به گزارش پایگاه خبری - تحلیلی مفتاح_اندیشه، دکتر سید علیرضا واسعی در هفته دوازدهم از دوره تخصصی روش شناسی نظريه‌پردازی که از سوی معاونت پژوهش و مركز نخبگان و استعدادهای برتر حوزه علميه خراسان از طریق سامانه lms برگزار شد، به آسیب شناسی نظریه‌پردازی در ساحت علوم دینی پرداخت.

دانشیار پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی با بیان اینکه نظریه، سامانه ای برای چرایی بروز پدیده ها، اعم از باورها، رخدادها، نظرها، گرایش ها، ستیزها و ... عرضه می دارد و فهم شکل گیری، علت و عامل آنها را میسر می سازد، در تمایز نظریه‌پردازی و نظریه سازی تشریح کرد: توجه به تمایز میان نظریه پردازی به مثابه یک فرایند و نظریه سازی به عنوان یک پروژه است. آنچه در دنیای علم اتفاق می افتد، یافتن و کشف نظریه و نظریه پردازی است که مبتنی بر اصول و قواعد علمی تعریف شده یا تعریف پذیر است، اما نظریه سازی، تلاشی غیر اصولی و غیرروشمند، شبه علم و گزاره ای شکلی است، بی آن که شرایط کارآمدی لازم را دارا بوده و امکانی برای سنجش آن تصور شود.

وی با اشاره به اینکه نظریه پردازی، بر قله دانش قرار دارد، افزود: بدون شناخت یک دانش (مجموعه مسایل مرتبط) و نظریه های موجود در آن، ارائه نظریه علمی امری ناممکن است، بنابراین، برای این که نظریه ای شکل بگیرد، سلطه علمی بر مسایل دانشی، شناخت بحران های ناگشوده، آشنایی با گفتمان و پارادایم حاکم برعلم و شناخت گسل ها و خلأهای دانشی لازم است.

واسعی در ادامه، آسیب های نظریه‌پردازی را در دوازده محور مورد بررسی قرار داد و گفت: نبود پشتوانه اقتصادی در خور نظریه‌پردازی، نبود امکانات و ساختار مناسب برای پرورش اندیشه و دانش، محدودیت های سیاسی، ایدئولوژیکی و فرهنگی برای ریشه یابی مسائل، نبود فرصت تعامل علمی به معنای درست کلمه، هژمونی دانش های نقلی و روش کشف آنها بر دیگر شاخه های علمی، غلبه مرجعیت سنت (عوام زدگی و غرب زدگی)، نقش رسانه در بازداری از نظریه پردازی با میدان داری غیر متخصصان، عدم اعتنای به پژوهشگری و پژوهشگران، عدم اعتنای به علم و رشد علم نما در اندیشه ها، نبود پشتوانه مردمی برای فعالیت های پژوهشی و ... از عوامل آسیب زا به نظریه پردازی محسوب می شوند که باید در رفع آنها تلاش کرد.

دانشیار پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در پایان با اشاره به بایسته ها و راه های آسیب زدایی در حوزه نظریه پردازی، ابرازکرد: تسهیل فضای بحث و گفتگو با تامین هزینه، امکانات و امنیت، بها دادن به علم و عالم، ارج گذاری به نقد و ناقد، توسعه فضای گفتگو و مناظره علمی، غلبه دادن عنصر تشویق و گریز از عنصر تنبیه، فراخ اندیشی یا تمدن اندیشی و گسترش دانش ورزی انتقادی به حوزه های مختلف جامعه و در سنین مختلف، می توانند در رفع آسیب های وارده به نظریه‌پردازی، کمک کننده باشند.

منبع: روابط عمومی حوزه علمیه خراسان