پایگاه خبری – تحلیلی مفتاح_اندیشه؛ عباسعلی مشکانی سبزواری/ فرآیند تکاملی انقلاب اسلامی بر اساس آنچه امام خامنه‏ ای(حفظه‌‏الله) طراحی نموده ‏اند، شامل مراحل پنجگانه‌ای می‌شود که عبارت است از: انقلاب اسلامی، نظام اسلامی، دولت اسلامی، جامعه اسلامی (کشور اسلامی) و تمدن نوین اسلامی.

امام خامنه ‏ای چندین سال پیش(اوایل دولت نهم) اعلام فرمودند که ما وارد مرحله دولت‏سازی شده ‏ایم.

اخیراً و در بیانیه گام دوم امّا، رهبری معظم انقلاب، از فازبندی دیگری پرده برداشته و فرمودند «ما وارد دومین مرحله از خودسازی، جامعه‏ پردازی و تمدن ‏سازی شده ‏ایم.»

پرسش اساسی در این میان این است که چه نسبتی بین فرآیند پنج مرحله‏ ای پیش‏گفته و فازبندی جدید در بیانیه گام دوم وجود دارد. طبق فرآیند تکاملی پنج مرحله‏ ای، هم اکنون در مرحله سوم(ایجاد دولت اسلامی) و طبق فازبندی بیانیه گام دوم، در «مرحله دوم» از «خودسازی، جامعه‏ پردازی و تمدن‏ سازی» قرار داریم. چه نسبتی بین این دو مقوله وجود دارد؟

در پاسخ به این پرسه چند نکته به نظر می‏رسد:

نکته اول) تقریرات چندگآنه‌ای از فرآیند تکاملی انقلاب اسلامی وجود دارد:

1.1. تقریر سه مرحله ‏ای سیاسی-ساختاری: در یک تقریر، فرآیند تکاملی انقلاب اسلامی، سه مرحله ‏ای تبیین شده است: 1. ایجاد انقلاب اسلامی؛ 2. استقرار انقلاب اسلامی؛ 3. توسعه انقلاب اسلامی.

1.2. تقریر چهار مرحله ‏ای: در تقریر دیگر، فرآیند تکاملی انقلاب اسلامی، به صورت چهار مرحله ‏ای تبیین شده است: 1. ایجاد انقلاب سیاسی؛ 2. ایجاد انقلاب فرهنگی؛ 3. ایجاد انقلاب اقتصادی؛ 4. ایجاد تمدن اسلامی.

1.3. تقریر پنج مرحله ‏ای: در تحلیلی دیگر نیز این فرآیند 5 مرحله‌ای تقریر شده است: 1. ایجاد انقلاب اسلامی؛ 2. ایجاد نظام اسلامی؛ 3. ایجاد دولت اسلامی؛ 4. ایجاد کشور اسلامی؛ 5. ایجاد تمدن نوین اسلامی.

1.4. تقریر سه مرحله‏ ای انسان‏ شناختی-جامعه ‏شناختی: در تقریری دیگر و مبتنی بر نگاهی متفاوت، فرآیند وصول به اهداف انقلاب اسلامی، از معبر سه مرحله تبیین می‏شود. در این تقریر که مبنا و ملاک تحلیل فرآیند تکاملی، از عناصر تشکیلاتی و مدیریتی به عناصر انسان‏شناختی و تربیتی مبدل می‏شود، سه مرحله طرح می‏شود: 1. فرد سازی؛ 2. جامعه‏ سازی و تمدن‏ سازی.

گفتنی است فرآیندهای چند‏گانه پیش‏گفته، هر کدام از منظری به تبیین فرآیند تکاملی انقلاب اسلامی پرداخته‏اند و در حقیقت نهان و نهاد آن‌ها با یک‌دیگر تفاوت چندانی نمی‏کند، اما در عنوان‏ گذاری و نیز تقسیم ‏بندی مراحل، تفاوت‏هائی با یک‌دیگر دارند. در جدول ذیل به تطبیق این سه فرآیند با یک‌دیگر پرداخته‌‏ایم.

نکته دوم) نکته مهم دیگر در فهم دقیق فرآیند تکاملی، توجه به این نکته است که: فرآیند تکاملی از دو جنبه قابل تحلیل است:

1) جنبه نظری(تبیینی): از جنبه نظری و تبیینی –که فارغ از زمان و مقام تحقق مورد نظر است) مراحل وصول به اهداف کلان انقلاب اسلامی منوط و متوقف بر عناصری است که در مقام نظر ترتب منطقی(و نه ترتب زمانی) بر یک‌دیگر دارند. ابتدا باید مراحل ابتدایی تبیین شود و سپس مبتنی بر آن، مراحل دوم و سوم انقلاب(با توجه به سه مرحله مذکور در جدول فوق) مورد تبیین و طراحی قرار گیرد.

2) جنبه عملی(تحققی): از جنبه تحققی و عملی اما، به دلیل این‌که ما در چارچوب زمان و شرایط، و در ساحت عینی، حرکت و اقدام می‏کنیم، می‏توانیم(و باید) به طور نسبی و البته همزمان، چند مرحله را در دستور کار داشته باشیم. در این جنبه، منافاتی ندارد که ما همزمان با تلاش برای ایجاد نظام اسلامی، به فکر طراحی دولت اسلامی، کشور اسلامی و تمدن اسلامی نیز باشیم و در این ساحت‏ها نیز گام‏هایی برداریم. به عنوان مثال در مرحله نظام‏سازی و طراحی ساختارها و قوانین بنیادی‏ای از قبیل «قانون اساسی»، اساساً ما نمی‏توانیم به مراحل بعدی نگاه نداشته باشیم و صرفا خود را محدود به مرحله موجود بکنیم.

به بیان دیگر، در ساحت تبیین و ذهنی، میان مراحل ترتیب منطقی و ریاضی وجود دارد و مادامی که یک مرحله تبیین نشده، امکان تبیین مرحله بعدی وجود ندارد؛ اما در ساحت عملی و تحققی، مبتنی بر همان نقشه‏ای که در ساحت تبیین طراحی شده است، همزمان در چند جبهه اقدام و تلاش می‏کنیم و تنها مسئله‏ ای که در اینجا وود دارد، مسئله اجمال و تفصیل میان مراحلی است که به صورت همزمان و توأمان پیگیری می‏شود.

مثلاً هم ‏اکنون که در مرحله سوم فرآیند تکاملی(از فرآیند 5 مرحله‏ای) یعنی ایجاد دولت اسلامی قرار داریم، اما محدود به دولت سازی نیستیم و در جهت ایجاد کشور اسلامی و تمدن اسلامی نیز تلاش علمی و عملی می‏کنیم، اما تلاش ما در عرصه دولت‏سازی، تلاش تفصیلی و اقداماتمان در دو مرحله پسینی آن، به صورت اجمالی در حال انجام است.

این خاصیت مقام تحقق و عمل است که به صورت هم ‏افزایانه واقع می‏شود و ما هیچگاه از هیچ یک از مراحل 5 گانه فارغ نمی‏شویم و در عین حالی که در مرحله دولت‏سازی قرار داریم، در صدد تکمیل و تصحیح مرحله پیشینی(یعنی نظام سازی) و همچنین به مرحله بعدی (یعنی ایجاد کشور اسلامی) نیز التفات و توجه داریم.

نکته سوم) با توجه به آنچه گذشت، جمهوری اسلامی در 40 ساله اول خود(گام اول) در هر 5 مرحله ورود داشته و درباره هر مرحله نیز اقدامات علمی و عملی متعددی، متناسب با شرایط و امکانات کشور داشته‏ است.

گام دوم انقلاب(چهل ساله دوم) امّا، با توجه به تغییر شرایط و افزایش قدرت و امکانات و وضعیت جمهوری اسلامی، ما ‏در واقع وارد فاز دیگری از نظام سازی، دولت سازی، کشور سازی و تمدن‏ سازی شده‏‌ایم و در این مرحله، نیازمند یک بازبینی در برخی از موارد مربوط به نظام ‏سازی و سرعت‏‌بخشی به مراحل بعدی، با کمیت و کیفیت متفاوت از قبل هستیم.

به عنوام مثال در گام دوم، از جمله موارد مربوط به ایجاد نظام اسلامی، که باید مورد بازبینی، مطالعه و اقدامی دیگر قرار گیرد، مسئله مربوط به قانون اساسی و لزوم ارتقای آن متناسب با وضعیت و مقدورات کنونی جمهوری اسلامی است. در مورد دولت سازی به این بلوغ رسیده‏‌ایم که دیگر امکان نسخه‌‏بردای از الگوی‏‌های غربی را نداریم و لزوماً باید به دنبال نظریه و الگوی دولت متناسب با نظریه و نظام ولایت فقیه باشیم؛ و هکذا در مورد ایجاد کشور اسلامی و ایجاد تمدن اسلامی، از لحاظ علمی و عملی، مبتنی بر تجارب کسب شده و معارف کشف شده، اقداماتی نوین را در دستور کار قرار دهیم.

نکته چهارم) اما در مورد تعبیر به کار رفته در بیانیه گام دوم در مورد فرآیند تکاملی انقلاب، که از «فرآیند سه مرحله‏‌ای انسان‏‌شناختی-جامعه‏‌شناختی» استفاده شده، با توجه به توضیحات پیشین:

اولاً این فرآیند سه مرحله‌‏ای، عبارتٌ اُخرای فرآیندهای دیگر است؛

ثانیاً، ناظر به توضیحات گذشته، مقصود از «مرحله دوم خودسازی، جامعه سازی و تمدن سازی» همان مروری دوباره بر راه طی جمهوری اسلامی تاکنون است که متناسب با شرایط و مقدورات کنونی جمهوری اسلامی نیازمند بازبینی، اصلاح و ارتقاء کمی و کیفی، متناسب با وضعیت کنونی می‏باشد.

انتهای پیام/