به گزارش خبرنگار پایگاه خبری – تحلیلی مفتاح علوم انسانی اسلامی، به نقل از روابط عمومی پژوهشکده زن و خانواده، حجت‌الاسلام والمسلمین مجید دهقان در نشست «تحولات روایت شخصیت حضرت زینب سلام‌الله در اندیشه دینی» از سلسله‌ نشست‌های زنان و مکتب‌ عاشورا که در پژوهشکده زن و خانواده برگزار شد، عنوان کرد: در رابطه با حضرت زینب (سلام الله علیها) دو نوع روایت وجود دارد؛ دسته اول روایاتی که مربوط به زمانی است که جامعه دینی با مشروطه مواجه نشده بود و دسته دوم روایات جامعه دینی بعد از مشروطه است. وی ادامه داد: از قرون گذشته میراث زیادی در رابطه با حضرت زینب (سلام الله علیها) در زبان فارسی وجود ندارد و نگارش ها از دوران قاجار شروع می شود؛ زیرا مذهب شیعه از دوران صفویه در ایران گسترش پیدا می کند و آثار و اندیشه های شیعی از جمله آداب و مناسک در دوره قاجار رشد پیدا می‌کنند. عضو هیأت علمی پژوهشکده زن و خانواده اظهار کرد: کتاب های متعددی در دوران ناصری از رجال و وقایع نگارش شدند و سپهر ثانی (عباسقلی خان سپهر) در جلد هجدهم کتاب ناسخ‌التواریخ به زندگی حضرت زینب (سلام الله علیها) اشاره می‌کند. وی اضافه کرد: روایات و اشعاری که درباره حضرت زینب (سلام الله علیها) از آن دوران وجود دارد ایشان را شخصیتی رنج کش و صبور معرفی می کنند در حالی که در دوران مدرنیته روایت‌های دیگری از شخصیت حضرت زینب (سلام الله علیها) مطرح می شود. حجت‌الاسلام والمسلمین دهقان با بیان اینکه این نوع روایات تا دوران مشروطه وجود دارد؛ اما از دوران مشروطه وجهی دیگر از شخصیت حضرت زینب (سلام الله علیها) معرفی می شود؛ اظهار کرد: دوران سنت دوران عادات و رسوم است و افراد، انجام اعمال شان بر اساس انتخاب آگاهانه و عقلانیت نیست؛ بلکه بر اساس آداب و رسومی است که از سنت و دین به دست آمده است. وی با اشاره به اینکه از دوران مشروطه جامعه ایرانی با نوع دیگری از تفکر و زیست آشنا می‌شود، افزود: در دوران مدرنیته مسئله‌های جدیدی که برای انسان پیش می‌آید از جمله اینکه آنچه قبل از آن به عنوان دین، مذهب، آیین و مراسم وجود داشته است و انسان با آنها زندگی می کرد و برای او بدیهی بود در مقابل یک چرایی بزرگ قرار می گیرد و جنگ بین جدید و کهنه در سنت و مدرن آغاز می شود و دعوای و جنگ بین سنت و مدرنیته در ایران نیز از دوران مشروطه شروع می شود و باورهای دینی و مذهبی در وسط این دعوا هستند. عضو هیأت علمی پژوهشکده زن و خانواده تاکید کرد: مدرنیته ایرانی لا مذهب نبود و در بین افرادی که مدرن شدند افرادی هم بودند که با مذهب مدرن شدند و مذهب با تغییراتی در آنان وجود داشت به همین خاطر چگونگی تفسیر از عاشورا و حضرت زینب (سلام الله علیها) برای ادامه حیات در این مدرنیته مسئله بود. وی گفت: برای حفظ این باورها نیاز بود که این اشخاص تبدیل به الگویی برای زن امروزی که با تجربیات اجتماعی متعددی آشنا شدند، شود. اندیشمندان حوزه دین با توجه به تغییراتی که در دوران مدرنیته اتفاق افتاده بود تفسیری از شخصیت حضرت زینب سلام الله علیها مطرح کردند. حجت‌الاسلام والمسلمین دهقان افزود: در آن دوران گروهی از زنانی بودند که می خواستند مدرن باشند و مردانی نیز بودند که از این زنان حمایت می کردند. این افراد استناد به تاریخ می کردند و می گفتند این امر در تاریخ وجود دارد و امر جدید و وابسته به غرب نیست بلکه در اعماق سنت ما وجود دارد اما بر روی آن پرده گذاشته شده است و این بازگشت به دین است و به حضرت زینب (سلام الله علیها) و حضرت زهرا (سلام الله علیها) برای حضور سیاسی و اجتماعی استناد می‌کردند. وی اضافه کرد: یکی از این زنان که برای فعالیت مطبوعاتی به لندن می رود در سخنرانی خود می گوید زن دین دار ایرانی با اقتدا به حضرت زینب (سلام الله علیها) که در مقابل حاکم جور زمان ایستاد و حق خود را گرفت می تواند مشارکت اجتماعی فعال داشته باشند. عضو هیأت علمی پژوهشکده زن و خانواده اظهار کرد: در ابتدای مشروطه استناد به تاریخ زیاد است؛ زیرا آن زمان نمی توانستند در فقه، اخلاق و کلام منبعی برای بازاندیشی سنت پیدا کنند و تاریخ می توانست پشتیبان خوبی برای بازاندیشی در سنت باشد به همین خاطر در دهه ۲۰ و ۳۰ استناد به سیره و تاریخ بسیار مشاهده می‌شود. وی بیان کرد: در برابر این قرائت از حضرت زینب سلام الله علیها، گروهی دیگری بودند و در مجلات آیینه اسلام و درس هایی از مکتب اسلام به مقابله با این گرایش می پرداختند. این افراد می‌گفتند که حضور حضرت زینب (سلام الله علیها) در برابر یزید استثنا و در شرایط اسارت است به همین خاطر نمی‌توان الگویی برای مشارکت اجتماعی زنان باشد. این افراد در این زمینه نیز به مساله حجاب و در ستر بودن حضرت زینب(سلام الله علیها) اشاره می کردند. حجت‌الاسلام والمسلمین دهقان گفت: در ادامه به دو شخصیت دکتر شریعتی و شهید مطهری می رسیم که به مقابله با دو جریان زن سنتی (متحجر) و زن تفنن(مدرنیته) می پردازند و الگوی سومی را معرفی‌ می‌کنند. عضو هیأت علمی پژوهشکده زن و خانواده ادامه داد: شهید مطهری بیان می کرد که پیام عاشورا باید خود را به معاصر بچسباند  و روضه ای که در آن مسأله فلسطین نباشد روضه حقیقی نیست؛ زیرا اصل پیام عاشورا مقابله با جور و ظلم بوده است. وی افزود: شهید مطهری در کتاب حماسه حسینی در نقد نوحه زینب مضطر الوداع می گوید: «ما بنشینیم اینجا و بگوئیم عنصر امر به معروف و نهی از منکر در نهضت‌ حسینی، یک عامل بزرگ که حسین (علیه السلام) را به حرکت واداشت، او را از جا تکان داد، امر به معروف بود، حسین بن علی به امر به معروف و نهی از منکر ارزش داد، اسلام برای امر به معروف و نهی از منکر ارزش درجه اول‌ قائل است یعنی آن را یکی از ارکان تعلیمات خودش می‌داند، اگر این رکن‌ نباشد، سایر تعلیمات نمی‌توانند کار کنند اینها درست ولی ما چکار کنیم؟ آیا ما دائم از گذشته صحبت کنیم؟ یا گذشته برای آینده است؟ آینده و گذشته را باید به یکدیگر مربوط و متصل کرد. از نهضت حسینی در همین زمینه باید استفاده کرد، مردم را آگاه نمود.(حماسه حسینی ج۱، ۱۶۲) ...اگر می‌خواهیم به عزاداری حسین بن علی ارزش‌ بدهیم، باید فکر کنیم که اگر حسین بن علی امروز بود و خودش می‌گفت برای‌ من عزاداری کنید، می‌گفت چه شعاری بدهید؟ آیا می‌گفت بخوانید: "نوجوان اکبر من" یا می‌گفت بگوئید: "زینب مضطرم الوداع، الوداع"؟! ... اگر حسین بن‌ علی بود می‌گفت اگر می‌خواهی برای من عزاداری کنی، برای من سینه و زنجیر بزنی، شعار امروز تو باید فلسطین باشد. شمر امروز موشه دایان است. شمر ۱۳۰۰ سال پیش مرد، شمر امروز را بشناس. امروز باید در و دیوار این شهر با شعار فلسطین تکان می‌خورد. حجت‌الاسلام والمسلمین دهقان عنوان کرد: دکتر شریعتی نیز به راه سوم برای زن (نفی زن پرده نشین و نفی زن اهل تفنن) تاکید می‌کند و حضرت زینب (سلام الله علیها) را الگویی برای این زنان می داند. وی اضافه کرد: شریعتی در جای دیگری می گوید: اگر یک خون پیام نداشته باشد، در تاریخ گنگ می‌ماند و اگر یک خون پیام خویش را به همه نسل‌ها نگذارد، جلاد، شهید را در حصار یک عصر و یک زمان محبوس کرده است. اگر زینب پیام کربلا را به تاریخ باز نگوید، کربلا در تاریخ می‌ماند، و کسانی که به این پیام نیازمندند از آن محروم می‌مانند و کسانی که با خون خویش، با همه نسل‌ها سخن می‌گویند، سخنشان را کسی نمی‌شنود. این است که رسالت زینب سنگین و دشوار است. رسالت زینب پیامی است به همه انسان‌ها، به همه کسانی که بر مرگ حسین(علیه السلام) می‌گریند و به همه کسانی که در آستانه حسین سر به خضوع و ایمان فرود آورده‌اند، … پیام زینب به آنهاست: «که ای همه! ای هرکه با این خاندان پیوند و پیمانداری، و ای هرکس که به پیام محمد مؤمنی، خود بیندیش، انتخاب کن! در هر عصری و در هر نسلی و در هر سرزمینی که آمده‌ای، پیام شهیدان کربلا را بشنو، بشنو که گفته‌اند: کسانی می‌توانند خوب زندگی کنند که می‌توانند خوب بمیرند. عضو هیأت علمی پژوهشکده زن و خانواده با بیان اینکه اشاره به حضرت زینب (سلام الله علیها) در اندیشه امامین انقلاب وجود دارد، تصریح کرد: در اندیشه امام راحل از شخصیت حضرت زینب زن زدایی می‌شود و بر بعد انسانی آن تاکید می شود یعنی حضرت زینب انسانی معرفی می شود که مقابل ظلم ایستاده است. این اندیشه در آن دوران به خوبی اثرگذار بوده است؛ زیرا بعد از انقلاب نیز طیف سنتی زن را در پرده می‌خواست اما امام خمینی (ره) می فرماید اصول انقلابی زن و مرد ندارد. حجت‌الاسلام والمسلمین دهقان بیان کرد: رهبر معظم انقلاب از حضرت زینب (سلام الله علیها) جنسیت زدایی نمی کند بلکه با تکیه بر جنیست مجاهدت را بیان می کند، زنی که مجاهده می کند نه زنی که همانند مرد مجاهدت می کند و زنانگی و مجاهدت هم زمان مشاهده می شود. وی یادآور شد: رهبر معظم انقلاب در دیداری در ۲۱ آذر ۱۴۰۰ فرمودند:« زینب کبری (سلام‌ الله‌ علیها) توانست به همه‌ تاریخ و همه‌ی جهان نشان بدهد ظرفیّت روحی و عقلی عظیمِ جنس زن را؛ این خیلی مهم است. به کوری چشم آن کسانی که چه در آن زمان، چه در دوره‌ی ما هر کدام به نحوی جنس زن را تحقیر میکردند و میکنند، زینب کبری توانست نشان بدهد علوّ مرتبه‌ی زن و عظمت قدرت روحی و عقلانی و معنوی زن را. ... این بزرگوار، زینب کبری (سلام ‌الله‌ علیها)، دو نکته را نشان داد: یک نکته اینکه زن میتواند اقیانوس عظیمی باشد از صبر و تحمّل؛ دوّم اینکه زن میتواند قلّه‌ی بلندی باشد از خردمندی و تدبیر؛ اینها را عملاً زینب کبری (سلام الله علیها) نشان داد؛ نه فقط به آن عدّه‌ای که در کوفه و شام بودند؛ به تاریخ نشان داد، به همه‌ی بشر نشان داد.»