کرونا ضرورت تولید علوم انسانی اسلامی را نشان داد

به گزارش پایگاه خبری – تحلیلی مفتاح_اندیشه؛ اینکه در بحران کرونا بشر به دعا، خدا و کلیسا روی می‌آورد، در کلیسا اذان می گویند، به همراه مسلمانان نماز می‌خوانند و تمسک به آیات قرآن می‌کنند ولو در مقیاس‌های کوچک، این پیام مهم را دارد که آن نقطه‌ی کانونی انحراف تمدن غرب در حال عوض شدن است، کانون انحراف همان کنار گذاشتن دین و معنویتِ ناب توحیدی بود که نتیجه‌ی آن، این عقلانیتِ سرکش شد و در نهایت تمدن غرب را به‌وجود آورد در این خصوص با حجت‌الاسلام والمسلمین «علیرضا پیروزمند» عضو هیئت علمی فرهنگستان علوم اسلامی قم گفت‌وگویی انجام گرفته است که در ادامه آن را می خوانید.

*چقدر شیوع کرونا و بحران روحی، اجتماعی و اقتصادی ناشی از آن به نمایش ضعف های علوم انسانی غربی منجر شد؟

بحران کرونا یک آزمون بزرگ برای همه کشورهای دنیا از لحاظ اقتصادی، فرهنگی، قدرت مدیریت، همبستگی اجتماعی، سرمایه اجتماعی و قدرت شبکه بهداشت بود، به همین دلیل تعدادی از رشته های علوم انسانی در این بحران بیش از بقیه مورد پرسش و آزمون قرار گرفتند که از آن جمله می توان به دانش اقتصاد و مدیریت اشاره کرد که در رشته مدیریت ضعف نحوه کنترل و مدیریت بحران مشخص شد و در زمینه پیامدهای اخلاقی و معنوی آن، رشته ادیان به ویژه رشته فرهنگی مورد چالش قرار گرفت.

در مجموع شکست غرب در مدیریت این بحران و کنترل پس لرزه های آن بیانگر عدم توانایی کافی کارشناسان غرب در پیش بینی، کنترل و مهار این واقعه بوده است؛ ضمن اینکه از لحاظ اقتصادی هم پیامدهای منفی زیادی داشتند و ضعف سیستم بیمه و خدمات اجتماعی آنها در عدم تامین نیازهای اولیه افراد نشان داد که ساختار اقتصادی آنها توان کنترل چنین پس لرزه هایی را ندارد.

*این ضعف ها در حوزه های روان شناسی و جامعه شناسی چه جلوه هایی را داشته و چطور خود را نشان داده است؟

مشکلات و پیامدهای پیش آمده در حوزه بهداشت و درمان برای جهان غرب، فقط بخشی از این مسایل  آنها بود، هرچند این واقعه یک پدیده اجتماعی است، ولیکن محدودیت هایی که بحران کرونا در ارتباط افراد با دیگران ایجاد کرد به سرعت تبدیل به یک پدیده روحی و روانی شد. قرنطینه ای که بیماران به واسطه این ویروس در آن قرار گرفتند، دوری از خانواده و فوت بستگان از لحاظ روحی و روانی شرایط سختی را برای آنها حاکم کرد، در حالی که جوامعی همانند ایران اسلامی که به صورت سنتی خود را به یک قدرت لایزال الهی و مرکز غیبی متوسل می داند با وجود مشکلات زیاد این بحران، از یک آرامش درونی برخوردار هستند لذا در کشورهایی که این پیوند در آنها عامدانه تضعیف شده بود، این پیامدهای روحی و روانی در آنجا بیشتر مشاهده می شد.

اگر این عارضه به یک پدیده روان شناسانه تبدیل می شد، می بایست علم روان شناسی جوابگوی آن باشد در حالی که بلافاصله با فراگیر شدن آن اختلالاتی در فضای کسب و کار ایجاد شد و پیامدهای اقتصادی زیادی به بار آورد کما اینکه اقتصاد هم یکی از رشته های علوم انسانی محسوب می شود و پیامدهای اجتماعی، فرهنگی، اخلاقی و اختلال در سبک زندگی ایجاد کرد که بایستی دانش هایی مانند جامعه شناسی، فرهنگ شناسی و مردم شناسی پاسخگوی آن باشند.

همچنین بحران کرونا در روابط سیاسی کشورها هم تاثیرات و پیامدهای زیادی داشت به گونه ای که برخی از کشورها اتهامات زیادی بر یکدیگر وارد کردند و حتی برای تامین امکانات بهداشتی دست به سرقت یکدیگر زدند و خدشه زیادی به روابط سیاسی آنها وارد شد، همان طور که دیدیم برخی از کشورها مانند آلمان و آمریکا که با یکدیگر هم پیمان بودند در این بحران مراوده های سیاسی سختی داشتند و آمریکا توسط آنها مورد بازخواست قرار گرفت و رفتارهای غیر متمدنانه ای از سران این کشورها سر زد؛ بنابراین کمتر رشته ای از رشته های علوم انسانی را می بینیم که درگیر این مسئله نشده باشند، چون بحران کرونا یک پدیده اجتماعی فراگیر بود که مسایل زیادی برای جوامع بشری ایجاد کرد.

*آیا انسان گرایی نهفته در علوم انسانی غربی توانست به عبور از بحران کرونا کمک کند و نگاه علوم انسانی اسلامی در این باره چه کارکردی دارد؟

ما باید از تجربه بحران کرونا این درس را بگیریم که تولید علوم انسانی اسلامی بیشتر از گذشته مورد توجه قرار گیرد و خلأ ناشی از این علوم را احساس کنیم؛ هرچند عمق فرهنگ جامعه ما با فرهنگ اسلامی عجین شده است و بعد از پیروزی انقلاب اسلامی هم این پیوند عمیق تر شد ولی از سوی دیگر مدیریت جامعه ما به عهده ولی فقیه عادل و شجاعی است که در زمان بحران به ویژه در بزنگاه ها با تدبیر مناسب خود تا حدودی جامعه را از بحران عبور داده است که نمونه آن را در بحران کرونا مشاهده کردیم.

لذا این دو سرمایه بزرگ موجب شدند که هم در این بحران و هم در مشکلات پیشین ما با سهولت بهتر و هزینه کمتر از پیچ مسایل عبور کنیم اما می بایست نظام کارشناسی و بدنه کارشناسانه کشور که از افراد متدین و مردمی تشکیل شده است، ارتقا یابد تا در چنین وقایعی بتوانند اثرگذاری بیشتری داشته باشند. اما همین مقدار که فرهنگ اسلامی در جامعه ما ریشه دوانده و در ذهنیت کارشناسان مربوطه رسوخ کرده است همین امر موجب ایجاد یک رفتار مدریتی و اجتماعی متفاوت از غرب در ایران شده است، در نقطه مقابل ما جهان غرب که خداوند و معنویت را از زندگی خود حذف کرده بودند، متوجه شدند که در چنین بزنگاهی مرتکب چه خلاء و اشتباه تاریخی بزرگ شدند.

لذا اینجاست که خداوند نشان می دهد دست و اراده الهی فوق اراده و تکبر انسان ها کار می کند و می تواند عجز و ناتوانی آنها را به خودشان بازگرداند. بنابراین آنها باید این انحراف تاریخی را جبران کنند و فرصت خوبی است تا روحانیون، عالمان و ادیان توحیدی، بیشتر به اهمیت ارتباط با خداوند متعال، معنویت و تبعیت از تعالیم انبیای الهی ایمان بیاورند و اعتماد خودشان را به عقلانیت ابزاری و تمدنی که بر مبنای عقل خود بنیان، بنیان گذاری شده بیش از گذشته سلب شده بدانند.

*وضعیت علوم انسانی را در پسا کرونا را چگونه پیش بینی می کنید؟

به تبع اینکه هم ضرورت علوم انسانی غربی و علوم انسانی اسلامی به واسطه بحران کرونا همزمان اتفاق افتاده است و هم اینکه برکات و آثار مثبت، توانمندی و نتیجه بخشی فرهنگ اسلام وقتی که به میزان این ترس از تصمیم گیری ها و ترس از رفتارهای اشتباه  غربیان به ذائقه جامعه ما شیرین آمد،لذا امکان پذیر است که ما جامعه خود را بر اساس دیدگاه محاسباتی متفاوتی مطالعه کنیم و مردم  خود را با عینک دیگری بشناسیم و این زمینه ای را فراهم می کند که علوم انسانی اسلامی رشد و نمو بیشتر و بهتری پیدا کند و صاحبان و دولتمردان به این مسئله اهتمام بیشتری بورزند، آن را دست کم نگیرند و بی تفاوت از کنار بحث علوم انسانی و اسلامی عبور نکنند.

و از سوی دیگر هم با مجموعه مباحثی که بیان شد، این نوید را می دهد که تکیه به علوم انسانی غربی در حل مشکلات کشورها بیش از گذشته غیر قابل اعتماد خواهد بود لذا وقتی در کشور خودشان که مهد این دانش است، ضعف خود را نشان داده، ناتوانی از مدیریت چنین واقعه ای طبیعی است که از دل آن نظام کارشناسی نسخه قابل اعتمادی برای سایر کشورها به ویژه ایران اسلامی که از فرهنگ اسلامی و انقلابی پیروی می کنند، پیچیده نشود.

*از نظر شما چه اقداماتی باید براین تحکیم علوم انسانی اسلامی در کشور انجام شود؟

علوم انسانی کشور باید یکی از اساسی ترین برنامه ها و اهداف مسئولان باشد، علوم انسانی متحول یافته و بر اساس آموزه های دینی است که می تواند به عنوان موتور محرکه کشور در مسیر رشد و تعالی عمل کند ، ضمن آن که اساساً لازمه کارآمدی هرچه بیشتر و بهتر نظام اسلامی همین موضوع می باشد، لذا ضرورت بهره گیری از توان و ظرفیت بالای حوزه های علمیه، دانشگاه ها و مراکز آموزش عالی در جهت ایجاد تحول مطلوب و تحقق منویات مقام معظم رهبری بسیار مهم است.

کشوری که در اوج فشار و تحریم است با استفاده از چنین روشی توانسته است برای عبور از بحران‌ها، جوشش‌های عظیم اجتماعی ایجاد کند و خود را به مرحله‌ی صادرات برساند و مبتنی بر اخلاق، ایثار و مواسات به تولید و توزیع کالاهای مورد نیاز جامعه بپردازند. اگر چنین مدیریتی ساختار متناسب جهانی پیدا کند، خواهد توانست نیروهای ذخیره شده در باطن جوامع بشری را استحصال و تبدیل به حرکت بزرگ تمدنی کند.

انتهای پیام/

منبع: شبستان

https://ihkn.ir/?p=17690