به گزارش پایگاه خبری – تحلیلی مفتاح_اندیشه، آیت‌الله علی اکبر رشاد، رییس شورای حوزه‌های علمیه استان تهران در جلسه شانزدهم «درس خارج فقه مهندسی ژنتیک و جنگ بیولوژیک» که به صورت مجازی برگزار شد، به تأثیر عرصه‌های جدید مهندسی ژنتیک بر ابواب فقه پرداخت که متن آن بدین شرح است؛

بحث ما درباره احکام فعالیت علمی ‌در زمینه زیست فناوری بود. عرض کردیم در فصول 20گانه پیشنهاد شده، در سه افق و رویکرد به بحث خواهیم پرداخت. رویکرد نخست، اصل مباح بودن کار علمی ‌در قلمرو زیست فناوری بدون ملاحظه عناصر مختلف که می‌‌تواند در حکم دخالت کرده و احیانا حکم ثانوی را ایجاد کنند. در آن ما اباحه مطلق را اثبات کردیم.

در رویکرد دوم با لحاظ پاره‌ای از عوامل دخیل به سمت استحباب و یا حسب موعد وجوب میل کردیم، بدین معنا که براساس پاره‌ای از ملاحظات حکم اباحه به استحباب و بسا وجوب تبدیل شد. در رویکرد سوم نیز حسب ملاحظات دیگری ممکن است در مواردی قائل به کراهت و حتی حرمت شویم. با این سه رویکرد بحث را پیش می‌‌بریم.

البته بنده متذکر شوم که این جا(درس خارج) مجال بحث تفصیلی نیست و نمی‌‌توانیم به صورت مفصل ادله و احکام هر کدام از اصول را مطرح کنیم. به همین دلیل در این جا گزیده فصول و در هر فصل، گزیده‌ای از مسائل و در هر مسأله گزیده‌ای از ادله را طرح می‌‌کنیم.

گفتیم حکم اولیه درباره مطالعه علمی ‌در حوزه زیست فناوری اباحه است، ولی برای نمونه اگر شناخت شئون قضایی بسته به شناخت DNE داشته باشد، یا به حفظ محیط زیست کمک شایانی داشته باشد و یا مصالح امت اسلامی، حفظ کیان امت اسلامی، حفظ برتری جهان اسلام، حفظ سیادت مسلمانان و... بسته به مطالعه علمی ‌در حوزه زیست فناوری داشته باشد، براساس این فعالیت‌ها، حکم اولیه تغییر و حکم ثانویه همانند استحباب و یا حتی وجوب جایگزین می‌‌شود.

همچنین اگر پاسخ به شبهاتی که امروزه از طریق یافته‌های زیست فناورانه متوجه دین می‌‌شود، بدون اطلاع به فنون زیست فناوری ممکن نباشد، در این جا باید زیست فناوری و فنون آن را فهم کنیم. موضوع دیگر این‌که اگر درمان برخی بیماری‌های صعب العلاج تنها با شناخت فنون و فرمول‌های زیست فناورانه میسر باشد، در این صورت مسأله در حد وجوب ارتقاء می‌‌یابد.

برخی ادعا می‌‌کنند، منابع سنتی غذایی کفایت تغذیه جمعیت کره زمین را نمی‌‌دهد. برفرض اگر چنین ادعایی صحیح باشد، حفظ جان انسان‌ها واجب است. از مقاصد اساسی تشریع الهی و شریعت است. اگر قهراً چنین ادعا و مبنایی صحیح باشد، باید به موضوع پرداخته و به پاره‌ای از فنون و فناوری‌های خوراکی به وسیله فرآینده‌های زیست فناورانه دست یافت تا کیفیت و کمیت احتیاجات غذایی بشر را افزایش داد.

موضوع دیگر این‌که اگر حفاظت از محیط زیست بستگی به آشنایت با زیست فناوری داشته باشد، در این صورت حداقل می‌‌توان استحباب را برای مطالعات زیست فناوری قائل شد. ولی اگر حفظ محیط زیستی که برای مسلمانان است، منحصرا به علم زیست فناورانه بستگی داشته باشد، با توجه به این‌که حفظ محیط زیست، حفظ زیست و حیات انسانی، حیوانی و نباتی است، حکم آن ممکن است وجوب شود.

امروز موضوع ترور بیولوژیکی به صورت جدی در دنیا مطرح شده است، موارد متعددی به عنوان مثال و مصداق مشاهده یا ادعا می‌‌شود. اگر حفظ سلامت و امنیت مسلمانان در گرو آن باشد که با فنون و فرآینده‌های زیست فناورانه آشنا باشیم تا با شیوه‌های ساخت، داشت و کاربست چنین سلاحی آشنا شده باشیم که بتوانیم آحاد مسلمانان را از ترور بیولوژیکی حفظ کنیم - حفظ جان مسلمانان از اوجب واجبات و اهم مقاصد شریعت قلمداد می‌‌شود - در نتیجه این بخش از فعالیت علمی ‌زیست فناورانه به حد وجوب ارتقاء می‌‌یابد.

ممکن است در شرایطی بازدارندگی دشمنان امت اسلامی ‌و دولت اسلامی، مقابله به مثل و تقابل با دشمنان و دفاع از کیان و کانون اسلام در گرو این باشد که ما بر قوانین حاکم بر زیست فناورانه آشنا باشیم و احیاناً طرز ساخت و استفاده از سلاح‌های بیولوژیک را در صورت اضطرار بدانیم. ما با دشمنان قدار، بی رحم، ضد بشر و ضد اخلاق مواجه هستیم. ممکن است تولید و داشت و کاربست چنین سلاح‌هایی به حکم اولی مجاز نباشد، ولی به حکم ثانوی بسا لازم و واجب باشد.

وقتی دشمن به چنین سلاح‌هایی دست پیدا کرده و بلکه به کار می‌‌بندد و یا شاید روزی پیش بیاید از چنین سلاح‌هایی برای حمله به کیان، کانون و حیات اسلام و مسلمین حمله کند، ما نمی‌‌توانیم دست به دست گذاشته و اجازه دهیم دشمن از چنین سلاح‌های بی رحم و ویرانگری استفاده کند.

البته این مطلب ملاحظات و دقایق و طرایف بسیاری دارد که باید مورد توجه قرار گیرد و ما اکنون وارد جزئیات مطلب نمی‌‌شویم. بلکه به اجمال و به طور کلی حکم مسأله را بیان می‌‌کنیم.

ما می‌‌توانیم به ادله مختلفی برای اثبات هر یک از مصادیقی که بیان شد، تمسک کنیم. نخست به باید به سراغ آیات، سپس روایات، در مرحله سوم اجماع و در پایان به ادله عقلی برویم. البته باز تأکید می‌‌کنیم این مباحثی که ما مطرح می‌‌کنیم اجمال بوده و به عنوان فتح باب است. برای نمونه در مسأله حفاظت از محیط زیست حسب برخی آیات می‌‌توان براساس قاعده اشتراک اثبات کرد که همه نسل‌ها مالک زمین هستند.

درباره بازدارندگی دشمنان و خنثی سازی ترورهای بیولوژیک، باز داشتن امت و دولت اسلامی از تهاجم و جنگ‌های بیولوژیکی و در صورت ضرورت مقابله به مثل و دفاع از کیان اسلام با استفاده از چنین سلاح‌هایی، آن گاه که به حد ضرورت می‌رسد و اگر ما به چنین سلاح‌هایی دسترسی نداشته باشیم، احیاناً کیان و امت اسلامی به مخاطره و خطر بیفتد، در این گونه مواقع باید بر حسب ضرورت به کار علمی در زیست فناوری و حتی سلاح‌های بیولوژیکی بپردازیم.

البته همان گونه که عرض شد با ملاحظات فراوانی که در کنار این امر قابل طرح هستند. بر این حوزه و فقره از مسأله می‌توان به قاعده عداد القوه تمسک کرد. این عداد القوه طبعاً شامل تمام جنبه‌ها و جهات است، هم شامل داشتن سلاح‌ها، هم آگاهی از چنین سلاح‌های و هم کاربست چنین سلاح می‌شود. به قاعده مقابله به مثل نیز می‌توان تمسک کرد. این قاعده می‌گوید شما با دشمن می‌توانید مقابله به مثل کنید. البته در صورت ضرورت و اضطرار.

در مجموع می‌توان به این سلسله از مباحث برای اثبات استحباب یا وجوب فقراتی که در این مسأله ذکر شد، تمسک کرد.

انتهای پیام/