کتاب «اعتبار خبر واحد در اعتقادات و علوم انسانی» منتشر شد

به گزارش پایگاه خبری – تحلیلی مفتاح_اندیشه؛ مسئله اعتبار خبر واحد در عقاید از دیرباز مورد نزاع میان دانشمندان اصول فقه بوده است. سالیان اخیر این موضوع در حوزه های فلسفه دین و معرفت شناسی دینی نیز بررسی شده است. در نگرش مشهور، خبر واحد فقط در مسائل فقهی معتبر و در دیگر ساحتها از جمله عقاید، تاریخ، تفسیر و … نامعتبر است.

کتاب اعتبار خبر واحد در اعتقادات و علوم انسانی ضمن تحلیل تاریخی مسئله در دانش اصول و معرفت شناسی دینی، این موضوع را با رویکردی جدید واکاوی کرده است. علاوه بر بررسی دیدگاه مخالفان و موافقان، تأثیر مصداقی و عینی این بحث در علوم انسانی نیز در انتهای کتاب نشان داده شده است.

مسئله «حجیت خبر واحد در اعتقادات دینی» یکی از چالشی ترین مباحث در فلسفه دین و معرفت شناسی دینی است. برخی معتقدند تحصیل یقین در عقاید دینی ضروری است و خبر واحد از مصادیق «ظن» محسوب می شود، لذا خبر واحد شایستگی استفاده در عقاید دینی را ندارد، نویسنده اثر معتقد است این نظر ناصواب است.

مقدمات اصلی این بحث عبارتند از:

۱- معناشناسی علم و ظن در قرآن، روایات و علم اصول. بیشتر صاحب نظران علم اصول در تفسیر آیات ناهی از پیروی از ظن و ضرورت تبعیت از علم، این دو اصطلاح قرآنی را با معنای اصولی آن (ظن به معنای اعتقاد راجح) منطبق دانسته اند. یعنی معقتد شده اند ظنی که قرآن نهی کرده همان ظنی است که در اصطلاح رایج است «اعتقاد راجح» اعتقادی که به جزم نرسیده است. در حالی که شواهد ارائه شده نشان خواهد داد که این دو اصطلاح با هم یکسان نبوده و نباید علم و ظن در قرآن را با علم و ظن در اصول یکسان دانست.ظن در اصطلاح قرآن را باید با معنای لغوی آن عصر و فهم مخاطبان آن زمان معنا کرد و نه اصطلاحات فلسفی و منطقی.

ظن در لغت و عرف آن زمان به معنای اعتقاد بی پایه و اساس بوده است. بنابراین استناد به خبر واحد و ظهور که مبنای عقلایی دارد مصداقی از ظن نکوهش شده در قرآن نیست. به همین دلیل است که مخاطبان قرآن که در روز صدها بار با خبر واحد و ظهورات سر و کار دارند با نزول آیات ناهی از ظن، خود را در معرض نکوهش ندیدند و از پیامبر (ص) درباره رفتار خود سؤال نکردند.

۲- پیش فرض بسیاری از مخالفان اعتبار خبر واحد در اعتقادات آن است که یقین تنها معرفت مطلوب در حوزه عقاید دینی است، در حالی که دیدگاه ها در این حوزه متفاوت بوده و معرفت لازم در اعتقاد وسعتی از ظن تا اطمینان، جزم و یقین منطقی دارد. در این بحث با بررسی دیدگاه های مختلف و شواهد و ادله آنها کفایت اطمینان و جزم در اعتقادات تبیین می شود.

۳- خبر واحد در دیدگاه مشهور دانشمندان علم اصول امری ظنی و محتاج جعل حجیت است، اما علامه طباطبایی در دیدگاه نوینی معتقد است خبر واحد در طول قطع نیست بلکه در عرض آن است و نیاز به جعل حجیت ندارد. این دیدگاه می تواند مبنای جدیدی در مواجهه با اخبار اعتقادی تأسیس کند.

۴- اعتقادات را از دو منظر می توان بررسی کرد: در رویکرد نخست اعتقادات به عنوان یکی از افعال اختیاری انسان مدنظر است.یعنی عقاید بخشی از دین و اموری حقیقی هستند که هرکس شرعاَ موظف به ایمان بدانها است. اما در رویکرد دوم حیث واقع نمایی گزاره های اعتقادی مورد توجه است. در رویکرد نخست فرض برآن است که اعتقاد به برخی امور مانند توحید، نبوت، معاد، رجعت و… یکی از واجبات شرعی است، اما در رویکرد دوم فارغ از واجب یا حرام بودن عقیده ای در صدد فهم واقع نمایی گزاره های اعتقادی هستیم. به عنوان نمونه دغدغه اصلی پژوهشگری که قصد دارد نظر اسلام درباره وحی و چیستی آن یا میزان عصمت پیامبران، چگونگی علم خدا به موجودات، نحوه رجعت انبیاء و…را بداند کشف واقع است و نه انجام تکلیف شرعی.

هر یک از این دو رویکرد آثار و نتایج خاصی به دنبال دارد که عدم توجه به تفاوت این دو نگاه موجب شده است تا احکام آنها با یکدیگر خلط شود.

این کتاب توسط مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران در ۳۶۰ صفحه در قطع رقعی و به مبلغ ۳۰ هزار تومان در دسترس علاقه‌مندان قرار گرفته است.

انتهای پیام/

منبع: مهر

https://ihkn.ir/?p=11923