آیت الله اعرافی گفت: اجتهاد زمانی تمدنی می شود که از ساختن منظومه های حکمی به سمت نظامات برود، منظور از نظام سازی این است که از درون احکام فقهی به قواعد بنیادی برسیم.
به گزارش خبرنگار پایگاه خبری – تحلیلی مفتاح_اندیشه، آیت الله علیرضا اعرافی، مدیر حوزه های علمیه سراسر کشور در نشستی که از سوی دبیرخانه مفتاح_اندیشه برگزار شد، به بررسی نگاه تمدنی اسلام و تلاش انقلاب اسلامی ایران برای احیای این تمدن پرداخت و گفت: اسلام دین جامع و به تعبیر امروزی دین تمدنی است و تفاوت اسلام با ادیان دیگر حتی ادیان الهی نیز بر سر همین موضوع است.
وی افزود: البته در اسلام دو قرائت وجود دارد. قرائت ناصحیح قرائت روشنفکران است که اسلام را دین حاشیه ای و بخشی برای بشر ترسیم می کند. یعنی بشر زندگی خود را دارد و اسلام نیز در بخشی از آن ورود می کند. در حالی که قرائت صحیح اسلام را دین حاشیه ای و بخشی بیان نمی کند. بلکه معتقد است اسلام دین تمدنی و جامع است. یعنی اسلام دینی است که شعاع آن تمام زندگی بشر را در بر می گیرد.
آیت الله اعرافی، دین تمدنی را دینی دانست که دارای نظریه های عقلانی، بنیادی، فراگیر و با ظرفیت جهت دهی به همه ساحت های زندگی بشر است و یادآور شد: در این دین امکان انطباق شرایط با حفظ خطوط اصلی وجود دارد و نظامات اجرایی زندگی بشر را هدایت می کند.
این استاد حوزه درباره شاخص های دین تمدنی نیز تصریح کرد: تمدن سازی و تمدنی بودن اندیشه اسلامی دارای ویژگی های مختلفی است. نخست، از زندگی بشر تبیین کاملی ارائه می دهد. چرا که هسته زیرساختی فکری – فلسفی دارد و زندگی بشر را به طور کامل و جامع معرفی می کند.
وی ادامه داد: دوم، در زندگی بشر ورود حداکثری دارد یعنی از سنت، کتاب و عقل بهره می برد. این گونه نیست که سنت و کتاب را جایگزین تجربه بشر قرار دهد. البته این ورود در جاهایی بسیاری کلی و در جاهایی بسیار جزئی است. سوم، در ساحت های گوناگون منسجم و یکپارچه ورود می کند، یعنی اجزای تعالیم توصیفی و تجویزی در یک منظومه منسجم و نظام وار قرار می گیرد و بین آن ها ناسازگاری وجود ندارد. حتی در ساحت های اقتصادی، فرهنگی و سیاسی نیز دارای اندیشه منسجمی است.
مدیر حوزه های علمیه سراسر کشور، انعطاف پذیری در حین اثبات را شاخص چهارم اسلام تمدنی برشمرد و عنوان داشت: اسلام به دلیل فرا مکانی و فرا زمانی بودن در عین اثبات، انعطاف نیز دارد. دلیل این انعطاف در عین اثبات نیز ظرفیت و غنای بسیاری بالای اسلام است.
وی اضافه کرد: پنجم، اسلام دین فراساحتی و فرا دنیوی است، چون دینی می تواند جامع و تمدنی باشد که دنیا و آخرت را کنار یک دیگر قرار دهد. ششم، اسلام دین فرافردی است و برای اجتماع نیز برنامه دارد. هفتم، اسلام دین فرا نژادی و فرافرهنگی به معنای خاص فرهنگ است.
آیت الله اعرافی با بیان این که با نزول قرآن کریم اندیشه جدیدی در جامعه بشری مطرح شد، گفت: مسلما نشانه ای از نگاه تمدنی در ادیان ابراهیمی وجود داشته، ولی اسلام نگاه جامع تمدنی را مطرح کرد که دارای همبستگی، نظام مندی، یکپارچگی، ژرفا و بنیادی بودن است و این نگاه در هیچ یک از ادیان گذشته سابقه نداشت. اسلام تمدنی را مطرح کرد که میان دوگانه های مادیت و معنویت، فردیت و اجتماعیت، آخرت و دنیا، زندگی عادی و زندگی سلوکی و… جمع کرد.
رییس جامعه المصطفی العالمیه دینی را تمدنی دانست که بتواند حداقل در سه سطح «فکری»، «علمی» و «زندگی» ورود داشته باشد و گفت: دین تمدنی در تمامی این سطوح کلان سایه می افکند. تفاوت بنیادین انقلاب اسلامی با جهان غرب نیز به این سه سطح باز می گردد.
آیت الله اعرافی در ادامه سخنان خود اجتهاد را راه رسیدن به نگاه تمدنی اسلام برشمرد و تصریح داشت: اجتهاد رایج در حوزه های علمیه گرچه سرمایه و دستمایه قطعی رسیدن به این موضوع است، ولی کافی نیست، بلکه نیاز به عمق و ژرفای بیشتری دارد. اجتهاد ضمن استواری بر سنت های اصیل باید عمق بیشتری نیز داشته باشد.
وی اضافه کرد: البته ذخایر موجود در حوزه های علمیه شرط لازم و بی بدیل است و بدون اجتهاد ریشه دار سنتی و اصیل دستیابی به نظام جامع تمدنی اسلام امکان پذیر نیست ولی اجتهادی که صرفاً در دروس خارج ارائه می شود، کافی نیست. اکنون ۷۰۰ الی ۸۰۰ درس خارج در حوزه های علمیه برگزار می شود که سرمایه و ذخیره عظیمی است ولی تا زمانی که اجتهاد به عرصه های نو نپردازد، کافی نیست. به همین دلیل هنوز انقلاب اسلامی در مرحله نظریه پردازی جای کار دارد.
امام جمعه قم، برای اجتهاد استخراج کننده تمدن نیز ویژگی هایی عنوان کرد و اظهار داشت: اجتهاد زمانی تمدنی می شود که از ساختن منظومه های حکمی به سمت نظامات برود، منظور از نظام سازی این است که از درون احکام فقهی به قواعد بنیادی برسیم. اجتهاد متعارف که احکام را استنباط می کند دارای سابقه هزار ساله است ولی اجتهاد نظام ساز اجتهادی است که برای آن منطق، قواعد، ابعاد و اضلاع تولید شود.
وی افزود: دومین شرط اجتهاد تمدنی این است که از گزاره های تجویزیات به سمت توصیفیات برود. البته این حد کافی نیست بلکه باید در مباحث کلامی و غیر کلامی(اقتصاد، سیاست، اجتماع، تفسیر و…) از تجویز به توصیف عمیق، غنی و وسع برسیم.
آیت الله اعرافی، راهکار رسیدن به علوم انسانی – اسلامی را نیز اجتهاد تمدنی دانست و تأکید کرد: بدون تردید اسلامی سازی علوم انسانی یکی از مهمترین نمادهای هم افزایی و ارتباط میان حوزه و دانشگاه است. مراحل اجتهادی بر عهده حوزه است. بخش های دیگر بر عهده دانشگاه است و بخش هایی نیز باید با تعامل و هم افزایی میان این دو نهاد صورت گیرد. البته حوزه و دانشگاه هر دو نیازمند تحولاتی هستند تا به تمدن سازی نگاهی جامع و وسیع داشته باشند.
انتهای پیام/
https://ihkn.ir/?p=4774
نظرات