به گزارش خبرنگار پایگاه خبری – تحلیلی مفتاح علوم انسانی اسلامی؛ سومین جلسه دانش افزایی تولید علوم انسانی اسلامی با سخنرانی آیت الله آملی لاریجانی و با حضور جمعی از اعضای هیات علمی، استادان و دانشجویان دکتری، پنج شنبه ۱۹ خردادماه در دانشگاه امام صادق علیه السلام برگزار شد.

رئیس هیات امنای جامعه الامام الصادق علیه السلام در این نشست علمی بیان داشت: بنا بر فحصی که خود تا کنون انجام داده ام، ندیده ام دیگران فعالیتی که ما در نظر داریم انجام دهیم را انجام داده باشند؛ بلکه غالب کارهای صورت گرفته و آثار نوشته شده، بیشتر شبیه آن است که دو ساحت جدا از هم یعنی مسائلی از عرصه علم و مسائلی از عرصه دین را در کنار هم چسبانده باشند.

آیت الله آملی لاریجانی تاکید کرد: نمی توانیم تا وقتی که مبانی را حل نکرده ایم، انتظار پیشرفت در علوم انسانی اسلامی را داشته باشیم. به همین خاطر است که هر چند مدت یک بار، در اصل اینکه دین چیست، کدام قرائت از دین صحیح است و… شبهه می کنند. و یا گفته می شود علم یکسری گزاره های بی طرف و حاکی از واقع است که ارزش ها در آن تاثیری ندارد. در حالی که این مسائل برای قرن ۱۸ و ۱۹ است و سال هاست که در خود غرب زیر سوال رفته اند.

وی ضمن اینکه نحوه های حیات انسان را تجلیات روح او دانست، گفت: بر این اساس، علوم نیز نحوه ای از تجلی روح و وجود انسان است. پس در این صورت، اگر حیات مومنانه یک نحوه حیات خاص در قبال دیگر نحوه های حیات انسان های لاابالی یا ملحد است، باید نتیجه بگیریم که حیات مومنانه انسان در علم او دخالت و تاثیر دارد. بنابراین آنچه که یک نظام علمی را ایجاد می کند، متاثر از نحوه حیات و تجلی روح انسان است.

آیت الله آملی لاریجانی در تبیین اینکه روح انسان چگونه در علم او اثر می گذارد گفت: ابتدا باید بین دو معنا از علم تفکیک کنیم؛ یک معنا آن است که علم را یک مجموعه گزاره حول موضوع یا بر محور غایت در نظر بگیریم و نگاه دیگر آن است که علم را مجموعه ای از فعالیت های عالمان اعتبار کنیم که سرانجام منتهی به یک مجموعه گزاره پذیرفته شده می گردد.

وی ادامه داد: اگر علم را به مثابه فعالیت کثیری از عالمان در نظر بگیریم، چند مسئله قابل ذکر است. از جمله این مسائل، آن است که عمل انسان هدف دارد. پس لاجرم علم نیز هدف می خواهد چون در بسترهای اجتماعی و انسانی شکل گرفته است. مسئله دیگر آن است که علم وجهه ای از روح انسان است و چنانچه این روح متحول شود، مخلوق او و تجلی او نیز دگرگون خواهد شد.

آیت الله آملی لاریجانی خاطرنشان کرد: این گزاره های علمی که پیش روی ماست مسیری را طی کرده است که مجموعه ای از مولفه های ایمانی و ارزشی می توانند جهت این مسیر را تعیین کرده باشند. مانند اینکه اساسا علم در یک مسیری برود یا نرود و در جهتی پیشرفت کند یا نکند. برای مثال اگر ساخت بمب هسته ای یا انجام آزمایش دارو بر روی انسان و حیوان را حرام بدانیم، کل مسیر تحقیقات علمی ما در این مسیرها متوقف شده، سمت و سوی دیگری می یابد.

رئیس هیات امنای جامعه الامام الصادق علیه السلام در ادامه، به شرح نظر دیوید بلور، فیلسوف انگلیسی و جامعه شناس علم، مبنی بر اینکه علما آن مسیر و نظریه ای را انتخاب می کنند که به میزان بیشتری با شواهد هم خوانی داشته و قادر به توضیح آن ها باشد، پرداخت. وی اضافه کرد: این تنها، تبیین رشنال و عقلانی نیست که در مسیر تحقیقات علمی مورد استفاده قرار می گیرد، بلکه غیر از شواهد علمی، مسائل دیگری هم در انتخاب نظریات و نتایج تحقیقات اثرگذار است؛ تا جایی که حتی اندیشمندان دیگری مانند فایرابند که او را در فلسفه علم آنارشیست می نامند، می گوید مثلا هیچ دلیلی نداریم که علم حاضر و متد آن، بر جادوگری ارجحیت داشته باشد! بلکه صرفا یک انتخاب است.

آیت الله آملی لاریجانی در توضیح اینکه مسیر علم همواره بر اساس انتخاب ها و تبیین های عقلانی به پیش نرفته است عنوان نمود: برای نمونه، لیسنکو یک عالم روس در شوروی سابق بود که نتایج تحقیقات علمی را تحریف می کرد تا با نظریات مارکسیستی تطابق یابد و این مثال در تاریخ علم شهرت یافته است. بنابراین مولفه های اجتماعی و اعتقادی نیز در مسیر علمی اثرگذار است.

آیت الله آملی لاریجانی با تاکید بر اینکه طبق مبانی قرآنی و روایی، روح مومن متبدل شده و یک روح دیگری است، گفت: این روح در نمود علمی مومن اثرگذار است و در اینکه او چه مسیری را در فعالیت علمی خود انتخاب کند، موثر است. چه بسا این انتخاب همیشه هم آگاهانه نباشد و تکوینا و به نحو ناخودآگاه برای انسان راهی را روشن و راهی را تاریک کند.

وی با استناد به آیاتی چون « مَنْ عَمِلَ صَالِحًا مِنْ ذَکَرٍ أَوْ أُنْثَیٰ وَهُوَ مُؤْمِنٌ فَلَنُحْیِیَنَّهُ حَیَاهً طَیِّبَهً ۖ وَلَنَجْزِیَنَّهُمْ أَجْرَهُمْ بِأَحْسَنِ مَا کَانُوا یَعْمَلُونَ »، « إِلَّا مَنْ تَابَ وَآمَنَ وَعَمِلَ عَمَلًا صَالِحًا فَأُولَئِکَ یُبَدِّلُ اللَّهُ سَیِّئَاتِهِمْ حَسَنَاتٍ » و « یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَآمِنُوا بِرَسُولِهِ یُؤْتِکُمْ کِفْلَیْنِ مِنْ رَحْمَتِهِ وَیَجْعَلْ لَکُمْ نُورًا تَمْشُونَ بِهِ »، گفت: لازمه تبدل سیئات به حسنات، تبدل و تحول روح آدمی است که با توبه، ایمان و عمل صالح، محقق می شود. همچنین انسان وقتی ایمان آورده و تقوا پیشه می کند، نوری می یابد که با آن راه می پیماید؛ و این در حالی است که نور و مشی در آیه مذکور، به صورت مطلق آمده است؛ بنابراین ممکن است مسیر علمی انسان را نیز در بر بگیرد.

آیت الله آملی لاریجانی افزود: اقلّ دخالت ارزش ها در علم، اثرگذاری در هدف و مسیر علمی است؛ اما در ادامه خواهیم گفت که در تصدیقات ما نیز اثرگذار است. لذا انسان نمی تواند باور کند که در غرب که به نحو غالبی اومانیزم مسلط شد و انسان بجای خدا نشست، تجلیات این روح یعنی علم، بی تاثر از آن روح بی اعتنا به خدا باشد. علوم غربی خصوصا علوم اجتماعی که دربردارنده توصیه هستند، تجلی روح عالمان غربی است و قطعا تجلی یک روح مومن با تجلی روح غیرمومن یکسان نیست.

وی ضمن تعاملی خواندن مسیر پیش رو در حوزه تولید علوم انسانی اسلامی، پیشنهاد داد هسته هایی تخصصی با حضور استادان و دانشجویان تشکیل شود تا به صورت عملیاتی بررسی گردد که در هر رشته علمی، دین و ارزش ها چگونه می توانند ورود و دخالت داشته باشند. همچنین بررسی شود که اساسا، چه انتظاری از دخالت دین در علوم مختلف داریم.

انتهای پیام/