چیزی که مهم به شمار می آید این است که آیا ما پولی به نام پول اسلامی داریم که آن پول اسلامی عبارتست از طلا که محل تأمل است و هیچ یک از فقهای ما چنین حرفی نمی زنند. البته اگر در نصوص درباره درهم و دینار صحبت شد یا به دلیل این است که می خواهد درباره طلا و نقره صحبت کند و یا این که می خواهد درباره پول رایج آن زمان صحبت شود ولی نظر خاصی درباره آن وجود ندارد.
به گزارش خبرنگار پایگاه خبری – تحلیلی مفتاح_اندیشه، آیت الله محمدحسین ملک زاده، استاد درس خارج حوزه علمیه قم در دومین جلسه درس خارج فقه فضای مجازی که از سوی دبیرخانه مفتاح_اندیشه برگزار شد، ارز مجازی یا رمز ارز به ویژه بیت کوین را مورد کنکاش قرار داد که متن آن بدین شرح است؛
براساس گفته کارشناسان ۱۶۰۰ نوع ارز دیجیتال وجود دارد که بیت کوین بیش از ۵۰ درصد بازار رمز ارز را فراگرفته و به نوعی معیار و پشتوانه سایر ارزها شد به همین دلیل سعی می کنیم بیشتر درباره بیت کوین صحبت کنیم. موضوع دیگر این است که می توان درباره رمز ارزها ادعا کرد که ذات رمز ارزها تا حدودی دچار تطور و تغییر تدریجی است و در حال صیرورت است. اکنون نیز باید براساس داده های کنونی درباره آن بحث کنیم به همین دلیل اگر طی چند سال آینده رمز ارزها و یا بیت کوین شرایط جدید پیدا کند باید متناسب با شرایط خودشان بحث شود. از این رو انتظار بحث ابدی درباره ارز رمز نداشته باشیم.
ماهیت بیت کوین چیست؟
نکته مهم: اساساً ماهیت رمز ارزی مانند بیت کوین چیست؟ پول است؟ کالا است؟ کالای مادی است؟ کالای معنوی است؟ نخست فرض می کنیم که بیت کوین و رمز ارزها پول است. اگر پول باشد دارای چه ویژگی است؟ آیا در باب پول حقیقت شرعیه داریم یا حقیقت متشرعیه داریم که بخواهیم آن را پیگیری کنیم تا ببینیم در نصوص، متون دینی، ادله لفظیه و… در این باره مطلبی است یا مسأله پول یکی از امور عرفیه عقلایه است و شرعیت نیز نسبت به آن ورودی ندارد که بخواهد تعریف خاصی از پول ارائه دهد و یا حدود و ثغور خاصی برای آن در نظر بگیرد. در این موضوع دیدگاه ها مختلف است.
آیا درباره پول فقها تعریفی دارند؟ برخی از فقها کنونی تعریفی از پول دارند ولی دوستان خیال نکنند شرعیت در این باره تعریفی دارد بلکه فقیه خواسته موضوع بحثش منقح شود به همین دلیل خواسته تعریفی از موضوع خود را داشته باشد و ما این را لزوم تعریف شرعیت نمی دانیم.
عده ای به جِّد معتقدند که ما پولی به نام پول اسلامی داریم و در اسلام تعریف خاصی از پول وجود دارد و باید بحث هایمان را براساس آن پیش ببریم. مرحوم آیت الله حائری شیرازی ایشان به جِّد معتقد به پول طلا بودند و می گفتند پول حقیقی، طلا است. می گفتند پول اسلامی نیز همین است. برخی نیز این دیدگاه و اندیشه را به جِّد تبلیغ می کنند و می گویند برای جلوگیری از ربا، نوسانات، خلق پول و… باید به پول طلا برگردیم، یعنی سکه طلا ضرب شده و در اختیار مردم قرار داده شود. یعنی پول به خودی خود دارای ارزش باشد.
آیا وجود پول به صورت سکه(طلا، نقره، سیاه و…) می تواند مشکلات نظام اقتصادی، بانکی، تورم، خلق پول و… کشور را حل کند؟ در این که آیا پول طلا چنین قدرتی دارد بنده نفیاً و یا اثباتاً در این باره صحبتی نمی کنم و باید کارشناسان درباره آن اظهار نظر کنند، بر روی کاغذ چنین چیزی امکان پذیر است ولی این که بتوان عملیاتی کرد یا خیر بنده نظر ندارم.
ولی چیزی که مهم به شمار می آید این است که آیا ما پولی به نام پول اسلامی داریم که آن پول اسلامی عبارتست از طلا محل تأمل است و هیچ یک از فقهای ما چنین حرفی نمی زنند. البته اگر در نصوص درباره درهم و دینار صحبت شد یا به دلیل این است که می خواهد درباره طلا و نقره صحبت کند و یا این که می خواهد درباره پول رایج آن زمان صحبت شود ولی نظر خاصی درباره آن وجود ندارد. عموم فقها نیز نظرشان همین است. فقها نیز می گویند پول همان چیزی است که مردم می گویند. البته فقها نسبت به مباحث تخصصی اقتصاد نیز توجه دارند ولی باید دید عرف به چه چیزی پول می گوید، هر آن چه کوچه و بازار پول می گوید ما نیز پول می گوییم.
برای پول سه مؤلفه اساسی وجود دارد که به آن ها اجزای رییسه می گویند. نخست، وسیله مبادله است. دوم، واحد شمارش است. سوم، وسیله ذخیره ارزش – سنجش ارزش – است. اولاً پول تولید می کنیم استانداردی برای ارزش گذاری تعیین می کنیم. بدون وجود پول نمی توانیم تفاوت ارزش اشیای مختلف را متوجه شویم. البته در این جا ارزش مادی مطرح است نه معنوی. با پول می توانیم استاندارد ارزش گذاری را تعیین کنیم تا بتوانیم ارزش کالاها و خدمات را از واقعیت زندگی بشر مشخص کنیم.
نکته دیگر: اگر پول نداشته باشیم معاملات باید پایاپای باشد. در حالی که معامله پایاپای بسیار کار را سخت می کند و معاملات، معاوضات و… را بسیار محدود می کند چون فرد باید دائم دنبال فردی باشد که خواهان کالای او باشد. اگر پول باشد، پول به عنوان واسطه معاملات، معادلات و… را در بخش کالاها و خدمات آسان می کند و می توانیم با پول چنین کاری بکنیم. ما از پول می توانیم به عنوان انبار ذخیره ارزش استفاده کنیم. پول ارزش های مادی را یک جا جمع کند. یکی از بهترین راه ها برای ذخیره اموال، پول است.
البته کارکرد و ابزار دیگری برای پول مطرح شد. برای نمونه در دنیای امروز از پول به عنوان ابزار سودخواهی استفاده می شود. یعنی خیلی ها پول را نمی دهند تا خدمات و کالا دریافت کنند بلکه از پول برای درآمدزایی استفاده می کنند. اصطلاحاً می گویند پول، پول میار. یعنی افراد نیاز ندارند بلکه از پول استفاده می کند تا سود به دست آورند. سرمایه گذاری با پول بسیار راحت است و با ابزار دیگر به این راحتی نمی توان استفاده کرد. نمونه دیگر این است که حکومت ها از پول به عنوان ابزاری برای مدیریت بخش مالی مردم استفاده می کنند.
هر کدام از این سه ویژگی شاید در کالاهای دیگر نیز باشد ولی مشکلات ایجاد می کند به همین دلیل عرف، مردم و عقلا در طول تاریخ به دنبال این بودند که با کمترین هزینه، امن ترین و سهل ترین راه بتوانند وسیله ای داشته باشند که واحد شمارش، مبادله و ذخیره ارزش باشد به همین دلیل به سراغ پول رفتند.
به نظر ما شرع مقدس در این زمینه ما را به عرف رهنمود کرده و ما چیزی به نام پول شرعی، پول اسلامی نداریم بلکه به آن چه در عرف پول گفته و مردم استفاده می کنند شریعت به عنوان پول می پذیرد. البته ممکن است در مواردی شریعت ورود کند ولی هدف شریعت نیست که ورود این گونه داشته باشد.
آیا بیت کوین نیز ابزار مبادله، ارزش گذاری و شمارش است؟ البته بیت کوین تازه راه افتاده و نمی توان انتظار داشت که در تمام جهان استفاده شود ولی در حد خودش اکنون نیز واحد مبادله است و با آن خرید و فروش صورت می گیرد. البته کشوری مانند چین انجام بیت کوین را ممنوع کرد. نهادهای امنیتی آمریکا نیز به دنبال تصویب قوانینی برای محدودیت بیت کوین در این کشور هستند ولی رییس جمهور کنونی او حاضر به امضای چنین قوانین نیست به همین دلیل شکل برانگیز شده که شاید خود آقای ترامپ نیز از سرمایه گذاران بیت کوین باشد.
البته در برابر بیت کوین دو گروه عمده ایستادگی می کنند؛ نخست، امنیتی ها هستند. چون نگرانند و می گویند مشخص نیست چه کسی این ها را کنترل می کند. دوم، بانک های مرکزی دنیا هستند از جمله بانک مرکزی کشورمان، چون مهم ترین ویژگی ارز رمزها این است که پدیده ای به نام بانک یا بانک مرکزی را تعطیل می کند. یعنی اگر رمز ارز رواج پیدا کند مردم هیچ نیازی به بانک ندارند و اصولاً بانک ها تعطیل می شوند چون خاصیتی نخواهند داشت. بیت کوین سیستمی است که افراد کاملاً کارها را انجام می دهند بدون نیاز به بانک ها. به همین دلیل بانک های مرکزی در برابر بیت کوین مقاومت سختی دارند. صرافی های زیادی نیز بیت کوین را به ارز رایج تبدیل می کنند. خیلی ها تلاش می کنند تا بتوان از بیت کوین به عنوان ابزار مبادله استفاده کنند.
نکته دیگر این است که از بیت کوین به عنوان واحد سنجش استفاده شود. اکنون نمی شود گفت که به واحد سنجش تبدیل شد و هنوز به این سِمت نرسید ولی در همین راستا حرکت می کند. یعنی در همان محدوده خود در این جهت حرکت می کند ولی این که رواج پیدا کند زمان می برد. نکته بعدی این است که از بیت کوین می توان به عنوان ابزار ذخیره ارزش استفاده کرد؟ نمی شود به عنوان ابزار ذخیره ارزش استفاده کرد.
انتهای پیام/
https://ihkn.ir/?p=8745
نظرات