اعتباریات اجتماعی مورد غفلت واقع شده است

به گزارش پایگاه خبری – تحلیلی مفتاح_اندیشه، حجت‎الاسلام والمسلمین رضا ملایی روز گذشته ۷ شهریور در نشست تبیین نظریه اعتباریات علامه طباطبایی(ره) در دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم در قم گفت: نظریه اعتباریات در حوزه اسلامی سازی علوم انسانی دخالت زیادی دارد.

وی افزود: نظریه اعتباریات از ۵ دهه گذشته رشد کرده است و این رشد نیز تکاملی بوده است؛ این نظریه یک ظرفیت درونی و وجوه مثبت فراوانی داشته و به همین دلیل رشد کرده است؛ عامل دیگر رشد این نظریه، برخورد انتقادی با این نظریه بود که اولین کسی که به نقد این نظریه پرداخت، شهید مطهری بود که البته ایشان به دنبال تکمیل این نظریه بود.

استاد حوزه با ذکر این مطلب که اعتباریات اخلاقی از اهمیت خاص برخوردار است و جزو دانش های بنیادی به حساب می‎آید، بیان کرد: نفوذ اخلاق و ارزش‎ها در حوزه علوم انسانی بسیار مهم است؛ اگر انسان تکلیف خود را با مساله اخلاق حل نکند نمی‎تواند در حوزه های دیگر تکلیف خود را مشخص کند.

پژوهشگر فلسفه اسلامی یادآورشد: از نظر شهید مطهری نظریه اعتباریات دو تاکید در حوزه اخلاقی دارد؛ علامه مبانی مفاهیم اخلاقی را اعتباری دانسته اند؛ شهید مطهری معقتد بود که بنیان ثابت و خوبی در این زمینه بیان نشده است و یا آن مقداری که مرحوم علامه در خصوص اعتباریات اخلاقی بحث کرده تا بنیان ثابتی برای آن بنا کند کافی نبوده است وبه تبع آن شهید مطهری به دنبال حل مساله می‎رود.

وی گفت: در پاسخ به این مساله۵ دسته وجود دارد؛ شهید مطهری به پیش فرض اول دست نمی‎زد ولی از طریق مساله فطرت و… سعی می‎کند که فطرت را به عنوان یک بنیان ثابت برای برخی از اعتباریات بیان می کند.

ملایی یادآورشد: طیف دیگر که کم هم نیستند برخلاف شهید مطهری از این مساله عدول کردند و گفتند اینکه مفاهیم اخلاقی را اعتباری بدانیم غلط است؛ در این میان شاگردان علامه هر کدام سعی کردند که بنیان‎های دیگری در این زمینه ایجاد کنند.

وی گفت: راه دیگر را آیت‎الله‎العظمی جوادی آملی باز کردند که مبتنی بر اصول حکمت متعالیه است؛ ایشان امر متعادل را مطرح کرد و سعی کردند که این نظریه را ارایه کنند که اعتباریات اخلاقی تشکیکی و در عین اینکه اعتباری هستند و وجهی از حقیقت را دارند.

این استاد حوزه با اشاره به گروه‎های دیگری که روی این نظریه کار کرده‎اند بیان کرد: مسیر دیگری که بیشتر در فضای حوزه، پیگیری شد احیای رقبای نظریه علامه بود از جمله محقق عراقی از این منظر بود؛ دسته پنجم نیز از منظر زبان به بحث نظریه اعتباریات اخلاقی پرداختند.

وی افزود: نتیجه آن شد که اولا نظریه اعتباریات در حوزه اخلاقی رشد کرد و ما امروز از وجوه مختلف می‎‏توانیم از مبحث اعتباریات اخلاقی دفاع کنیم؛ در عین حال اتفاق دیگر آن بود که نظریه اعتباریات در حوزه اعتباریات اخلاقی رشد کرد و در حوزه نظریه اعتباریات اجتماعی متوقف ماند که بسیار مهم بود؛ از جمله ملکیت و زوجیت و نهادها و ساختارها و نظام ها…؛ واقعیت این است که حوزه معاصر دغدغه اخلاقی داشت و مساله او گریز از نسبیت بود.

این استاد فلسفه اسلامی با ذکر این مطلب که از اعتباریات اجتماعی غفلت کردیم، یادآورشد: علامه بیش از تابعین خود به این مبحث پرداخت؛ غفلت دیگر ما عدم توجه به لوازم روش شناختی نظریه اعتباریات است که جز یک مورد به خوبی مورد توجه قرار نگرفته است.

وی گفت: مرحوم علامه بیان می‎کند که گزاره های اعتباری از جنس مشهورات و مسلمات هستند به خصوص در حوزه اجتماعی محصول توافقات اجتماعی هستند و جنس آنها از جنس یقینی و بدیهی نیست؛ ایشان در نتیجه بیان می‎کند که در حوزه مطالعات اعتباری نمی‎توانیم از روش‎های برهانی استفاده کنیم و چاره‎ای جز تن دادن به روش‎های نظری نداریم و ایشان حتی به روش شعری نیز اشاره می کند.

ملایی یادآورشد: نکته دیگر آن است که باید خلاء این نظریه در حوزه روش شناسی را حل کنیم و راه حل ارایه کنیم؛ حکمت عملی ما متکی بر مفاهیم اعتباری است و اگر روشی که متکی به این روش است جدلی است پس حکمت عملی ما نیز باید جدلی باشد؛ اگر به تراث اندیشمندان مسلمان از فارابی تا امروز مراجعه کنیم برهانی بودن حکمت عملی را به وفور می‎بینم.

این پژوهشگر فلسفه اسلامی یادآورشد: اتفاق سومی در حال رخ دادن است آن است که در یک دهه کنونی سه نوع تفسیر متفاوت با شهید مطهری از نظریه اعتباری را می‎بینیم که اولین تفسیر آنکه حوزه حکمت عملی را به حکمت عملی بسط دادند.

وی در پایان بیان کرد: نظریات اعتباریات از جهاتی نیازمند بازسازی است و لوازم شناختی نیاز این نظریه است؛ نکته دیگر اهمیت بازخوانی نظریه اعتباریات و تاکید بر یک قرائت رسمی از اندیشه علامه در این زمینه است.

انتهای پیام/

منبع: مهر

https://ihkn.ir/?p=12627