کردید ولی نقد نکردید.

وی اضافه کرد: مراجعه کم به منابع دست اول از دیگر مشکلات این پژوهش می باشد. همچنین در منابع خود حتما از آیات و روایات به عنوان نخستین منابع یاد کنید.

وی درباره اشکالات شکلی پژوهش صورت گرفته نیز یادآور شد: عدد گذاری درختی نداشت. ودر کل به یک ویرایش ادبی نیاز دارد.

دکتر مهدی زاده به عنوان دومین ناقد تأکید کرد: اولین و مهم ترین مشکل این بود که خواننده متوجه نمی شود مطلب ارائه شده دیدگاه چه کسی را درباره خانواده بیان می کند؛ دیدگاه اسلام است؟ دیدگاه نصوص است؟ دیدگاه اندیشمندان مسلمان است؟ دیدگاه شهید صدر است؟ و...

وی اضافه کرد: همچنین منابع شما دسته دوم است و در نظم و اجراء نیز مشکلاتی داشت. البته برخی از مطالب شما خوب است ولی سند آن را بیان نکردید.

عضو هیأت علمی دانشگاه امام صادق(ع) با بیان این که در پژوهش انجام شده نوآوری کجا قرار می گیرد، گفت: در جاهایی که شهید صدر مطلبی را بیان نکرد شما بگویید ایشان چیزی نگفت نه این که از دیدگاه دیگران استفاده کنید یا اگر مطالب شما بیشتر مبتنی بر آرای اندیشمندان مسلمان است، پس باید مطالب شهید مطهری را نیز در این باره بیان می کردید.

انتهای پیام/