به گزارش خبرنگار پایگاه خبری – تحلیلی مفتاح علوم انسانی اسلامی، به نقل از مسیر اقتصاد؛ سعید نوری کرم، کارشناس حوزه انرژی در یادداشتی با محوریت حل ناترازی بنزین نوشت:   بحث درباره بنزین در روزهای اخیر دوباره شدت گرفته است. فارغ از نگاه‌های سیاسی، شناخت وضعیت میدانی و محتوایی در بحث بنزین اهمیت ویژه‌ای دارد. در واقع مسئله اصلی، قیمت بنزین نیست، بلکه قیمت بنزین به عنوان راهکار درباره مسئله اصلی که «ناترازی بنزین» است، مطرح می‌شود. در گزارش حاضر تلاش شده است مسئله ناترازی بنزین به طور شفاف بیان شود و راهبردهای مقتضی ارائه گردد.  

ناترازی حدود ۱۰ میلیون لیتری بنزین در کشور

در سال ۱۴۰۲، به ترتیب حدود ۱۱۸ و ۱۱۷ میلیون لیتر در روز بنزین تولید و مصرف شده که با فرض ادامه روند رشد مصرف نسبت به سال‌های گذشته، پیش‌بینی می‌شود میزان مصرف این فرآورده در سال ۱۴۰۳ به حدود ۱۲۸ میلیون لیتر در روز افزایش پیدا کند که در این صورت، کشور با ناترازی حدود ۱۰ میلیون لیتری بنزین و هزینه بیش از ۲ میلیارد دلاری واردات بنزین مواجه خواهد بود.  

مصرف بنزین تا سال ۱۴۱۰ به حدود ۱۵۴ میلیون لیتر در روز افزایش می‌یابد

بنزین تنها فرآورده‌ پالایشگاهی است که تولید آن‌ از مصرفش کمتر است. مصرف بنزین در سال ۱۳۹۷ حدود ۸۹ میلیون لیتر در روز بوده، در حالی‌که مقدار تولید آن در همان سال حدود ۸۱ میلیون لیتر در روز بوده است. این میزان از مصرف موجب شد تا کشور نیاز به واردات بنزین داشته باشد. اما با افتتاح پالایشگاه ستاره خلیج فارس، تولید بنزین کشور در سال ۱۳۹۸ به حدود ۹۷ میلیون لیتر در روز افزایش یافت و ایران به صادرکننده بنزین تبدیل شد. در نمودار زیر میانگین مصرف بنزین طی سال‌ها‌ی ۱۳۹۰ تا ۱۴۰۲ آمده است.   هر چند که مصرف بنزین در پی شیوع کرونا، در سال‌های ۱۳۹۹ و ۱۴۰۰ کاهش یافت اما بررسی روند آن در بازه زمانی سال‌های ۱۳۹۰ تا ۱۴۰۰، میانگین نرخ رشد ۶ درصدی را نشان می‌دهد و در صورت ادامه‌ی این روند رشد، پیش‌بینی می‌شود که مصرف بنزین تا سال ۱۴۱۰ به حدود ۱۵۴ میلیون لیتر در روز افزایش یابد.  

عدم سرمایه‌گذاری در بخش‌های زیربنایی ریشه مسئله ناترازی بنزین

یکی از ریشه‌های اصلی ناترازی بنزین عدم توجه و سرمایه‌گذاری در بخش‌های زیربنایی است. به‌عنوان نمونه پالایشگاه‌سازی یکی از بخش‌های زیربنایی محسوب می‌شود. اما در سه دهه اخیر به آن توجه نشد و بعد از ساخت پالایشگاه بندرعباس، پالایشگاه نفت خام دیگری در کشور احداث نشده است. البته پالایشگاه میعانات گازی ستاره خلیج فارس در دهه اخیر ساخته شد و این پالایشگاه حدود ۴۰ میلیون لیتر بنزین کشور را تأمین می‌کند و کشور را تا سال ۱۴۰۱ از ناترازی بنزین نجات داد.   علاوه بر مسأله عدم ساخت پالایشگاه نفت خام در سه دهه اخیر، عوامل مختلفی دیگری نیز در افزایش مصرف بنزین و تشدید این ناترازی دخالت دارند که می‌توان به الگوی نامناسب تخصیص بنزین، قاچاق سوخت، عدم توسعه ناوگان حمل‌ونقل عمومی، افزایش خودرو‌های فرسوده در سطح کشور، تولید خودرو‌های با مصرف سوخت بالاتر از استانداردهای جهانی و غیره اشاره کرد.  

راهبردهای پیشنهادی رفع مسئله ناترازی بنزین در کشور

راهبردهای رفع ناترازی بنزین تنها از مسیر راهکارهای قیمتی نیست، بلکه راهبردهای غیرقیمتی و زیربنایی نیز وجود دارد که باید پیگیری شود. برخی از راهبردها در این زمینه ارائه شده است:   «ارتقاء کمی و کیفی پالایشگاه‌های نفت خام موجود» «احداث پالایشگاه‌های جدید با رویکرد تولید مواد شیمیایی و پلیمری» «احداث پالایشگاه‌های مقیاس کوچک» «تنوع بخشی به سبد سوخت کشور» «واردات و تولید خودروهای هیبریدی و برقی» «اسقاط خودروهای فرسوده» «کاهش مصرف سوخت خودرو‌های داخلی با بهره‌گیری از فناوری‌های جدی»