حج یک واجب مشروط است، شخص مکلف باید مستطیع باشد تا حج بر وی واجب شود، با شرایط کنونی و وجود یک ویروس فراگیر، آیا حج از ذمه فرد مستطیع ساقط می‌شود یا خیر؟
به گزارش پایگاه خبری – تحلیلی مفتاح_اندیشه، حجت‌الاسلام محمدرسول آهنگران، در سلسله نشست‌های مجازی”چالش کرونا و زندگی مومنانه” که با موضوع “بررسی فقهی تعطیلی حج در شرایط اپیدمی کرونا” و به همت دانشگاه پردیس فارابی و جهاد دانشگاهی قم برگزار شد، گفت: مسئله حج را باید از دو زاویه بررسی کرد، اول اینکه حج یک وظیفه فردی است که وجوب عینی دارد، دوم اینکه حج به عنوان یک واجب کفائی در راستای عدم تعطیلی خانه خدا لازم است.
وی افزود: اساسا طبق احادیث، نمی توان حج را به بهانه پرداخت هزینه‌هایی به عنوان صدقه، تعطیل کرد و هر مکلفی که استطاعت لازم را پیدا کند، باید وظیفه حج را انجام دهد.
این پزوهشگر ادامه داد: یکی از دلایل وجوب حج به مکلفین دارای شرایط، این است که خانه خدا باید همواره محل عبادت و اجتماع مردم باشد، این نکته در بسیاری از روایات صحیحه تایید شده است و یک باب روایت درخصوص عدم جواز تعطیلی کعبه از حج وجود دارد، برای مثال فردی از امام صادق(ع) سوال می‌کند که اگر کسی یکبار حج را انجام داد، آیا اینکه دفعات بعد هزینه آن را صدقه دهد بهتر نیست؟ امام این شیوه را نادرست و موجب تعطیلی خانه مقدس کعبه دانستند، چرا که خانه کعبه محل گردهمایی و قیام مردم است.
وی گفت: این روایت بیان می‌کند که حج دارای دو باب وجوب عینی و کفایی است و به هیچ عنوان نباید اجازه داد که حضور در کعبه و حج تعطیل شود. واجب دیگری بر عهده مکلفین است که آن هم، عدم تعطیلی حج است.
حجت‌الاسلام آهنگران، تصریح کرد: روایاتی که در باب عدم جواز تعطیلی کعبه برای حج رسیده است روایات صحیحه است و از جهت سند هیچ مشکلی ندارد. ولی در قسم اول که حج به عنوان یک واجب عینی بر مکلفان واجب است باید مطالبی بیان شود. در اینجا باید ببینیم که حج به عنوان واجب عینی بر عهده افراد گذاشته شده است ولی اگر حادثه ای مثل کرونا رخ داد در این وضع چه باید کرد؟
استاد فقه و مبانی حقوق دانشگاه تهران بیان کرد: حج یک واجب مشروط است، یعنی اساس وجوب آن، وجود منوط به تحقق شروطی می‌باشد، شخص مکلف باید مستطیع باشد تا حج بر وی واجب شود، اما سوالی که اکنون مطرح است این است که با شرایط کنونی و وجود یک ویروس فراگیر، آیا حج از ذمه فرد مستطیع ساقط می‌شود یا خیر؟
حجت‌الاسلام آهنگران، تصریح کرد: یکی از سوالات این است که ایمنی داشتن از چنین بیماری جزو امور تحقق‌بخش شرط استطاعت است یا خیر؟ فرض دوم این است که استطاعت بر شخص مستقر شده است و قبلا مستطیع بود که به هر دلیلی به حج نرفت ولی پس از چند سال می خواهد به حج برود. حال با وجود چنین خطری این ضمه از وی ساقط می شود یا خیر؟
وی ادامه داد: در کتاب وسایل، بابی تحت عنوان اجبار والی بیان شده است که حاکمان چه وظیفه‌ای در قبال حج دارند. در این باب بیان شده است که اگر کسی به حج نرفت والی باید این امکان را فراهم کند. پس حکومت‌ها هم در مساله تعطیل نشدن حج مسئولیت دارند.
استاد دانشگاه تهران بیان کرد: در اینجا این مساله مطرح است که آیا این وظیفه، تنها بر عهده حکومت سعودی است یا دیگر کشورها؟ حال اگر چنین بیماری پیش آمد حاکمان عربستان چه وظیفه ای برعهده دارند؟ آیا با وجود چنین بیماری می‌توانند نسبت به آن اقدامی انجام ندهند؟ روی دیگر این مساله، وظیفه‌ای است که بر عهده حاکمان کشورهای دیگر است. اگر به این برداشت رسیدیم که حکومت‌های دیگر نسبت به برپاداشتن حج وظیفه دارند شکل دیگری از بحث به میان می‌آید.
حجت‌الاسلام آهنگران، عنوان کرد: سوال دیگر این است که اگر با وجود احتمال ابتلا به بیماری، اگر کسی حج انجام دهد، آیا حج او از حج اسلامی، مجزی است یا خیر؟ آیا کرونا می‌تواند حج را حرام کند و یا صرفا مانع وجوب آن می‌شود و یا…؟ در پاسخ به سوالات مذکور، باید وظیفه مردم و حاکمان را جداگانه بررسی کرد.
عضو هیئت علمی دانشگاه تهران گفت: با این فرض ها این سوال پیش می آید، این شرایط خاص، وظیفه دولت های دیگر را ساقط می کند یا خیر؟ در اینجا باید تفکیک قائل شویم. زمانی بیان می‌شود که منظور از تعطیل نشدن حج باید معنی شود که بیت الله از حج‌گذار خالی نشود، آیا منظور آن است که این حج به شکل طبیعی محقق شود و یک عده معدودی به حج بروند؟ مثلا بیان شده است که دولت سعودی حج را فقط با ۱۰۰۰ نفر برگزار می‌کند.
وی افزود: ممکن است از روایات به این نتیجه برسیم که اینکه تعداد محدودی حج را انجام دهند، وجوب ساقط نمی شود، به همین دلیل این دو شکل باید به خوبی بحث شود. یعنی اینکه آیا تعطیل نشدن حج منوط به تحقق طبیعی است یا اینکه باید تعداد قابل توجهی از مردم در حج حضور یابند.
استاد حوزه و دانشگاه بیان کرد: در روایتی بیان شده است که امام باقر(ع) فرمودند که اگر مردم یک سال حج را تعطیل کنند، به آنها مهلت داده نمی‌شود.
وی گفت: یک سوال فقهی در اینجا مطرح است که اگر کسی برای حج مستطیع شد ولی بخاطر شرایط کرونا از انجام حج محروم شده است، اگر در این بین از دنیا برود حج از گردن او ساقط می‌شود یا باید نایب بگیرد. در پاسخ باید گفت که مبانی مختلف است و باید به آنها توجه کنیم.
انتهای پیام/
https://ihkn.ir/?p=18491
نظرات