فلسفه حج، فلسفه عرفانی و معرفتی برای توجه خالص به خداوند و دوری از مظاهر اشرافی‌گری و هواهای نفسانی است تا کارهایمان برای خدا باشد. در کنار این بعد مهم سیاست و وحدت دنیای اسلام نیز مد نظر است.
به گزارش پایگاه خبری – تحلیلی مفتاح_اندیشه؛ فرارسیدن ایام حج فرصتی است تا به بازخوانی فلسفه این سنت ابراهیمی بپردازیم. آیت‌الله محسن فقیهی، عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم در گفت‌وگویی به تشریح فلسفه وجوب حج و ظرفیت عظیم موسم حج در ایجاد وحدت و اتحاد بین مسلمانان و فواید و برکات این فریضه الهی پرداخته است که در ادامه متن آن را می‌خوانید.
* لطفاً در ابتدا در مورد فریضه حج و فلسفه وجوب آن از سوی خدا توضیحاتی بفرمایید.
در ابتدا برای روشن‌شدن بحث باید مقدمه‌ای را عرض کنم. واجبات الهی جنبه‌های مختلفی دارد و مصالح مهمی در وجوب آن از سوی خدای متعال نهفته است؛ کما اینکه در محرمات و نواهی هم مفاسدی وجود دارد. به عبارت دیگر احکام الهی تابع مصالح و مفاسد است؛ البته ممکن است ما همه آن مصالح و مفاسد را ندانیم. اجمالاً باید گفت اوامر شارع مقدس دارای دو جنبه است: جنبه معنوی- عرفانی و جنبه مادی و ظاهری؛ همه این اوامر الهی روحیه و باطن انسان را تقویت می‌کند و اعتقادات انسان را بالا می‌برد و کمال معنوی به وجود می‌آورد. نکته دیگر اینکه انسان دارای هواهای نفسانی زیادی مثل حسد، تکبر، بخل و… است که شارع مقدس با این دستورات سعی می‌کند که با از بین بردن آن هواهای نفسانی، روحیه تکامل معنوی و عرفانی را در انسان به وجود آورد. در حقیقت به‌قول عرفا تخلیه معنایش این است که ابتدا از رذائل اخلاقی دور شویم و بعد از اینکه از رذائل اخلاقی دور شدیم، متصف به اخلاق حسنه شویم. عباداتی که به ما دستور داده شده است برای این است که روح معنوی در ما ایجاد شود؛ به عنوان مثال نماز دارای بعد معنوی مهمی است اما نماز جماعت و جمعه علاوه بر بعد معنوی جنبه‌های مادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی نیز دارد؛ این نماز اگر بخواهد عالی باشد و به کمال لازم برسد باید تاثیرات سیاسی، انقلابی، اجتماعی و فرهنگی نیز داشته باشد. این امر مهم دقیقاً در حج هم همین‌گونه است، یعنی همان‌گونه که در نماز و سایر عبادات جنبه‌های مختلف عرفانی و معنوی برای تخلیه و متخلق شدن به اخلاق نیکو وجود دارد در حج نیز به صورت وسیع‌تر این ابعاد مهم و تاثیرگذار مطرح است چرا که در کنگره عظیم حج ما با همه جهان اسلام روبه‌رو هستیم و این ارتباط یک نوع ارتباط جهانی بوده و در آن روحیه انقلابی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی اسلام ناب را به جهانیان نشان می‌دهیم؛ لذا توجه به این ابعاد مهم حج در کنار ابعاد معنوی و عرفانی بسیار مهم و اساسی است.
* لطفاً بفرمایید که حج چه نقش مهمی در وحدت دنیای اسلام و خنثی کردن توطئه‌های دشمنان اسلام در اختلاف‌افکنی در امت اسلام دارد؟
مسأله حج برای جامعه اسلامی ایجاد وحدت خواهد کرد، تمام مسلمانان در صف واحد در موسم حج شرکت می‌کنند و با یکدیگر متحد هستند. زائران بیت‌الله‌الحرام در حج با اتحاد طواف و سعی بین صفا و مروه می‌کنند. تمام مسلمانان در حج کنار یکدیگر بوده و ید واحده هستند. مردم مسلمان و جامعه اسلامی باید از فرصت حج نهایت بهره را برای اتحاد بیشتر ببرند، امت اسلامی با اتحاد خود می‌تواند در برابر مستکبران عالم از جمله آمریکا و اسرائیل بایستند. اگر بتوانیم وحدت بین شیعه و سنی که خوشبختانه با فرمایش‌های رهبر معظم انقلاب و رفتار جمهوری اسلامی ایجاد شده را تقویت کنیم، سبب می‌شود که وحدتی قوی برقرار شده و حکومت‌های اسلامی متوجه شوند که مردم در کنار یکدیگر هستند و مقابل آمریکا و اسرائیل خواهند ایستاد. حج از برکات دین مبین اسلام است. حج می‌تواند زمینه‌ای برای پیگیری و طرح مسائل امت اسلامی باشد تا برای آن راهکارهایی اندیشیده شود. در این موسم عظیم باید مسائل مهم جهان اسلام مورد بررسی قرار گیرد. زائران خانه خدا و حجاج باید از فرصت مهم حج نهایت بهره و استفاده را ببرند و ضرورت همدلی و اتحاد را به سایر مسلمانان و حجاج کشورهای دیگر منتقل کنند. در این کنگره عظیم باید از کارهایی که باعث کوچک‌ترین اختلافی بین صفوف مسلمین می‌شود به‌شدت پرهیز شود؛ لذا مقام معظم رهبری دستور می‌دهند که در نماز جماعت اهل تسنن شرکت کنید و این کار طبق روایات ثواب بالایی نیز دارد، این‌ها نشان می‌دهد که حج یک عمل صالحی است که برای معرفت خداوند و عرفان نسبت به ذات اقدس الهی انجام می‌شود اما همان‌طور که در ابتدا گفتم ابعاد دیگر این فریضه الهی نیز باید مورد توجه باشد.
* اخیراً در دیدار رهبر معظم انقلاب با دست اندرکاران حج امسال ایشان توصیه‌هایی مبنی بر لزوم سیاسی بودن حج و برائت از مشرکین داشتند. حج چه نقشی در عزت امت اسلام و برائت از مشرکین دارد؟
قرآن دستور داده است که مسلمانان از مشرکین و کفار برائت بجویند و امروز نیز آمریکای جنایتکار مشغول استکبار و استثمار ملت‌هاست؛ لذا باید در کنار ابعاد معنوی حج به ابعاد سیاسی و برائت و بیزاری جستن از کفار نیز باید دقت شود. حج درس‌های فراوانی برای امت اسلامی دارد؛ درس اتحاد، درس اقتدار، درس برادری، درس دشمن‌شناسی، درس مقابله با هوای نفس، درس نزدیک‌ترشدن به خدا از جمله آثار حج ابراهیمی است. اجتماع بزرگ امت اسلامی در مراسم حج، علاوه بر آثار اخروی، آثار دنیوی نیز دارد و مسلمانان نسبت به سرنوشت یکدیگر دغدغه بیشتری خواهند داشت. اگر دنیای اسلام به دنبال عزت، اقتدار و عظمت است باید حج با همه ابعاد آن برگزار شود. در واقع یک حج ابراهیمی به معنای واقعی کلمه می‌تواند عزت مسلمانان را افزایش دهد؛ این تکامل معنوی حج برای این است که ما بتوانیم اهداف انقلابی و سیاسی نیز داشته باشیم چرا که اسلام دارای اهداف عالی‌ای است که باید در جامعه اجرا شود و این اجرا یعنی همان سیاست. به عبارت دیگر سیاست همان اجرای دستورات دینی در جامعه است، فلسفه حج، فلسفه عرفانی و معرفتی برای توجه خالص به خداوند و دوری از مظاهر اشرافی‌گری است و دور شدن از هواهای نفسانی است تا کارهایمان برای خدا باشد و در کنار این بعد مهم سیاست و وحدت دنیای اسلام نیز مد نظر است.
* در مورد فواید و آثار حضور شیعیان به ویژه ایرانیان در فریضه حج بفرمایید و چرا اساساً آلسعود وهابی همواره از حضور ایرانیان و شیعیان در این کنگره عظیم حج وحشت داشته‌اند؟
شیعه به اعتقاد ما همان اسلام ناب محمدی است. برخی‌ها به دنبال اسلام اسمی و به تعبیر امام راحل «اسلام آمریکایی» هستند اما شیعیان هم از نظر ظواهر معتقد به اسلام هستند و هم به دنبال پیاده‌سازی احکام اسلام در جامعه‌اند؛ لذا استکبار جهانی این اعتقادات شیعه را مقابل خواسته‌های خود می‌بیند و به تبع آن‌ها کشورهای تحت سلطه آنان نیز از حضور شیعیان در این مراسم ناخرسند هستند. دشمنان از حضور حجاج ایرانی هراس دارند و سعی و تلاش دارند حضور ایرانیان در این مراسم باشکوه کمرنگ‌تر شود و لذا برخی مواقع کارشکنی‌هایی در همین راستا می‌کنند. مقام معظم رهبری دستور می‌دهند که برائت از مشرکین به خوبی اجرا شود و این مخالف منافع آمریکا و اذناب آن‌هاست. البته باید توجه کرد که حجاج نباید در این‌گونه موارد خودشان به‌تنهایی تصمیم بگیرند بلکه باید کلیه کارهای مربوط به برائت از مشرکین در جای خاص خودش در منا تحت اشراف نماینده مقام معظم رهبری انجام شود و دستورات ایشان را انجام دهند و حجاج تابع ولایت فقیه باشند.
* آیا درگیری ما با آلسعود یک درگیری و اختلاف کلامی و تاریخی است یا یک درگیری سیاسی مربوط به امت واحده اسلام است؟
آلسعود و اهل تسنن فرقه‌های گوناگونی دارند و همگی حکم واحدی ندارند. در میان آنان شافعی‌هایی هستند که به نوعی محب اهل بیت(ع) هستند. می‌توان گفت که سیاست آمریکا پشت این قضیه است و منافع آمریکا به دوشیدن کشورهای عربی وابسته بوده و خودشان نیز به این قضیه معترف هستند اما ما در عین حال می‌توانیم با همه دوست باشیم و اختلاف عقیده نباید به از دست دادن اتحادمان منجر شود؛ لذا طبق تاکیدات ولی امر مسلمین جهان، در شرایط کنونی همگی باید مقابل دشمن واحد یعنی آمریکا و رژیم صهیونیستی باشیم. باید مشترکات خود با جامعه اهل سنت را مدنظر داشته باشیم. می‌توانیم با همه گروه‌های اهل سنت اتحاد داشته باشیم و برای دستیابی به اهداف بالاتر به اختلافات دامن نزنیم. در زمانی که دشمنان اسلام به‌ویژه آمریکا در صدد هستند در میان امت اسلامی شکاف ایجاد کنند و از طرفی تکفـیری‌ها به‌عنوان پیاده‌نظام دشمنان اسلام در منطقه جنایت انجام می‌دهند، وحدت امت اسلامی، تعامل علمای جهان اسلام و مراسم حج ابـراهیمی می‌تواند مانع اهداف دشمنان شود.
* یکی از شبهاتی که در سال‌های اخیر از سوی برخی افراد ناآگاه و بعضاً مغرض به حج و عمره بیان می‌شود این است که چرا ما باید پول خودمان را به سعودی‌ها بدهیم و بهتر است مثلاً به جای رفتن به حج یا عمره به فقرا کمک کنیم؛ پاسخ حضرتعالی به این شبهات چیست؟
مشکل اصلی این قبیل افراد نه با اعراب بلکه با تقیدات دینی و تعبد در انجام تکالیف مذهبی است و تجربه نشان داده که خود این افراد در موضوعات گوناگون دینی تقید چندانی نداشته و فقط به اموری که از نظر خود خوب و منطقی می‌بینند، پایبندند. ما روایاتی داریم که به صراحت از امام معصوم(ع) پرسیده‌اند که آیا می‌شود ما حج انجام ندهیم و پول آن را به فقرا بدهیم؟ حضرت مخالفت کرده‌اند و تاکید داشتند که این کار درست نیست؛ در حج واجب مسلماً همین‌طور است اما در حج‌های مستحبی شاید این مساله مطرح باشد؛ اما انسان بهتر است جمع بین همه حقوق کند چرا که نمی‌شود به افراد مختلف گفت فلان مستحب را انجام بده و فلان مستحب را ترک کن. ائمه معصومین(ع) با پای پیاده به حج مشرف می‌شدند و رفتن حج روحیه عرفانی و معنوی انسان را بالا می‌برد، همه حکایت از مهم بودن این واجب الهی است. نباید تصور کرد که انسان در حج پولی می‌دهد و تمام می‌شود. اینکه انسان به حج، کربلا یا سایر اعتاب مقدسه می‌رود، وقتی برمی‌گردد دیگر آن انسان سابق نیست بلکه بیشتر از قبل به فقرا و مستمندان کمک می‌کند. این ایثارها و فداکاری‌هایی که در جامعه انجام می‌شود از سوی چه کسانی انجام می‌شود؟ چه کسانی حاضرند همه زندگی‌شان را به فقرا دهند؟ مسلماً کسانی که به حج و کربلا و اربعین می‌روند بیشترین رسیدگی را به فقرا و مساکین نیز دارند؛ با رفتن به این اماکن مقدس و زیارت اهل بیت(ع) روحیه انسان کلاً عوض شده و شخص اهل خمس و ذکات و حلال کردن اموال خود می‌شود. نباید توهم شود که به جای رفتن به حج یا کربلا پولش را به فقرا دهیم و همه آن آثار و برکات نیز نصیب ما می‌شود. ما به افراد صالح و معنوی نیاز داریم. هرچه فساد در جامعه رخ می‌دهد مربوط به کسانی است که ایمان‌شان ضعیف است. خیلی از افراد گناهکار و اهل شراب و معاصی کبیر بوده‌اند که با تشرف به کربلا یا سایر اعتاب مقدسه این گناهان را ترک کرده‌اند. به عنوان مثال موضوع حجاب و پوشش یکی از مسائل و معضلات امروز جامعه ماست. برخی از دختران و خانم‌ها با رفتن به کربلا متحول می‌شوند و پوشش آن‌ها خیلی بهتر از قبل می‌شود و تحت تأثیر فضای معنوی اماکن مقدسه شخص فضیلت‌مندتری می‌شوند چرا که اساساً تاثیرات معنوی ائمه(ع) و رفتن به مشاهد مشرفه از کلام و حرف زدن امثال ما بسیار بیشتر است. مردم متدین و انقلابی ما در مشکلات کشور همانند زلزله و سیل ایثار و فداکاری‌های چشمگیر دارند و این فداکاری‌ها بسیار مربوط به اعتقادات دینی است و ما نیازمند این روحیه معنوی هستیم تا توانایی فایق شدن در برابر مشکلات کشور را داشته باشیم؛ لذا باید به مردم هم زیارت‌ها را توصیه کرد و هم کمک به فقرا را و این دو منافاتی با هم ندارند.
* امروزه دنیای اسلام با مشکلات و چالش‌های گوناگونی روبه‌رو است؛ از کشتار مردم مظلوم در یمن توسط رژیم آلسعود تا عادی‌سازی روابط با رژیم صهیونیستی از سوی برخی از کشورهای مرتجع عرب حاشیه خلیج‌فارس. لطفاً بفرمایید چگونه می‌شود از ظرفیت عظیم حج برای حل این مشکلات و نجات مردم مظلوم یمن استفاده کرد؟
امروزه سران رژیم آلسعود ادعای خادم‌الحرمینی دارند و از سوی دیگر در کشتار کودکان و زنان یمنی از هیچ اقدامی فروگذار نمی‌کنند. بدون شک جنایات آلسعود در یمن خلاف اسلام و انسانیت است. سازمان‌های حقوق بشری این وقاحت، بی‌شرمی، جنایت و کودک‌کشی رژیم آلسعود را می‌بینند اما از این اقدامات وحشیانه جلوگیری نمی‌کنند. نباید از این رژیمی که داعیه نوکری اربابان خود را یدک می‌کشد، غیر از این هم انتظاری داشت ولی مهم این است که امت اسلام و حجاج حاضر در موسم حج هوشیار بوده و نگذارند چنین جنایت‌های آشکاری اتفاق بیفتد.
انتهای پیام/
منبع: صبح نو
https://ihkn.ir/?p=12337
نظرات