نظام‌مندی فقه با استنباطات فقیه حاصل می‌شود/ رودررویی فقه با ساختارهای مدرنیته

به گزارش پایگاه خبری – تحلیلی مفتاح_اندیشه، مناظره علمی «فقه نظام، امکان یا امتناع؟!» سوم دی ماه ۹۷ با حضور دکتر مهدی نصیری پژوهشگر و محقق حوزه و دانشگاه و حجت الاسلام دکتر احمد رهدار عضو هیأت علمی دانشگاه باقر العلوم(ع) در سالن جلسات دانشگاه باقر العلوم (ع) برگزار شد.

در ابتدای جلسه دکتر نصیری در تبیین محل نزاع، گفت: منظور از فقه نظام ساز این نیست که آیا فقه می تواند در این زمان، تشکیل نظام بدهد، چراکه «ادل دلیل علی شئ وقوعه» می باشد. با تشکیل نظام جمهوری اسلامی ایران، ما از این بحث گذشته‌ایم.

این پژوهشگر در حوزه دین بیان داشت: سوال اصلی این است که اساسا چرا امروزه بحث فقه نظام‌ساز مطرح شده است و چرا مثلا ۱۰۰ سال قبل این مسائل مطرح نبوده است؟ اگر ۳۰۰ سال قبل جمهوری اسلامی تشکیل می شد آیا با چالش‌های امروزی مواجه نبود.

وی افزود: دلیل این چالش‌ها تحول تمدنی است که در قرون گذشته اتفاق افتاده است. وقتی مدرنیته به ویرانگری تمدن و جامعه سنتی می پردازد و در مقابل به ساختن و شکل دهی به ساختارهای خود می پردازد؛ جامعه، فقه و شریعت را به چالش می کشد.

این پژوهشگر تصریح کرد: تا به حال به طور جدی در فقه ما بحث نشده است که چرا فقهای ما با چالش مسائل مستحدثه مواجه نشده اند؟ چرا تا به حال تحلیلی از تجدد و مستحدثات آن از سوی حوزه های علمیه و فقها ارائه نشده است؟

دکتر نصیری در ادامه مطالب خود افزود: ساختارهای مدرنیته منبع چالش‌هایی است که ما با آن مواجه هستیم. چالش‌هایی مثل پارلمان، بانک، بیمه، حزب، حمل و نقل مدرن و رسانه های مدرن.

چند دستگی در مواجهه با شوره زار تمدنی غرب

این استاد حوزه و دانشگاه گفت: سوال ما این است که آیا نظام سازی در این شرایط برای فقه ما ممکن است یا خیر؟ در این مورد چند دیدگاه وجود دارد؛ یکی دیدگاه روشنفکران سکولار و لائیک است که مدرنیته را محصول تکامل بشریت می دانند و علاوه بر این مدرنیته را ناسخ دین، شریعت و فقه می دانند. این عده خواستار خلع ید از دین هستند.

وی افزود: گروه دوم متدینانی هستند که مانند روشنفکران فکر می کنند اما غلظت فکری آنها کمتر است چراکه مدرنیته را لا بشرط می دانند و معتقدند که با اتکا به احکام فقه موجود می توان کژتابی ها را جبران کرد. این دسته معتقدند که موانع اجرای فقه نظام در اجرا و مدیریت مدیران است و مشکل از فقه و فقها نیست.

این پژوهشگر ضمن اشاره به مبانی فکری گروه سوم افزود: گروه سوم شبیه به گروه دوم فکر می کنند اما سخن از تحول در علوم انسانی می رانند و بر اساس آن قائل به تمدن سازی و نظام سازی فقهی هستند.

دکتر نصیری در بخش دیگری از سخنان خود گفت: دسته چهارم انقلابی هایی هستند که مرزبندی عمیقی با مدرنیته دارند ولی نقش انبیاء در تمدن سازی را نادیده می گیرند و قائلند تمدن جدید با استفاده از فلسفه جدید و علوم جدید اتفاق می افتد. دسته پنجم کسانی هستند که قائلند مدرنیته به علتی در برابر سنت انبیاء است و عامل خلق بحران‌های مختلف برای انسان است.

فقه النظام متفاوت از نظام الفقه است

در بخش بعدی مناظره حجت الاسلام دکتر رهدار به ارائه مباحث خود پرداخت و گفت: من بر این باور نیستم که تحقق جمهوری اسلامی ایران مصداق مسأله فقه نظام است؛ بنابراین «ادل دلیل» صادق نیست اگر مسأله این بود که دیگر ما بحثی نداشتیم.

وی چهار پرسش اساسی در این بحث را مطرح کرد و بیان داشت: پرسش نخست این است که آیا فقه اسلامی به لحاظ منطق درونی خود نظام دارد یا خیر؟ در این بحث فقه النظام با نظام الفقه متفاوت است. دوم اینکه آیا فقه به لحاظ منطق درونی خود در گفتمان با دیگر علوم اسلامی لازم است که نظام داشته باشد؟

حجت الاسلام رهدار افزود: پرسش سوم این است که آیا تطبیق نظام فقهی با نظامات اجتماعی کار فقیه است یا فقیه فقط باید استنباط کند و ادامه آن بر عهده فقیه نیست؟ چهارم اینکه آیا نحوه ای که تاکنون فقه بر اساس آن عرضه شده است به منطق درونی فقه کمک می کند؟

عضو هیأت علمی دانشگاه باقرالعلوم(ع) اظهار داشت: در مقدمه بحث باید مفرداتی از فقه را بیان کنیم؛ اینکه، نظام چیست؟ آیا فقه نظام داریم یا خیر؟ نظام مند بودن شریعت به چه معنا است؟

چهار دیدگاه متفاوت در فقه النظام

حجت الاسلام رهدار در ادامه مباحث خود بیان داشت: در مورد نظام مند بودن فقه چهار دیدگاه وجود دارد، دیدگاه اول دیدگاه اشاعره است که در آن نظام مند بودن شریعت به معنای هدفمند بودن خداوند است؛ این دیگاه محال و کفر است و حرف باطلی است. دیدگاه دوم این است که شاید هدفمند بودن محال نباشد ولی دلیل بر آن وجود ندارد.

وی در توضیح دیدگاه سوم گفت: بزرگانی مثل شیخ انصاری، مرحوم خوئی و مرحوم کمپانی بر این باورند که هرچند فقه ثبوتا نظام دارد اما اثباتا نمی توان آن را کشف کرد. دیدگاه چهارم این است که فقه هم نظام دارد و هم قابل کشف است و این کشف از طریقی جز استنباط احکام حاصل نمی شود. مجموعه استنباطات فقیه، با خود نظام می آورد.

انتهای پیام/

منبع: وسائل

https://ihkn.ir/?p=9344