به گزارش خبرنگار پایگاه خبری – تحلیلی مفتاح_اندیشه، مراسم اختتامیه نخستین دوره از مناظرات دانشجویی علوم انسانی اسلامی کشور پیش از ظهر امروز در سالن شهید مطهری دانشگاه امام صادق(ع) برگزار شد.

در این مراسم دو گروه چهار نفره به عنوان موافقان و مخالفان به نقد گزاره «رویکرد سلبی در نقد علوم متعارف غرب مقدم بر رویکرد ایجابی در تولید علم دینی» پرداختند.

تیم «بیان صادق» به عنوان گروه مخالف متشکل از مصطفی حبیب الله پورزرشکی، محمدعلی آخوندی، محمدجواد صادقی، امیرحسین طالبیان و تیم «مخبتین» به عنوان گروه موافق متشکل از احمد فرشادیان، محمد طالبی، میلاد حسین زاده و مهدی مدرس با یک‌دیگر به مناظره پرداختند.

در این مراسم که به همت انجمن علمی الهیات دانشگاه امام صادق(ع) و دانشگاه مذاهب اسلامی برگزار شد، ضمن حضور مسئولان دانشگاه امام صادق(ع)، آقایان دکتر علی اصغر خندان، دکتر سید بشیر حسینی و دکتر حبیب‌الله رحیم پور ازغدی به عنوان اساتید داور حضور داشتند.

سخنران ویژه مراسم نیز حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر عبدالحسین خسروپناه از اساتید برجسته حوزه و دانشگاه بود که طی سخنانی به تشریح گام‌های هشت‌گانه در تأسیس علوم اسلامی پرداخت و گام نخست را آگاهی از آخرین نظریه‌های علوم انسانی مدرن دانست.

وی اظهار کرد: بیان نظریه‌های اسلامی در زمینه‌های اقتصادی، سیاسی، اجتماعی، جامعه شناسی و... بدون آگاهی از آخرین تحولات آن رشته امکان پذیر نیست. افراد باید نظریات و دیدگاه‌های غرب را بشناسند سپس وارد عرصه نظریه‌های اسلامی شوند. اکنون مدلی که دانشگاه امام صادق(ع) و مؤسسه امام خمینی(ره) در این زمینه دنبال می‌کنند، شیوه کاملاً درستی است.

حجت‌الاسلام والمسلمین خسروپناه یادآور شد: البته عده‌ای می‌گویند علوم انسانی تنها باید از طریق حوزه اسلامی شود که بنده چنین مدلی را زیاد نمی‌پسندم.

این استاد حوزه، دومین گام را نقد سطحی نسبت به نظریات غربی بیان کرد و تصریح داشت: در این گام نمی‌خواهیم به مبانی آن‌ها نقد وارد کنیم بلکه مبانی‌شان را براساس مطالب خودشان نقد می‌کنیم. یعنی تناقض‌هایی که میان نظریاتشان است را بیان می‌کنیم. نقد نظریه مقدم بر تولید نظریه است.

وی تهذیب نظریات غربی را سومین گام دانست و با تأکید بر این موضوع که این امر مقطعی کار ارزنده‌ای به شمار می‌آید ولی دائمی نیست، خاطرنشان کرد: نظام تقنینی ما از نظام تهذیب استفاده‌های زیادی می‌کند. برای نمونه بانکداری ما براساس بانکداری غربی است ولی شورای فقهی وجود دارد تا اجازه ندهد در معاملات ربا صورت گیرد.

استاد برجسته حوزه و دانشگاه، استکشاف مبانی نظری غرب را چهارمین گام در تأسیس علوم اسلامی برشمرد و گفت: بنده بیش از 100 کتاب از افراد سرشناس درباره علوم انسانی اسلامی خوانده‌ام ولی در هیچ کدام از آن‌ها به مبانی نظریه اشاره نشده است. شاید مبانی قریب مورد بحث قرار گرفته ولی مبانی نظریه کشف نشده است.

حجت‌الاسلام والمسلمین خسروپناه، پنجمین گام را نقد عمیق‌تر مبانی غربی و جایگزینی مبانی اسلامی دانست.

وی درباره گام ششم نیز بیان داشت: کشف روش نظریه در این گام صورت می‌گیرد. یعنی باید ببینیم روش پژوهشی غربی‌ها و معتقدین به علوم انسانی مدرن چگونه است. البته منظور ما از روش، متد است نه تکنیک. معمولاً در دانشگاه‌های ما تکنیک‌های پژوهشی بیان می‌شود.

استاد حوزه ادامه داد: متفکران غربی از روش‌های مختلفی بهره می‌برند. به همین دلیل باید یک محقق برای نمونه بداند تفاوت روش فوکو با سایرین چگونه است. دانستن مبانی تنها کافی نیست. شناخت نظریه‌های مدرن بدون روش آن فرد را به مقصد نهایی نمی‌رساند.

حجت‌الاسلام والمسلمین خسروپناه، نقد روش و جایگزین روش اسلامی برای نمونه علمی اجتهادی را هفتمین گام برشمرد و تأکید کرد: بنده روش علمی اجتهادی را برای جایگزینی مناسب می‌دانم و ممکن است دیگران چیزی دیگری را قبول داشته باشند.

وی با بیان این‌که در هفت گام گذشته با نظریه‌های مدرن درگیریم، گام هشتم را کاربست مبانی و روش اسلامی(علمی‌اجتهادی) برای نظریه پردازی دانست و اذعان داشت: در این گام محققان باید مبانی بعیده و قریبه را بدانند. یعنی تکلیف خود را با مبانی بعیده و قریبه مشخص کنند.

استاد حوزه تأکید کرد: البته منظور ما از این‌که فرد مبانی بعیده و قریبه را بدانند فیلسوف شدن در این موضوعات نیست. ولی شناخت کلی نسبت به آن‌ها داشته باشد.

حجت‌الاسلام والمسلمین خسروپناه در ادامه سخنان خود به بیان 6 نکته که از آن‌ها به عنوان نکات راهبردی یاد کرد، پرداخت و تأکید کرد: نکته نخست، تا تولید نظریه‌های اسلامی صورت نگیرد، تولید علوم اسلامی انسانی محقق نمی‌شود.

وی افزود: برخی می‌گویند 40 سال است که چه کاری انجام می‌دهید. این افراد توجه داشته باشند دیسیپلین اسلامی در یک زمان تولید نمی‌شود بلکه زمان‌بر بوده و آرام آرام علم گسترش پیدا می‌کند. وقتی دیسیپلین تولید می‌شود که مسأله تولید شود. علم که در یک لحظه تولید نمی‌شود.

استاد حوزه و دانشگاه خاطرنشان کرد: ما اکنون نباید دغدغه تولید علوم انسانی اسلامی داشته باشیم بلکه دغدغه ما باید تولید نظریه‌های اجتماعی باشد.

وی درباره نکته دوم نیز تصریح کرد: نباید انتظار داشت نظریه‌های اسلامی در موضوع واحد نتیجه یکسانی داشته باشند. مگر در پارادیم مدرن در موضوع واحد نظریات یکی است؟ این بحث مانند فتاوای فقهاست، همه از منابع اسلامی بهره می‌برند ولی فتاوا مختلف است. برای نمونه درباره استصحاب 11 نظریه وجود دارد.

حجت‌الاسلام والمسلمین خسروپناه، استفاده حاکمیت از نظریه‌ها را سومین نکته دانست و اظهار کرد: در نظام عینی باید از ممکن‌التحقق‌ترین و کارآمدترین نظریات استفاده شود. شهید صدر نیز گاهی می‌فرمود اگر فتوای من در نظام کارآمدی ندارد از فتوای دیگران استفاده کنید.

وی ادامه داد: افراد خیال نکنند به محض این‌که نظریه اسلامی دادند حتماً باید نظریه آن‌ها در جامعه و نظام عینی پیاده شود. بلکه باید از نظریه‌ای که امکان تحقق آن وجود داشته و کاربردی است، بهره برد.

استاد حوزه و دانشگاه، شناسایی و عرضه نظریه‌های علوم اجتماعی را چهارمین نکته عنوان کرد و گفت: در عرصه علوم انسانی و اسلامی کارهای مختلفی صورت گرفته که باید معرفی شوند.

وی اضافه کرد: برخی مدام می‌گویند، چه می‌کنید؟ پروژه علوم انسانی اسلامی چه نتیجه‌ای داده است؟ این پروژه شکست خورده است. در حالی که ما تازه ابتدای راه هستیم و در این مسیر نیز کارهای مختلفی صورت گرفته که باید معرفی شود. این‌ها خودشان نمی‌گویند که پروژه علوم انسانی سکولار چه نتیجه‌ای داده است؟ چه گُلی بر سر ما زده است؟ چه پیشرفتی ایجاد کرده است؟ این وضع اقتصاد و فرهنگ جامعه است!

حجت‌الاسلام والمسلمین خسروپناه در توضیح نکته پنجم نیز تصریح کرد: یک نکته کلیدی این‌که بیشتر فعالیت‌های صورت گرفته توصیف انسان مطلوب بوده و درباره انسان محقق کم کار شده است. درباره انسان محقق نیز باید کار کرد. همچنین درباره علوم انتزاعی بیشتر کار شده ولی نسبت به رویکرد انضمامی کار چندانی صورت نگرفته است.

وی افزود: نکته ششم در تبدیل انسان محقق به انسان مطلوب باید به سه بحث حقوقی، راهبردی و ساختاری توجه کرد. ساختارها بسیار مهم‌اند چون رفتارها را جهت می‌دهند. متأسفانه در این زمینه کار نکردیم. ما در ساختار عقب هستیم.

استاد حوزه در بخش پایانی سخنان خود با تأکید بر این‌که پروژه علوم انسانی اسلامی با مدیریت جهادی امکان پذیر است، گفت: این موضوع با تعارف کردن و سلام و صلوات حل نمی‌شود. استخوان خُرد کردن‌ها می‌خواهد. در غیر این صورت امکان پذیر نیست.

وی اضافه کرد: خدا علم را مفت به فرد نمی‌دهد. باید تلاش کرد. کار پژوهشی حوصله و صبر می‌خواهد. خیال نکنیم اگر می‌خواهیم در این زمینه کاری انجام دهیم حتما باید رئیس شویم. بلکه تلاش فردی لازم است. متأسفانه در بحث مدیریت جهادی تولید علم مقداری ضعیف هستیم. خود غربی‌ها نیز برای بیان نظریات خود زحمات فراوانی کشیده‌اند.

شایان ذکر است؛ در پایان مراسم از سوی داوران، تیم «بیان صادق» به عنوان تیم برنده انتخاب شد.

انتهای پیام/